Kinh tế là một thế giới động luôn phát triển và không ngừng thay đổi, nhất là vào thời đại ngày nay khi chạm ngõ thế kỷ XXI, trên thế giới chu trình toàn cầu hoá là tất yếu khách quan của tăng trưởng, nó tạo ra những khó khăn và thách thức mới cho các doanh nghiệp ở Việt Nam nói riêng và thế giới nói chung. Việc quản lý tốt hay không, luôn là vấn đề có ảnh hưởng đến sự tồn vong của một doanh nghiệp. Nhưng để quản lý tốt cần phải có những yếu tố nào? yếu tố kinh doanh hiện đại hay yếu tố quản lý truyền thống. Quá trình phát triển các học thuyết quản lý trải qua hàng nghìn năm những gì tích luỹ của quá khứ là của cải cho tương lai. Đặc biệt với phong thái quản lý phương Đông - một phong thái gần gũi với Việt Nam vẫn đứng trong kinh doanh thời đại “viễn thông - tên lửa”. Nổi bật nhất là chính sách, vị đức, trung dung trong Đức trị - Khổng Tử. Người viết quyết định chọn đề tài: "Tư tưởng Đức Trị của Khổng Tử và vận dụng trong quản lý doanh nghiệp hiện nay" nhằm mục đích giải thích, giới thiệu tìm hiểu liệu trong giai đoạn này nó còn đúng đắn hay không hay đã lỗi thời.
Những khó khăn chồng chất do tư liệu ít, ít người đề cập hay quan tâm đến vấn đề này. Đề tài quá rộng người viết không đủ khả năng khái quát hoặc đưa ra nhận xét hợp lý khi kinh nghiệm thực tiễn không nhiều. Mặt khác do thời gian gấp rút đã làm cho người viết lúng túng khi trong nhận định phân giải. Vượt qua khó khăn, người viết quyết tâm theo đuổi đề tài này, những mong có thể góp một phần nhỏ của mình vào việc nghiên cứu.
13 trang |
Chia sẻ: nhungnt | Lượt xem: 2251 | Lượt tải: 1
Bạn đang xem nội dung tài liệu Đề tài Tư tưởng Đức Trị của Khổng Tử và vận dụng trong quản lý doanh nghiệp hiện nay, để tải tài liệu về máy bạn click vào nút DOWNLOAD ở trên
Lêi më ®Çu
Kinh tÕ lµ mét thÕ giíi ®éng lu«n ph¸t triÓn vµ kh«ng ngõng thay ®æi, nhÊt lµ vµo thêi ®¹i ngµy nay khi ch¹m ngâ thÕ kû XXI, trªn thÕ giíi chu tr×nh toµn cÇu ho¸ lµ tÊt yÕu kh¸ch quan cña t¨ng trëng, nã t¹o ra nh÷ng khã kh¨n vµ th¸ch thøc míi cho c¸c doanh nghiÖp ë ViÖt Nam nãi riªng vµ thÕ giíi nãi chung. ViÖc qu¶n lý tèt hay kh«ng, lu«n lµ vÊn ®Ò cã ¶nh hëng ®Õn sù tån vong cña mét doanh nghiÖp. Nhng ®Ó qu¶n lý tèt cÇn ph¶i cã nh÷ng yÕu tè nµo? yÕu tè kinh doanh hiÖn ®¹i hay yÕu tè qu¶n lý truyÒn thèng. Qu¸ tr×nh ph¸t triÓn c¸c häc thuyÕt qu¶n lý tr¶i qua hµng ngh×n n¨m nh÷ng g× tÝch luü cña qu¸ khø lµ cña c¶i cho t¬ng lai. §Æc biÖt víi phong th¸i qu¶n lý ph¬ng §«ng - mét phong th¸i gÇn gòi víi ViÖt Nam vÉn ®øng trong kinh doanh thêi ®¹i “viÔn th«ng - tªn löa”. Næi bËt nhÊt lµ chÝnh s¸ch, vÞ ®øc, trung dung trong §øc trÞ - Khæng Tö. Ngêi viÕt quyÕt ®Þnh chän ®Ò tµi: "T tëng §øc TrÞ cña Khæng Tö vµ vËn dông trong qu¶n lý doanh nghiÖp hiÖn nay" nh»m môc ®Ých gi¶i thÝch, giíi thiÖu t×m hiÓu liÖu trong giai ®o¹n nµy nã cßn ®óng ®¾n hay kh«ng hay ®· lçi thêi.
Nh÷ng khã kh¨n chång chÊt do t liÖu Ýt, Ýt ngêi ®Ò cËp hay quan t©m ®Õn vÊn ®Ò nµy. §Ò tµi qu¸ réng ngêi viÕt kh«ng ®ñ kh¶ n¨ng kh¸i qu¸t hoÆc ®a ra nhËn xÐt hîp lý khi kinh nghiÖm thùc tiÔn kh«ng nhiÒu. MÆt kh¸c do thêi gian gÊp rót ®· lµm cho ngêi viÕt lóng tóng khi trong nhËn ®Þnh ph©n gi¶i. Vît qua khã kh¨n, ngêi viÕt quyÕt t©m theo ®uæi ®Ò tµi nµy, nh÷ng mong cã thÓ gãp mét phÇn nhá cña m×nh vµo viÖc nghiªn cøu.
