Đề tài Vai trò của nguồn lực con người và các giải pháp nhằm phát huy vai trò của con người trong thời kỳ công nghiệp hóa, hiện đại hóa

1 Luận văn Đề tài:Vai trò của nguồn lực con người và các giải pháp nhằm phát huy vai trò của con người trong thời kì công nghiệp hoá hiện đại hoá 2 ***** Lời mở đầu Công nghiệp hoá-Hiện đại hoá (CNH-HĐH) là con đường tất yếu của mọi quốc gia nhằm phát triển kinh tế xã hội.Riêng ở nước ta,việc thực hiện CNH- HĐH được coi là “nhiệm vụ trung tâm” trong cả một chặng đường dài của thời kì quá độ lên chủ nghĩa xã hội. Để thực hiện được “nhiệm vụ trung tâm” ấy chúng ta cần huy động rất nhiều nguồn lực khác nhau trong đó có một nguồn lực quan trọng nhất,mang tính quyết định nhất đến thành công của quá trình CNH- HĐH, đó là nguồn lực con người.Nói nguồn lực con người là nguồn lực quan trọng nhất,quyết định nhất đến sự thành công của quá trình CNH-HĐH là hoàn toàn đúng đắn bởi con người là yếu tố quyết định của lực lượng sản xuất,là yếu tố đứng ở vị trí hang đầu trong các yếu tố cấu thành lực lượng sản xuất.Hơn nữa con người vừa là chủ thể lại vừa là khach thể của quá trình CNH-HĐH,là nhân tố xây dựng quá trình đó nhưng cũng lại là nhân tố sử dụng những thành quả của quá trình đó,mặt khác thoả mãn nhu cầu của con người là mục tiêu mà quá trình CNH-HĐH hướng tới.Qua đó có thể thấy được tầm quan trọng không thể thay thế của nhân tố con người trong quá trình CNH-HĐH,bởi vậy việc nghiên cứu về vai trò cũng như tìm ra được các giải pháp để phát triển nguồn lực con người trong quá trình xây dựng CNH-HĐH là tất yếu và vô cùng quan trọng. Để làm được điều này chúng ta hãy cùng nhau bắt tay nghiên cứu về chủ đề vai trò của con người và các giải pháp phát triển nguồn lực con người trong thời kì CNH- HĐH ở Việt Nam Nội dung: Chương I 3 Cơ sỏ lí luận về nguồn lực con người và vai trò của nguồn lực con người trong quá trình CNH-HĐH 1.Khái niệm con người: Con người đã xuất hiện từ rất lâu trên trái đất này,trải qua hằng triệu năm tiến hoá và phát triển,con người đã trở nên 1 sinh vật rất tiên tiến,rất năng động. Đã từ 1 thời điểm nào đó con người chúng ta đã trở thành sinh vật trung tâm của trái đất, đang từng ngày sử dụng và biến đổi trái đất và thiên nhiên để phục vụ cho cuộc sống và lợi ích của mình.Do đó có thể thấy vị trí trung tâm của con người chúng ta trong cuộc sống trên hành tinh này.tuy nhiên đâu là định nghĩa chính xác về con người và nhân tố con người, để hiểu được vấn đề này chúng ta tiến hành nghiên cứu định nghĩa con người qua nhiều cách hiểu khác nhau. _Trong thời kì cổ đại và phong kiến: Các quan niệm đều hướng theo chủ nghĩa duy tâm, đều cho rằng con người là trung tâm của vũ trụ,là một tiểu vũ trụ,coi con người là vật cao quí nhất của đất trời.Coi con người là chúa tể của muôn loài,chỉ phục tùng duy nhất thượng đế. -Thời kì phong kiến và tiền TBCN các nhà triết học duy tâm đều phát triển quan niệm về con người của mình dụă trên nền của chủ nghĩa duy tâm,họ coi con người là hiện thân của ý niệm,hiệm thân của tinh thần tuyệt đối.Trong khi đó triết học duy vật đã bắt đầu xuất hiện cùng với quá trình bắt đầu phát triển của khoa học kĩ thuật,họ cho rằng con người là một bộ máy vận động theo quy luật cơ học,con người duy vật đề cao vai trò sang tạo của lí tính con người,mặt