Xin ch©n thµnh c¶m ¬n.
Ch¬ng I
T tëng “§øc trÞ” cña Khæng Tö
I. T tëng §øc TrÞ cña Khæng Tö
1. Khæng Tö - Nhµ qu¶n lý xuÊt s¾c
Khæng Tö lµ mét nh©n vËt lín cã ¶nh hëng tíi diÖn m¹o vµ sù ph¸t triÓn cña mét sè d©n téc. ë tæ quèc «ng, Khæng häc cã lóc bÞ ®¸nh gi¸ lµ hÖ t tëng b¶o thñ cña (nh÷ng ngêi chÞu tr¸ch nhiÖm rÊt nhiÒu vÒ sù tr× trÖ vÒ mÆt x· héi cña Trung Quèc”. ë nh÷ng níc kh¸c trong khu vùc nh NhËt B¶n, Hµn Quèc, Singapor... Khæng Gi¸o l¹i ®îc xem xÐt nh mét nÒn t¶ng v¨n ho¸ tinh thÇn t¹o ra m«i trêng thuËn lîi cho sù nghiÖp c«ng nghiÖp ho¸ c¸c quèc gia theo m« h×nh x· héi “æn ®Þnh, kû c¬ng vµ ph¸t triÓn”.
Sù ®¸nh gi¸ vÒ Khæng Tö rÊt kh¸c nhau, tríc hÕt lµ v× nh÷ng mËp mê cña lÞch sö. ¤ng sèng c¸ch chóng ta h¬n 2 ngh×n n¨m tr¨m n¨m vµ sau «ng cã rÊt nhiÒu häc trß, m«n ph¸i ph¸t triÓn hÖ t tëng nho gi¸o theo nhiÒu híng kh¸c nhau. Cã khi tr¸i ngîc víi t tëng cña thÇy. ë Trung Quèc vai trß cña «ng ®· nhiÒu lÇn th¨ng gi¸ng theo quan ®iÓm vµ xu híng chÝnh trÞ, song ®Õn nay, «ng vÉn l¹i ®îc ®¸nh gi¸ cao, UNESCO ®· thõa nhËn «ng lµ mét “danh nh©n v¨n ho¸ thÕ giíi”.
ViÖc t¸ch riªng tõng khÝa c¹nh trong c¸i tµi n¨ng ®a d¹ng vµ thèng nhÊt cña «ng ®· t×m ra mét Khæng Tö lµ nhµ t tëng lín vÒ TriÕt häc, chÝnh trÞ häc, ®¹o ®øc häc vµ gi¸o dôc häc. Trong c¸c lÜnh vùc ®ã thËt khã x¸c ®Þnh ®©u lµ ®ãng gãp lín nhÊt cña «ng. Cã thÓ nhËn ®Þnh r»ng, tÇm vãc cña Khæng Tö lín h¬n khÝa c¹nh ®ã céng l¹i, vµ sÏ lµ khiÕm khuyÕt nÕu kh«ng nghiªn cøu «ng nh mét nhµ qu¶n lý.
NÕu thèng nhÊt víi quan niÖm nhµ qu¶n lý lµ nhµ l·nh ®¹o cña mét tæ chøc, lµ ngêi “thùc hiÖn c«ng viÖc cña m×nh th«ng qua nh÷ng ngêi kh¸c th× Khæng Tö ®óng lµ ngêi nh vËy.
2. Khæng Tö - nhµ t tëng qu¶n lý cña thuyÕt §øc trÞ
Sèng trong mét x· héi n«ng nghiÖp, s¶n xuÊt kÐm ph¸t triÓn vµo cuèi ®êi Xu©n Thu, ®Çy c¶nh “®¹i lo¹n” vµ “v« ®¹o”, b¶n th©n ®· tõng lµm nhiÒu nghÒ “bØ lËu” råi lµm quan cai trÞ, Khæng Tö nhËn thøc ®îc nhu cÇu vÒ hoµ b×nh, æn ®Þnh, trËt tù vµ thÞnh vîng cña x· héi vµ mäi thµnh viªn.
Kh¸c víi Trang Tö coi ®êi nh méng, kiÕp ngêi phï du chØ cèt “toµn sinh” cho b¶n th©n, Khæng Tö lµ mét ngêi “nhËp thÓ” vµ lu«n tr¨n trë víi chuyÖn qu¶n lý cña x· héi theo c¸ch tèt nhÊt. Song, «ng kh«ng ph¶i lµ mét nhµ c¸ch m¹ng tõ díi lªn, «ng chØ muèn thùc hiÖn nh÷ng c¶i c¸ch x· héi tõ trªn xuèng, b»ng con ®êng “§øc trÞ”.
X· héi lý tëng mµ Khæng Tö muèn x©y dùng lµ mét x· héi phong kiÕn cã t«n ti, trËt tù. Tõ Thiªn Tö tíi c¸c ch hÇu lín nhá, tõ quý téc tíi b×nh d©n, ai cã phËn nÊy, ®Òu cã quyÒn lîi vµ nhiÖm vô sèng hoµ h¶o víi nhau, gióp ®ì nhau, nhÊt lµ h¹ng vua chóa, hä ph¶i cã bæn phËn dìng d©n- lo cho d©n ®ñ ¨n ®ñ mÆc, vµ bæn phËn gi¸o d©n b»ng c¸ch nªu g¬ng vµ dËy lÔ, nh¹c, v¨n, ®øc, bÊt ®¾c dÜ míi dïng h×nh ph¸p. X· héi ®ã lÊy gia ®×nh lµm c¬ së vµ h×nh mÉu, träng hiÕu ®Ô, yªu trÎ, kÝnh gi¸. Mäi ngêi ®Òu träng t×nh c¶m vµ c«ng b»ng, kh«ng cã ngêi qu¸ nghÌo hoÆc qu¸ giµu; ngêi giµu th× khiªm tèn, gi÷ lÔ, ngêi nghÌo th× “l¹c ®¹o”.
Dï sao th× ý tëng trªn còng ®îc c¶ hai giai cÊp bãc lét vµ bÞ bãc lét thêi ®ã dÔ chÊp nhËn h¬n, dÔ thùc hiÖn h¬n so víi h×nh mÉu x· héi v« chÝnh phñ “ngu si hëng th¸i b×nh” cña L·o Tö vµ mÉu “quèc cêng qu©n t«n” b»ng h×nh ph¹t hµ kh¾c vµ l¹m dông b¹o lùc cña ph¸i ph¸p gia.
C¸i “cèt” lý luËn ®Ó x©y dùng x· héi trªn, c¸i gióp cho c¸c nhµ cai tr× lËp l¹i trËt tù tõ x· héi v« ®¹o chÝnh lµ ®¹o Nho - ®¹o Nh©n cña Khæng Tö. Cho nªn, dï cã nãi vÒ chÝnh trÞ, gi¸o dôc hay ®¹o ®øc th× Khæng Tö ®Òu xuÊt ph¸t tõ vÊn ®Ò nh©n sù vµ môc ®Ých cña «ng chÝnh lµ xaay dùng mét x· héi nh©n b¶n.
2.1. §¹o nh©n vÒ qu¶n lý
Víi vò trô quan “thiªn, ®Þa, nh©n - v¹n vËt nhÊt thÓ”, trêi vµ ngêi t¬ng hîp, Khæng Tö nhËn thÊy c¸c sù vËt cña v¹n vËt tu©n theo mét quy luËt kh¸ch quan mµ «ng gäi lµ trêi “mÖnh trêi”. Con ngêi theo Nho häc “lµ c¸i ®øc cña trêi, sù giao hîp ©m d¬ng, sù héi tô cña quû thÇn, c¸i khÝ tinh tó cña ngò hµnh”. Con ngêi sinh ra ®Òu cã b¶n chÊt Ngêi (®øc - nh©n) nhng do trêi phó kh¸c nhau vÒ n¨ng lùc, tµi n¨ng vµ hoµn c¶nh sèng (m«i trêng) kh¸c nhau cho nªn ®· trë thµnh nh÷ng nh©n c¸ch kh«ng gièng nhau. B»ng sù häc tËp, tu dìng kh«ng ngõng, con ngêi dÇn dÇn hoµn thiÖn b¶n chÊt ngêi cña m×nh - trë thµnh ngêi Nh©n. Vµ nh÷ng ngêi hiÒn nµy cã xø mÖnh gi¸o ho¸ x· héi, thùc hiÖn nh©n ho¸ mäi tÇng líp. Nhê vËy, x· héi trë nªn cã nh©n nghÜa vµ thÞnh trÞ. Häc thuyÕt Nh©n trÞ cña Khæng Tö còng lµ mét häc thuyÕt qu¶n lý x· héi nh»m ph¸t triÓn nh÷ng phÈm chÊt tèt ®Ñp cña con ngêi, l·nh ®¹o - cai trÞ hä theo nguyªn t¾c ®øc trÞ: ngêi trªn noi g¬ng, kÎ díi tù gi¸c tu©n theo.
- VÒ ®¹o Nh©n:
“Nh©n lµ yªu ngêi” (Nh©n lµ ¸i nh©n). Nh©n lµ gióp ®ì ngêi kh¸c thµnh c«ng “Ngêi th©n, m×nh muèn thµnh c«ng th× còng gióp ngêi kh¸c thµnh c«ng, ®ã lµ ph¬ng ph¸p thùc hµnh cña ngêi nh©n”. Nhng Khæng Tö kh«ng nãi ®Õn tÝnh nh©n chung chung «ng coi nã nh ®øc tÝnh c¬ b¶n cña nhµ qu¶n lý. Nãi c¸ch kh¸c, ngêi cã nh©n lu«n t×m mäi c¸ch ®ñ thu lîi vÒ m×nh, nh©n lµ nguyªn t¾c c¬ b¶n cña ho¹t ®éng qu¶n lý (trong quan hÖ nhµ qu¶n lý víi ®èi tîng bÞ qu¶n lý) vµ lµ ®¹o ®øc vµ hµnh vi cña c¸c chñ thÓ qu¶n lý. Khæng Tö n©ng t tëng nh©n lªn thµnh ®¹o (nguyªn t¾c sèng chung cho x· héi) v× lµ mét nhµ t tëng qu¶n lý s©u s¾c, «ng thÊy ®ã lµ nguyªn t¾c chung g¾n kÕt gi÷a chñ thÓ vµ kh¸ch thÓ qu¶n lý ®¹t hiÖu qu¶ x· héi cao: “ngêi qu©n tö häc ®¹o th× yªu ngêi, kÎ tiÓu nh©n häc ®¹o th× dÔ sai khiÕn” (D¬ng ho¸).