khác họ coi con người là sản phẩm tự nhiên của hoàn cảnh Như vậy các quan niệm về con người trong thời gian này đều còn rất đơn giản và sơ khai.tất cả các ý kiến đều chỉ tập trung về một trong hai khía cạnh là xem xét phần hồn hoặc phần xác,và xem xét chúng một cách cô lập và tách biệt đồng thời trừu tượng chúng trong bản chất con người,chưa nhìn nhận được về con người một cách tổng thể toàn diện và chính xác.Thậm chí thời điểm này còn chưa xuất hiện khái niệm “nhân tố con người” và “vai trò của nhân tố con 4 người” đặc biệt là vai trò của con người trong nền sản xuất và phát triển của xã hội.Do đó các ý kiến trong giai đoạn này đều còn rất sơ khai và nhiều hạn chế. 2.Quan niệm hiện đại về con người và nguồn lực con người A.quan niệm cuả Mác về con người trong bản chất của nó +con người là một thực thể sinh học xã hội: Theo Mác thì con người là một sinh vật của tự nhiên,là một sản phẩm của tự nhiên.Con người là kết quả của sự tiến hoá lâu dài của giới hữu sinh.Do đó con người tự nhiên là con người sinh học mang bản chất của sinh vật.Bản chất sinh vật qui định sự hình thành những hiện tượng sinh vật tự nhiên và quá trình tâm lí trong con người.Tuy nhiên con người không phải là một sinh vật thuần tuý như các động vật khác.Vì trong bản thân con người có tồn tại “ý thức” ,cái ý thức ấy làm cho con người biết suy nghĩ, biết tiến hành lao động sản xuất để sản xuất ra của cải vật chất để thoả mãn nhu cầu sinh học của mình và xã hội.Con người là sản phẩm của tự nhiên và xã hội nên con người cũng chịu sự chi phối của các quy luật tự nhiên và xã hội cùng các quy luật biến đổi của chúng.Các hệ thống qui luật trên tác động tạo nên thể thống nhất hoàn chỉnh giữa cái sinh học và cái xã hội trong con người.Tuy nhiên trong quá trình lao động ,cải biến tự nhiên con người không những là sản phẩm của tự nhiên,xã hội mà còn là chủ thể cải biến tự nhiên và xã hội để phục vụ cho những lợi ích của mình.Do đó có thể nói con người là chủ thể của lịch sử,là nhân tố chính cho sự phát triển của lịch sử và xã hội. +Bản chất con người là tổng hoà các mối quan hệ xã hội: Con người muốn tồn tại và phát thiển thì phải sử dụng hang hoá,nhu yếu phẩm,tuy nhiên hang hoá và nhu yếu phẩm ấy không phải là quà tặng của thượng đế,hay tạo hoá ban cho con người mà là sản phẩm của quá trình lao động của con người,qua quá trình lao động mà con người ngày càng phát triển và xã hội cũng ngày càng phát triển.Con người làm việc vì mình và vì xã hội,do đó con người muốn tồn tại và phát triển toàn diện thì phải sống trong xã hội và được tôi luyện qua quá trình lao động trong xã hội. 5 B.Nguồn lực con người: +khái niệm “nguồn lực: theo quan niệm của tôi nguồn lực là toàn bộ các yếu tố cả vật chất lẫn tinh thần đã, đang và sẽ tạo ra tạo ra sức mạnh cho sự phát triển và trong những điều kiện thích hợp sẽ thúc đẩy quá trình cải biến xã hội của một quốc gia, dân tộc. +Nguồn lực con người: • Nguồn lực con người là tổng hôảtng thể thống nhất hữu cơgiữa năng lực xã hội của con người (bao gồm thể lực,trí lực,nhân cách)và tính năng động xã hội của con người.Tính thống nhất đó được thể hiện ở quá trình biến nguồn lực thành vốn con người. •Ở 1 cách hiểu khác thì nguồn lực con người là khái niệm chỉ số dân,cơ cấu dân số và nhất là chất lượng con người với tất cả