- Nh©n vµ lÔ:
Nh©n cã thÓ ®¹t ®îc qua LÔ, LÔ lµ h×nh thøc biÓu hiÖn cña Nh©n, thiÕu Nh©n th× LÔ chØ lµ h×nh thøc gi¶ dèi: “Ngêi kh«ng cã ®øc Nh©n th× LÔ mµ lµm chi”.
- Nh©n vµ NghÜa:
§óng lÔ còng lµ lµm ®óng nghÜa råi. Nh©n g¾n liÒn víi NghÜa v× theo NghÜa lµ thÊy viÖc g× ®¸ng lµm th× ph¶i lµm, kh«ng mu tÝnh lîi cña c¸ nh©n m×nh. “C¸ch xö sù cña ngêi qu©n tö, kh«ng nhÊt ®Þnh ph¶i nh vËy míi ®îc, kh«ng nhÊt ®Þnh nh kia lµ ®îc, cø hîp nghÜa th× lµm”, lµm hÕt m×nh kh«ng thµnh th× th«i.
T tëng nh©n ¸i cña Khæng Tö cã thÓ so s¸nh víi t×nh b¸c ¸i cña chóa Giª su vµ §øc phËt. Nhng «ng kh¸c 2 vÞ kia ë chç, trong t×nh c¶m, cã sù ph©n biÖt tuú theo c¸c mèi quan hÖ: tríc hÕt lµ ruét thÞt, sau ®Õn th©n, quen vµ xa h¬n lµ ngêi ngoµi.
- Nh©n vµ TrÝ
TrÝ tríc hÕt lµ “biÕt ngêi”. Cã hiÓu biÕt s¸ng suèt míi biÕt c¸ch gióp ngêi mµ kh«ng lµm h¹i cho ngêi, cho m×nh: “TrÝ gi¶ lîi Nh©n”. Râ rµng lµ ngêi Nh©n kh«ng ph¶i lµ ngêi ngu, kh«ng ®îc ®Ó cho kÎ xÊu l¹m dông lßng tèt cña m×nh. TrÝ cã lîi cho Nh©n, cho nªn khi Khæng Tö nãi ®Õn ngêi Nh©n - qu©n tö, bao giê còng chó träng tíi kh¶ n¨ng hiÓu ngêi, dïng ngêi cña hä. Ph¶i s¸ng suèt míi biÕt yªu ngêi ®¸ng yªu, ghÐt ngêi ®¸ng ghÐt.
- Nh©n vµ Dòng
Dòng lµ tÝnh kiªn cêng, qu¶ c¶m, d¸m hy sinh c¶ b¶n th©n m×nh v× nghÜa lín. Khæng Tö khen B¸ Di, Thóc Tª, thµ chÕt ®ãi chø kh«ng thÌm céng t¸c víi kÎ bÊt nh©n, lµ ngêi Nh©n. Khæng Tö rÊt ghÐt nh÷ng kÎ h÷u Dòng bÊt Nh©n, v× hä lµ nguyªn nh©n cña lo¹n.
§¹o cña Khæng Tö kh«ng qu¸ xa c¸ch víi ®êi. Nh©n - TrÝ - Dòng lµ nh÷ng phÈm chÊt c¬ b¶n cña ngêi qu©n tö, lµ tiªu chuÈn cña c¸c nhµ qu¶n lý- cai trÞ. T tëng ®ã cña Khæng Tö ®îc Hå Chsi Minh kÕ thõa cã chän läc vµ nã vÉn cßn ¶nh hëng ®èi víi sô ph¸t triÓn cña x· héi hiÖn nay. Khæng Tö còng mong phó quý, nhng «ng chØ thõa nhËn nã trë thµnh Ých lîi cho x· héi khi nã “kh«ng tr¸i víi ®¹o lý” vµ ph¶i ®¹t ®îc b»ng nh÷ng ph¬ng tiÖn thÝch ®¸ng. Khæng Tö khuyªn c¸c nhµ cai trÞ kh«ng nªn chØ dùa vµo lîi ®Ó ra quyÕt ®Þnh qu¶n lý: “n¬ng tùa vµo ®iÒu lîi mµ lµm hay lµ sinh ra nhiÒu ®iÒu o¸n” (Lý nh©n, IV). ¤ng biÕt hä cã nhiÒu u thÕ ®Ó tranh lîi víi cÊp díi vµ nh÷ng ngêi lao ®éng lu«n ph¶i chÞu møc sèng thÊp h¬n, cho nªn, ®iÒu quan träng ®èi víi nhµ qu¶n lý lµ ph¶i nghiªm kh¾c víi m×nh, réng lîng víi ngêi vµ lo tríc nçi lo cña thiªn h¹, vui sau c¸i vui cña thiªn h¹. ChØ nh vËy x· héi míi cã c¸i lîi dµi l©u lµ m«i trêng chÝnh trÞ - x· héi æn ®Þnh, c¸c giai cÊp hîp t¸c cïng lµm ¨n v× môc tiªu chung: kinh tÕ thÞnh vîng, tinh thÇn tèt ®Ñp.
Khæng Tö khuyªn c¸c nhµ qu¶n lý ph¶i “kh¾c phôc ®îc t dôc”, kh«ng nªn cÇu léc cho c¸ nh©n m×nh, cø chuyªn t©m lµm tèt c«ng viÖc th× “bæng léc tù kh¾c ®Õn”. Lµm cho d©n giµu lµ môc tiªu ®Çu tiªn, c¬ b¶n cña nhµ qu¶n lý”: ®èi víi nh÷ng ngêi n«ng d©n nghÌo khæ ®¬ng thêi, Khæng Tö biÕt lîi Ých kinh tÕ lµ nhu cÇu thiÕt yÕu cña hä, nªn «ng biÕt ®¹o Nh©n sÏ khã thùc hiÖn ®îc khi quÇn chóng cßn nghÌo khæ: “NghÌo mµ kh«ng o¸n lµ khã, giµu mµ kh«ng kiªu lµ dÔ” (HiÕu VÊn). Khæng Tö sang níc VÖ, NhiÔm H÷u ®¸nh xe, Khæng Tö nãi: “D©n ®«ng thay”, NhiÔm H÷u hái: “§· ®«ng råi lµm g× h¬n n÷a?”, Khæng Tö nãi: “ Lµm cho d©n giµu”, NhiÔm H÷u hái: “ §· giµu råi, l¹i lµm g× h¬n n÷a?”, Khæng Tö nãi: “Gi¸o dôc hä”.
T tëng “lµm cho d©n giµu”, “tiªn phó, hËu gi¸o” lµ t tëng duy vËt cña Khæng Tö, ®îc c¸c häc gi¶ cña Nho gia vµ M¾c gia sau nµy ph¸t triÓn thªm. Nhng nh÷ng gi¸ trÞ t tëng cña Khæng Tö ®Ó l¹i cho hËu thÕ ®· kh«ng bÞ mai mét theo thêi gian. Ngµy nay, hÖ thèng häc thuyÕt cña Khæng Tö ®· trë nªn l¹c hËu, tríc hÕt lµ phÇn néi dung liªn quan tíi vÊn ®Ò thÕ giíi quan, song nhiÒu triÕt lý cña «ng vÒ ®¹o ®øc - ®¹o lý, gi¸o dôc, cai trÞ - qu¶n lý con ngêi vµ x· héi... vÉn lµ nh÷ng nguyªn t¾c vµ triÕt häc chØ ®¹o mét sè ho¹t ®éng. VÝ dô nh:
Khæng Tö nhÊn m¹nh tíi qu¸ tr×nh tù tu dìng trong ho¹t ®éng qu¶n lý: “tu th©n - tÒ gia - trÞ quèc - b×nh thiªn h¹” (§¹i häc).
Ngêi Nh©n th× ph¶i hÕt lßng v× ngêi, biÕt tõ bông ta suy ra bông ngêi: “Kû së bÊt dôc, vËt thi nh©n” (LuËn ng÷).
Trong ho¹t ®éng kinh tÕ, kh«ng chØ c¨n cø vµo lîi nhuËn ®¬n thuÇn “Giµu sang lµ ®iÒu ai còng muèn, nhng nÕu ®îc giµu sang mµ tr¸i víi ®¹o lý th× ngêi qu©n tö kh«ng thÌm”. Cø lµm viÖc tèt, phôc vô ngêi tèt th× “bæng léc tù kh¾c ®Õn”.
ë ®©y cã mét ®iÓm cÇn nãi râ h¬n: “ChÝnh” mµ Khæng Tö nãi ë ®©y lµ chÝnh trÞ, chÝnh sù. Vµ chÝnh trÞ lµ chØ mäi biÖn ph¸p ®îc thi hµnh ®Ó qu¶n lý ®Êt níc, lµm cho chÝnh sù ®îc qu¶n lý chÆt chÏ; chÝnh sù lµ chØ viÖc lµm hµnh chÝnh. Khæng Tö chñ tr¬ng tham gia chÝnh trÞ nu«i dìng nh©n tµi “Tßng chÝnh” cã nghÜa lµ chÊp chÝnh. Lóc bÊy giê, cha thÓ cã qu¶n lý xÝ nghiÖp còng nh kh¸i niÖm vÒ qu¶n lý xÝ nghiÖp. Thêi bÊy giê, viÖc qu¶n lý quèc gia lµ viÖc mäi ngêi quan t©m nhÊt, ®ã còng lµ chÝnh sù. Do ®ã, Khæng Tö quan t©m ®Õn “ChÝnh”. Quan t©m vµ nghiªn cøu viÖc qu¶n lý quèc gia lµ rÊt tù nhiªn. Nhng qu¶n lý quèc gia lµ qu¶n lý! Cßn vÒ ®iÓm qu¶n lý con ngêi, nã còng cã nÐt chung nh bÊt cø viÖc qu¶n lý nµo. Do ®Êy, t tëng qu¶n lý cña Khæng Tö cã ý nghÜa phæ biÕn.