đặc điểm và sức mạnh của nó của nó trong sự phát triển xã hội. +phát triển nguồn lực con người: Phát triển nguồn lực con người là quá trình làm biến đổi về số lượng,chất lượng và cơ cấu nguồn nhân lực ngày càng đáp ứng tốt hơn yêu cầu của nền kinh tế -xã hội. 3.Vai trò của con người trong quá trình phát triển kinh tế xã hội -Con người là chủ thể sáng tạo ra lịch sử , đồng thời cũng là kết quả thường xuyên của phát triển lịch sử.Con người thông qua hoạt động của mình trở thành nguồn lực chủ yêu đối với sự phát triển kinh tế-xã hội. -Quá trình CNH-HĐH muốn thành công thúc đẩy sự phát triển nhanh của nền kinh tế thì cần dựa trên ít nhất 3 trụ cột cơ bản là: áp dụng công nghệ mới,phát triển hạ tầng cơ sở hiện đại và nâng cao chất lượng nguồn nhân lực,trong đó yếu tố và cũng là động lực quan trọng nhất của sự tăng trưởng kinh tế bền vững chính là con người, đặc biệt là nguồn nhân lực chất lượng cao.Bởi vì trong một nền kinh tế toàn cầu đâỳ biến động và cạnh tranh quyết liệt thì ưu thế cạnh tranh nghiêng về các nước có nguồn nhân lực chất lượng cao. Đặc biệt trong tương lai 6 khi phát triển nền kinh tế tri thức thì phát triển nguồn vốn nhân lực như là yếu tố cạnh tranh cơ bản nhất. -Như vậy với tư cách là chủ thể lại vừa là người sử dụng và tiêu dùng là 2 mặt thống nhất có mối quan hệ chặt chẽ với nhau.Nó tồn tại thống nhất và phát triển trong một thực thể con người và trong mối quan hệ với cộng đồng ,xã hội.Từ đó phát triển con người trở thành nhu cầu trước tiên,nhu cầu cơ bản nhất và là trung tâm của mọi quá trình phát triển.Nhu cầu đó nếu được đáp ứng sẽ trở thành động lực to lớn và nguồn lực nội sinh vô hạn thúc đẩy quá trình phát triển xã hội. -Tầm quan trọng của nguồn lực con người không chỉ dừng lại ở nhận thức lý thuyết, ở tư duy của của các nhà lãnh đạo,các nhà hoạch định chính sách mà điều này luôn được khẳng định trong cuộc sống sinh động.Nguồn lực con người , đặc biệt là nguồn nhân lực chất lượng cao,luôn luôn là nguồn lực to lớn của sự phát triển kinh tế xã hội,là yếu tố vật chất quan trọng nhất,quyết định nhất của lực lượng sản xuất,của nền kinh tế,của xã hội ,trực tiếp sử dụng tiến bộ khoa học kỹ thuật,công nghệ mới vào quá trình sản xuất,và do đó nó là một trong những yếu tố quyết định nhất của tăng trưởng kinh tế. 4.Yêu cầu về con người của quá trình CNH-HĐH ở Việt Nam -Công nghiệp hoá là quá trình cải biến nền kinh tế nông nghiệp dựa trên nền tảng kỹ thuật thủ công,mang tính hiện vật,tự cấp tự túc thành nền kinh tế công nghiệp-thị trường. Đây cũng là xây dựng một xã hội dựa trên nền văn minh công nghiệp.Cải biến kỹ thuật tạo dựng nền công nghiệp theo hướng hiện đại(khía cạnh vật chất-kỹ thuật) và phát triển kinh tế thị trường(khía cạnh cơ chế-thể chế)là hai mặt của một quá trình CNH duy nhất -Có cơ cấu kinh tế công nghiệp-dịch vụ-nông nghiệp từng bước hiện đại được phát triển trên cơ sở coi trọng hiệu quả,phát huy lợi thế của đất nước và lợi thế cạnh tranh của quốc gia đặc biệt nhất là lợi thế về nhân lực,năng lực cạnh 7 tranh mới do con người Việt Nam tạo ra dưới tác động của khoa học công nghệ hiện đại. -Quy mô và nội dung thực hiện rất rộng,bao gồm từ việc xây dựng cơ sở vật chất kỹ thuật trang bị cho công nghiệp và các ngành khác đạt yêu cầu của CNH- HĐH đòi hỏi phải có nguồn lực con