Qu¶n lý häc ph¬ng T©y truyÒn thèng cho r»ng qu¶n lý lµ qu¶n lý, lu©n lý ®¹o ®øc lµ lu©n lý ®¹o ®øc, hai ph¹m trï ®ã kh«ng cã liªn quan víi nhau. Nhng qu¶n lý lµ c¸i g×? Suy cho cïng, qu¶n lý lµ qu¶n lý con ngêi. Trong qu¶n lý, ®èi víi con ngêi th× qu¶n lý lµ c¸i g×? Qu¶n lý mäi quan hÖ gi÷a ngêi víi ngêi. Cßn lu©n lý ®¹o ®øc, lµ quy ph¹m chuÈn mùc hµnh vi gi÷a con ngêi víi con ngêi. Do ®Êy gi÷a lu©n lý ®¹o ®øc vµ qu¶n lý lµ cã quan hÖ mËt thiÕt.
Qu¶n lý cã nghÜa lµ xö lý tèt mäi quan hÖ gi÷a con ngêi víi nhau. VÝ dô trong qu¶n lý xÝ nghiÖp lµ cÇn xö lý tèt hai quan hÖ lín cña con ngêi víi néi bé xÝ nghiÖp bªn ngoµi. Quan hÖ gi÷a xÝ nghiÖp víi bªn ngoµi lµ: Quan hÖ gi÷a xÝ nghiÖp víi kh¸ch hµng, gi÷a xÝ nghiÖp víi tiÒn tÖ, tiªu thô, cung øng... Do ®Êy còng tù nhiªn rót ra kÕt luËn lµ Khæng Tö kh«ng cã t tëng qu¶n lý. Nhng qua ph©n tÝch ë trªn, chóng ta cã thÓ nh×n thÊy râ nhËn thøc Êy lµ phiÕn diÖn.
So víi c¸ch qu¶n lý truyÒn thèng cña ph¬ng T©y vµ ph¸p gia cæ ®¹i cña Trung Quèc, c¸ch qu¶n lý cña Khæng Tö ®i mét con ®êng kh¸c. ¤ng nhÊn m¹nh ®øc trÞ, nhÊn m¹nh lÊy lu©n lý ®¹o ®øc ®Ó gi¸o ho¸ nh©n d©n. §¬ng nhiªn ë thêi Khæng Tö, néi dung cña lu©n lý kh¸c víi ngµy nay. Trong khi Khæng Tö nhÊn m¹nh nghiªn cøu “vÞ chÝnh” qu¶n lý, th× néi dung lu©n lý vµ néi dung qu¶n lý cã sù kh¸c biÖt. Nhng ®ã chØ lµ sù c¸ biÖt cña vÊn ®Ò, kh«ng thÓ thay ®æi ®îc kÕt luËn chung vÒ mèi quan hÖ kh¨ng khÝt gi÷a qu¶n lý vµ lu©n lý ®¹o ®øc. Qu¶n lý lµ thÓ thèng nhÊt h÷u c¬ cña t tëng qu¶n lý vµ thuËn qu¶n lý. T tëng qu¶n lý lµ c¸i b¶n chÊt, thuËt qu¶n lý chØ lµ c¸i ph¸t sinh mµ th«i. Nh©n tè c¬ b¶n quyÕt ®Þnh tÝnh chÊt qu¶n lý vµ thµnh b¹i cña nã lµ t tëng qu¶n lý chø kh«ng ph¶i lµ thuËt qu¶n lý. Tõ ý nghÜa Êy, lÊy “thuËt” ®Ó thay thÕ qu¶n lý phiÕn diÖn. Còng v× lý do Êy, quyÕt kh«ng nªu v× Khæng häc kh«ng cã “thuËt” mµ phñ ®Þnh Khæng Tö tõng bµn ®Õn qu¶n lý, phñ ®Þnh t tëng qu¶n lý cña Khæng Tö.
VËy, t tëng häc thuyÕt lÔ trÞ (VÞ §øc) cña Khæng Tö lµ: Lµm g× muèn thµnh c«ng còng ph¶i cã chÝnh danh (lÏ ph¶i), ph¶i biÕt chän ngêi hiÒn tµi gióp viÖc, ph¶i thu phôc lßng ngêi, ph¶i ®óng ®¹o vµ ph¶i tiÕt kiÖm. C¸c «ng cho r»ng con ngêi ph¶i chia thµnh 2 lo¹i: qu©n tö th× cã nghÜa, cßn tiÓu nh©n th× chØ ch¨m lo ®iÒu lîi.
2.2. Khæng Tö víi tÇng líp qu¶n lý chuyªn nghiÖp
§¹o nh©n cña Khæng Tö lµ nÒn t¶ng cña häc thuyÕt qu¶n lý ®øc trÞ, kû c¬ng vµ ph¸t triÓn thÞnh vîng. Trong mét x· héi s¶n xuÊt th« s¬, cã sù ®èi chäi vÒ lîi Ých vµ t¬ng ph¶n râ rÖt gi÷a ngêi giµu vµ kÎ nghÌo th× rÊt khã thùc hiÖn ®iÒu nh©n cho toµn x· héi. T tëng cña Khæng Tö ®· ®îc c¸c vua chóa sau nµy häc tËp, x©y dùng mét hÖ thèng tuyÓn lùa nh©n tµi cho quèc gia. C¨n cø vµo kÕt qu¶ c¸c kú thi, nh÷ng ngêi ®ç ®¹t, dï xuÊt th©n tõ giai cÊp nµo, ®Òu ®îc ®Ò b¹t c¸c chøc vô qu¶n lý, tõ thÊp ®Õn cao. ChÕ ®é tuyÓn chän nh©n tµi nµy ®· t¹o ra mét ®¼ng cÊp c¸c nhµ qu¶n lý ë nhiÒu níc ph¬ng §«ng kiÓu Khæng gi¸o.