người to lớn, đòi hỏi một nguồn nhân lực có kỷ luật và phong cách làm việc,nếp sống văn minh,khoa học,hiện đại trong cả xã hội và trong từng cơ sở hoạt động. -Có sự đa dạng về trình đọ kĩ thuật ,có sự kết hợp thích đáng giữa các loại trình độ kĩ thuật trong từng ngành từng lĩnh vực.Có những ngành những lĩnh vực đòi hỏi trình độ kỹ thuật vào loại tiên tiến lại có cả những ngành không nặng về trang bị kỹ thuật nhưng phải khoa học và hiện đại trong phương thức tổ chức hoạt động, điều này yêu cầu con người phải có khả năng,có trình độ và đáp ứng được yêu cầu về thể lực,trí lực,khả năng làm việc để phục vụ được cho cả quá trình. -Quá trình CNH-HĐH chỉ có thể đạt được kết quả tốt nếu có được các yếu tố cơ bản đó là :một là có thị trường hang hoá,dịch vụ trong nước và quốc tế rộng lớn, đủ sức phục vụ nhu cầu của quá trình CNH-HĐH.Hai là có nguồn nhân lực có chất lượng cao,thích ứng được yêu cầu và đặc điểm của quá trình CNH-HĐH trong bối cảnh ngày nay đó là phải khai thác và phát triển hợp lý,có hiệu quả các nguồn lực,trong đó quan trọng nhất là nguồn lực con người.Ba là có một nền khoa học công nghệ phát triển,thực sự là nền tảng và động lực của quá trình CNH-HĐH. -Như vậy ,kết quả của quá trình CNH-HĐH ngày nay phụ thuộc chủ yếu vào chất lượng nguồn lực con người.Do đó ,CNH-HĐH đòi hỏi rất cao về những năng lực và phẩm chất cần thiết,nhất là năng lực trí tuệ của người lao động.Sẽ không thể có CNH-HĐH nếu thiếu một nguồn lao động có năng lực sáng tạo có trình đọ chuyên môn giỏi,có khả năng thích nghi cao,có bản lĩnh chính trị vững vàng,có phẩm chất đạo đức tốt,có sức khoẻ,có năng lực hội nhập quốc tế. 8 5.Vai trò của nguồn lực con người trong quá trình CNH- HĐH đất nước. Khi nhìn nhận về tầm quan trọng của con người trong CNH-HĐH thì cả C.Mác ,Ph. Ăng ghen và V.I.Lê Nin đều thống nhất về tư tưởng “con người trên hết”,”con người quyết định”.Ngay cả Hồ Chí Minh cũng đã từng nói lên tư tưởng này một cách sâu sắc như “muốn xây dựng CNXH phải có những con người XHCN” ,hay “vì lợi ích mười nam phải trồng cây,vì lợi ích trăm năm phải trồng người” và ngay cả nói về quá trình CNH-HĐH để đi lên CNXH thì Bác cũng đã từng nói “phải lấy dân làm gốc”. -Con người vừa là chủ thể vừa là khách thể của quá trình công nghiệp hoá.Với tư cách là chủ thể con người sáng tạo ra mọi của cải vật chất và tinh thần.Con người bằng quá trình lao động của mình vận dụng tất cả các nguồn lực khác như tài nguyên thiên nhiên,vốn,… để tạo ra của cải vật chất cho xa hội,cho quá trình CNH-HĐH.Do đó trong quá trình CNH-HĐH con người bằng sức lao động của mình ,là yếu tố là lực lượng sản xuất cơ bản nhất của quá trình sản xuất,tạo ra mọi giá tri vật chất và tinh thần.Với tư cách là khác thể con người là mục tiêu mà quá trình CNH-HĐH hướng tới,con người là người sử dụng và tiêu dùng của cải vật chất và dich vụ mà quá trình CNH-HĐH mang lại.Thoả mãn những nhu cầu của con người là mục tiêu mà quá trình CNH-HĐH nhằm tới. -Để thực hiện được CNH-HĐH thì cần biết khai thác phát huy và sử dụng có hiệu quả các nguồn lực,tuy nhiên trong các nguồn lực thì nguồn lực về con người là nguồn lực quan trọng nhất,là yếu tố quyết định nhất tới quá trình CNH- HĐH.Chi tiết hơn xem xét tới tầm quan trọng của nguồn nhân lực trong quan hệ so sánh với các nguồn lực khác,PH. Ăng ghen đã từng nhấn mạnh rằng muốn nâng nền sản xuất lên thì một mình tư liệu lao động,dù là tư liệu cơ giới hay bất kì một tư liệu nào khác,cũng không đủ mà còn cần có những con người có năng lực tương xứng sử dụng những tư liệu đó.Sở dĩ như vậy vì ,thứ nhất nếu không có con người với trí lực thể lực và những năng lực phẩm chất cần thiết khác thì 9 dù tư liệu lao động có sức mạnh đến đâu và đối tượng lao động có phong phú như thế nào cũng không có tác ,quá trình sản xuất không được thực hiện.Thứ hai trừ đối tượng lao động là những loại có sẵn trong tự nhiên ,còn lại tất cả các yếu tố khác trong lực lượng sản xuất từ công cụ lao động,phương tiện vận chuyển…đến đối tượng lao động đã qua chế biến đều do con người sáng tạo ra.Thứ ba mọi sự biến đổi và phát triển của lực lượng sản xuất đều do con người.Do bản chất hiếu động của con người là sáng tạo để thoả mãn nhu cầu ngày càng cao,con người không ngừng cải tiến sáng chế ra những tư liệu lao động mới có năng suất và hiệu quả hơn, đồng thời lien tục mở rộng phạm vi đối tượng lao động,tạo ra thiên nhiên thứ hai phong phú.Cùng với điều đó tri thức và kỹ năng của con người ngày càng được nâng cao.tất cả những điều đó làm cho con người trở thành nhân tố động nhất,không ngừng biến đổi và phát triển.Như vậy với tư cách là một lực lượng sản xuất của quá trình CNH-HĐH thì con người giữ vị trí quan trọng nhất trong lực lượng sản xuất,quyết định toàn bộ quá trình sản xuất xã hội. -Xét về mặt công nghệ là một mặt vô cùng quan trọng của quá trình sản xuất thì thành phần con người trong công nghệ cũng chiếm vị trí quan trọng nhất.Bởi vì các thành phần khác như máy móc thiết bị,thông tin liên quan đến bí quyết,Tổ chức quản lý dù hiện đại phức tạp tinh vi đến mấy thì cũng đều do con người sáng tạo ra,vả lại nếu không có con người thì hết thảy chúng đều không có ý nghĩa.Mặt khác trong quá trình CNH-HĐH thì việc có thiết bị máy móc tốt chưa đủ,mà còn phải có những con người có tay nghề phù hợp ,nắm được bí quyết công nghệ,có một bộ máy quản lý năng động, đủ sức tổ chức sản xuất có hiệu quả, đáp ứng được nhu cầu của thị trường.Do đó trong quá trình CNH-HĐH thì việc quan tâm đến yếu tố con người trong công nghệ là vô cùng quan trọng trong điều kiện hiện nay,khi công nghệ thật sự trở thành nhân tố quyết định khả năng cạnh tranh của sản phẩm trên thị trường quốc tế. -Xem xét trong quan hệ với các nguồn lực khác thì con người cũng tỏ rõ vai trò quyết định của mình. Điều này thể hiện ở chỗ các nguồn lực khác như vốn,tài 10 nguyên thiên nhiên,vị trí địa lý…nó chỉ tồn tại dưới dạng tiềm năng.chúng chỉ phát huy tác dụng và có ý nghĩa khi được kết hợp với nguồn lực con người,thông qua hoạt động có ý thức của con người.Bởi lẽ con người là nguồn lực duy nhất biết tư duy,có trí tuệ và ý chí,biết “lợi dụng” các nguồn lực khác,kết chúng lại với nhau,tạo thành sức mạnh tổng lực,cùng tác động vào quá trình công nghiẹp hoá,hiện đại hoá .Theo Mác đã lí luận thì các nguồn lực khác là những khách thể,chịu sự cải tạo khai thác của con người và hết thảy chúng đều phục vụ cho nhu cầu,lợi ích của con người,nếu con người biết cách tác động và chi phối chúng. -Trong quan hệ so sánh với các nguồn lực khác thì có thể thấy rõ nguồn lực con người là nguồn lực duy nhất mà nhờ nó,các nguồn lực