ThuyÕt chÝnh danh cña Khæng Tö ®ßi hái ®Æt tªn ®óng sù vËt vµ gäi sù vËt b»ng ®óng tªn cña nã, khiÕn danh ®óng víi thùc chÊt sù vËt. Trong qu¶n lý, chÝnh danh lµ ph¶i lµm viÖc xøng ®¸ng víi danh hiÖu chøc vô mµ ngêi ®ã ®îc giao. Muèn chÝnh danh th× th©n ph¶i chÝnh (cã nh©n), kh«ng chÊp nhËn thãi x¶o tr¸, lõa läc hoÆc viÖc l¹m dông chøc quyÒn. §· mang c¸i danh lµ vua ph¶i lµm trßn tr¸ch nhiÖm cña mét vÞ vua, kh«ng sÏ mÊt c¶ danh vµ ng«i. Khæng Tö cã t tëng khi viÖc lµm vît qu¸ tr¸ch nhiÖm vµ danh vÞ, Khæng Tö gäi lµ “ViÖt vÞ”. Khæng Tö cho r»ng mÇm mèng cña lo¹n l¹c, bÊt æn cña quèc gia lµ c¸c hµnh vi “viÖt vÞ”, “tiÕm lÔ” cña tÇng líp cai trÞ.
Ngµy nay, nh×n l¹i, chóng ta thÊy t tëng qu¶n lý cña Khæng Tö cã nhiÒu ®iÓm b¶o thñ, thiÕu d©n chñ vµ ¶o tëng. Nhng ë thêi «ng, luËt ph¸p cßn rÊt s¬ sµi, quyÒn lùc thùc sù ®îc quyÕt ®Þnh bëi ý chÝ vµ hµnh vi cña vua vµ tÇng líp cai trÞ, ngêi d©n cßn ®ãi nghÌo, dèt n¸t, kh«ng cã quyÒn tù b¶o vÖ m×nh. Trong bèi c¶nh nh vËy, Khæng Tö muèn x©y dùng x· héi lý tëng b»ng c¸ch b¾t ®Çu “tõ trªn xuèng díi”, «ng ph¶i kªu gäi lßng khoan dung, sù g¬ng mÉu cña c¸c nhµ qu¶n lý.
Ch¬ng II
VËn dông trong qu¶n lý doanh nghiÖp hiÖn ®¹i
I. VËn dông trong thùc tiÔn
Trong thùc tiÔn c¶i c¸ch qu¶n lý doanh nghiÖp liªn quan ®Õn hai ®Æc tÝnh lín lµ tÝnh d©n téc vµ tÝnh thêi ®¹i cña qu¶n lý, vÒ kh¸ch quan còng tån t¹i hai th¸i ®é cùc ®oan ®èi víi hai ®Æc tÝnh lín nµy. §ã chÝnh lµ: HoÆc lµ chñ nghÜa b¶o thñ d©n téc chØ nhÊn m¹nh tÝnh d©n téc cña qu¶n lý mµ coi nhÑ tÝnh thêi ®aÞ, hoÆc chñ nghÜa h v« d©n téc chØ nhÊn m¹nh tÝnh thêi ®¹i cña qu¶n lý mµ coi nhÑ tÝnh d©n téc. Hai th¸i ®é nµy, vÒ nhËn thøc ®Ó phiÕn diÖn, trong thùc tiÔn ®Òu lµ cã h¹i. Noi g¬ng kinh nghiÖm cña NhËt B¶n, trong hai th¸i ®é cùc ®oan nµy còng nªn t×m ®îc “Trung ®¹o” vµ kiªn tr× “trung dung”. §ã chÝnh lµ mét mÆt biÓu hiÖn kh¸c cña ®¹o trung dung trong qu¶n lý doanh nghiÖp. “Trung ®¹o” nµy ®ßi hái sù thèng nhÊt hoµn mü gi÷a tÝnh d©n téc vµ tÝnh thêi ®¹i ho¸ qu¶n lý doanh nghiÖp, thùc hiÖn viÖc hiÖn ®¹i ho¸ qu¶n lý doanh nghiÖp cã b¶n s¾c d©n téc, còng tøc lµ qu¶n lý doanh nghiÖp cã ®Æc s¾c cña Trung Quèc.