khác mới phát huy được tác dụng và có ý nghĩa tích cực đối với quá trình CNH-HĐH.Với ý nghĩa đó nguồn lực con người là một yếu tố tất yếu và quan trọng hang đầu để xây dựng quá trình CNH-HĐH. -Với nguồn lực con người thì sự khai thác không bao giờ đi tới cạn kiệt như các nguồn lực khác mà với tiềm năng trí tuệ to lớn làm cho năng lực nhận thức,sáng tạo và hoạt động thực tiễn của con người phát triển như một quá trình vô tận. Như vậy con người vùă là xuất phát điểm ,là lực lượng chủ đạo lại vừa là mục đích mà quá trình CNH-HĐH hướng tới.Nó là “nguồn lực của mọi nguồn lực”,là yếu tố tất yếu và trung tâm của quá trình CNH-HĐH.Tuy nhiên yếu tố con người không thể tách rời với các yếu tố khác trong quá trình CNH-HĐH.Trong thời điểm hiện nay khai mà khoa học công nghệ đang phát triển như vũ bão cùng với kinh tế thị trường và hội nhập quốc tế thì đòi hỏi con người Việt Nam phải có đủ những năng lực và phẩm chất cần thiết chủ yếu cần có ở người lao động,phải thể hiện được tinh thần yêu nước,phẩm chất đạo đức,năng lực trí tuệ,sức khoẻ,văn hoá lao động công nghiệp,văn hoá sinh thái,những giá trị nhân văn,…trong đó năng lực trí tuệ là yếu tố quan trọng nhất. Chương II 11 Thực trạng nguồn lực con người Việt Nam hiện nay và những vấn đề đặt ra trước yêu cầu CNH-HĐH A-Thực trạng nguồn lực con người ở VN hiện nay: Như đã lý luận ở trên thì yêu cầu về phát triển con người là yêu cầu quan trọng hang đầu của quá trình CNH-HĐH.Tại hội nghị lần 4 BCH Tw khoá VII Đảng ta cũng đã đề ra và thông qua nghị quyết về việc phát triển con người ViệtNam toàn diện với tư cách là động lực của sự nghiệp xây dựng xã hội mới.Tuy nhiên để phát triển được con người thì điều cần thiết là đánh giá đúng được thực trạng nguồn lực con người là một cơ sở thực tiễn quan trọng.Nguồn lực con người tuy là một phạm vi rộng,tuy nhiên để xem xét được thực trạng nguồn lực con người hiện nay một cách chính xác chúng ta tìm hiểu trên 3 khía cạnh chính là số lượng,cơ cấu và chất lượng của nguồn lực con người: •Số lượng nguồn lực con người: Số lượng nguồn lực con người được phản ánh qua quy mô dân số,lực lượng lao động và tốc độ gia tăng dân số trong một thời kì nhất định.theo số liệu thống kê thì trong những năm gần đây tốc độ tăng dân số và lực lượng lao động ở nước ta tăng khá cao và liên tục nên nguồn bổ sung vào đội ngũ lao động là rất lớn.tốc độ tăng dân số từ 1930 đến 2001 mỗi năm tăng bình quân 2,13%.trong 20 năm gần đây số dân mỗi năm tăng tương đương dân số của một tỉnh trung bình,lực lượng lao động tăng bình quân 3% một năm.Trên thực tế quy mô nguồn lao động ở nước ta còn lớn hơn mức gia tăng của lực lượng lao động bởi vì số người ra khỏi độ tuổi lao động hang năm vẫn có nhu cầu việc làm. -Ngoài số lao động ra tăng tự nhiên hang năm là khá cao thì những người ngoài lực lượng lao động như người về hưu,trẻ em,học sinh sinh viên đang đi học các trường chuyên nghiệp cũng có nhu cầu việc làm khá lớn.Hiện tại lực lượng lao động tăng thêm hàng năm trên 1 triệu người ,công thêm với 2 triệu lao động hiện chưa có việc làm thường xuyên,tiếp nữa để đảm bảo đủ việc làm cho người lao động ở nông thôn,tận dụng hết quỹ thời gian lao động cần có thêm xấp 12 xỉ 8 triệu chỗ làm việc.chính phủ ViệtNam đề ra chỉ tiêu kế hoạch 2001-2005 tạo mới 7,5 triệu việc làm