Tõ gãc ®é qu¶n lý hiÖn ®¹i, tiÕn hµnh ph©n tÝch, gi¸m ®Þnh toµn diÖn mét lît ®èi víi qu¶n lý truyÒn thèng cña Trung Quèc, còng chÝnh lµ xem xÐt mét c¸ch hÖ thèng “hiÖn thùc” qu¶n lý doanh nghiÖp. §èi víi nh÷ng t tëng, lý luËn, chÕ ®é, ph¬ng ph¸p qu¶n lý doanh nghiÖp ®îc chøng minh qua thùc tiÔn l©u dµi, ®· cã ®Æc ®iÓm v¨n ho¸ d©n téc, l¹i phï hîp víi ®Æc trng c¬ b¶n cña qu¶n lý doanh nghiÖp hiÖn ®¹i, ph¶i tiÕn hµnh kh¼ng ®Þnh, kÕ thõa vµ ph¸t triÓn mét c¸ch ®Çy ®ñ. §èi víi nh÷ng c¸i cã ®Æc ®iÓm v¨n ho¸ d©n téc, nhng kh«ng hoµn toµn phï hîp víi ®Æc trng c¬ b¶n cña qu¶n lý doanh nghiÖp hiÖn ®¹i, nªn c¨n cø yªu cÇu cña qu¶n lý hiÖn ®¹i. Díi tiÒn ®Ò gi÷ g×n ®Æc tÝnh c¬ b¶n d©n téc, tiÕn hµnh c¶i t¹o, lo¹i bá, lµm cho nã phï hîp víi ®ßi hái cña qu¶n lý hiÖn ®¹i. Ch¼ng h¹n thùc tiÔn c«ng t¸c gi¸o dôc t tëng tiÕn hµnh mÊy chôc n¨m l¹i ®©y trong c¸c xÝ nghiÖp cña Trung Quèc ®¹i lôc ®· phï hîp víi quan niÖm nghÜa lîi trong truyÒn thèng v¨n ho¸ d©n téc, l¹i nhÊt trÝ ë tr×nh ®é t¬ng ®èi lín víi qu¶n lý mÒm, qu¶n lý cña thÕ giíi ngµy nay rÊt chó träng ®èi víi c¸c doanh nghiÖp.
VÒ thùc tiÔn, qu¶n lý ®· cã tõ l©u. Nhng qu¶n lý trë thµnh mét khoa häc th× khëi ®Çu ph¶i nãi lµ ph¬ng T©y. ë thÕ kû nµy, nhÊt lµ tríc thËp kû 70, qu¶n lý häc ph¸t triÓn nhanh chãng, c¸c häc ph¸i mäc ra nh nÊm, mét c¶nh tîng ph¸t triÓn rùc rì. CÇn ph¶i nãi r»ng, vÒ mÆt khoa häc ho¸, ®Þnh lîng ho¸ vÒ qu¶n lý th× qu¶n lý ph¬ng T©y cã c«ng ®Çu.
Tãm l¹i: Qu¶n lý doanh nghiÖp kiÓu Trung Quèc vµ NhËt B¶n cÇn ph¶i cã nÐt kh¸i qu¸t lín. Song nã kh«ng ph¶i lµ tr¹ng th¸i tÜnh, mµ lµ tr¹ng th¸i ®éng. Nã døt kho¸t kh«ng ph¶i lµ mét lo¹i m« thøc cøng nh¾c cè ®Þnh, h×nh thøc cô thÓ cña nã ph¶i tuú tõng n¬i mµ chÕ ®Þnh biÖn ph¸p thÝch hîp, tuú lóc mµ chÕ ®Þnh biÖn ph¸p thÝch hîp, tõ ®ã mµ lµ c¸i tr¨m ngµn d¸ng vÎ, phong phó, ®a d¹ng.
II. Nh÷ng ®iÓm lîi vµ h¹i cña “§øc trÞ”
§êng lèi ®øc trÞ trong qu¶n lý, chñ yÕu lµ dùa vµo x©y dùng quan niÖm gi¸ trÞ chung cña mäi ngêi, dùa vµo quyÒn lùc phi chÝnh thøc cña b¶n th©n ngêi l·nh ®¹o nh phÈm chÊt ®¹o ®øc, tµi n¨ng, t×nh c¶m..., dÉn d¾t mäi ngêi hoµn thiÖn cuéc sèng tinh thÇn vµ tu dìng ®¹o ®øc, trªn c¬ së ®ã, thùc hiÖn khèng chÕ bªn trong cña hµnh vi, khiÕn cho hµnh vi cña mäi ngêi tù gi¸c ®¶m b¶o nhÊt trÝ víi môc tiªu tæ chøc.
C¸i lîi vµ c¸i h¹i cña qu¶n lý ®øc trÞ, hÇu nh ngîc l¹i víi qu¶n lý ph¸p trÞ, u ®iÓm, khuyÕt ®iÓm tr¸i ngîc nhau. Ph¸p trÞ dùa vµo søc r¨n ®e, lu«n lu«n cã hiÖu qu¶ ngay. §øc trÞ dùa vµo gi¸o ho¸, dùa vµo t tëng ®Ó gi¶i quyÕt vÊn ®Ò. Nh vËy, hiÖu qu¶ sÏ nh×n thÊy chËm. NhÊt lµ h×nh thµnh ®¹o ®øc nÕp sèng lÝ tëng, x©y dùng quan niÖm gi¸ trÞ chung th× mÊt thêi gian, quyÕt kh«ng thÓ mét sím mét chiÒu. Do vËy, dïng nã ®Ó ng¨n cÊm ¸c, gi¶m lan truyÒn th× tá ra lùc bÊt tßng t©m. NhÊt lµ trong khi qu¶n lý xuÊt hiÖn hçn lo¹n, ®ßi hái dÑp lo¹n ®Ó x©y dùng l¹i trËt