Hậu quả nặng nề của chiến tranh

7. Hậu quả nặng nề của chiến tranh Con nghé hai đầu tại vùng bị rải chất da cam/dioxin ở Thừa Thiên Huế (Ảnh: Võ Quý) Nhiều cánh rừng bị tàn phá do chất độc hóa học quân đội Mỹ sử dụng trong chiến tranh Việt Nam  Khu ô nhiễm dioxin trong sân bay Đà Nẵng (Ảnh Phạm Hồng Trường) Quá trình nhiễm độc dioxin ở Việt Nam Ở miền Nam Việt Nam, chất độc màu da cam và các loại thuốc diệt cỏ khác bắt đầu được thử nghiệm năm 1961 và được sử dụng rộng rãi với hàm lượng cao trong chiến tranh vào các năm 1967 – 1968, rồi giảm xuống và ngừng sử dụng năm 1971. Các loại hợp chất này được trộn vào dầu hỏa hoặc nhiên liệu diesel rồi rải bằng máy bay hoặc các phương tiện khác.Theo công bố của một nhóm tác giả trên tạp chí Nature thì đây là một cuộc chiến tranh hóa học lớn nhất thế giới. Trong thời gian 10 năm đó, quân đội Mỹ và quân đội Nam Việt Nam đã rải 76,9 triệu lít hóa chất xuống rừng núi và đồng ruộng Việt Nam. Trong số này có 64% là chất độc màu da cam, 27% là chất màu trắng, 8,7% chất màu xanh, và 0,6% chất màu tím.Tổng số lượng dioxin Việt Nam hứng chịu là vào khoảng 370kg. (Trong khi đó vụ nhiễm dioxin ở Serveso, Ý, 1971 chỉ với 20kg dioxin thải ra môi trường mà tác hại của nó kéo dài hơn 20 năm). Tổng số diện tích đất đai bị ảnh hưởng hóa chất là 2,63 triệu hécta. Có gần 5 triệu người Việt Nam sống trong 25.585 thôn ấp chịu ảnh hưởng độc chất màu da cam. 53 B¶n ®å khu vùc bÞ r¶i chÊt ®éc ë Mien Nam ViÖt Nam H¬n 2 triÖu ha rõng bÞ ph¸ huû do chÊt ®éc hoa häc 25 triÖu hè bom Trong giai ®o¹n tõ 1961 ®Õn 1975, 13 triÖu tÊn bom vµ 72 triÖu lÝt chÊt ®éc ho¸ häc ®· r¶i xuèng chñ yÕu ë phÝa Nam, ®· huû diÖt h¬n 2 triÖu ha rõng. Thung lòng A L­íi, Qu¶ng TrÞ 63 Hè bom ë huyÖn A L­íi Trong cuéc chiÕn tranh §«ng D­¬ng lÇn thø 2, qu©n ®éi Mü ®· tiÕn hµnh mét cuéc chiÕn tranh ho¸ häc tõ 1961- 1972 víi quy m« lín nhÊt trong mäi thêi ®¹i cña lÞch sö chiÕn tranh. Trong cuéc chiÕn tranh nµy qu©n ®éi Mü ®· r¶i kho¶ng h¬n 80 triÖu lÝt chÊt diÖt cá vµ ph¸t quang xuèng mét diÖn tÝch kho¶ng 24,67% tæng diÖn tÝch l·nh thæ Nam ViÖt Nam, trong ®ã phÇn lín lµ chÊt ®éc Da cam, lµ chÊt cã chøa t¹p chÊt cùc ®éc §ioxin. Theo A.H. Westing (1983) th× nång ®é c¸c chÊt ®­îc r¶i trong c¸c phi vô th­êng cao h¬n gÊp tõ 20-40 lÇn nång ®é dïng trong n«ng nghiÖp. C¸c chÊt diÖt cá vµ ph¸t quang th«ng th­êng ®­îc ph©n huû sau 1 th¸ng ®Õn d­íi mét n¨m, riªng hîp chÊt dioxin cã trong chÊt da cam rÊt bÒn v÷ng, víi thêi gian b¸n ph©n huû ®­îc ­íc tÝnh kho¶ng 15 ®Õn 20 n¨m hoÆc l©u h¬n n÷a. Sù tµn ph¸ cña nã ®· ®­îc toµ ¸n Bertrand Roussel còng nh­ héi nghÞ Paris n¨m 1970 lÇn ®Çu tiªn ®· nªu lªn tr­íc d­ luËn thÕ giíi sù tµn khèc cña cuéc chiÕn tranh ho¸ häc cña Mü t¹i ViÖt Nam lµ “cuéc chiÕn tranh huû diÖt m«i tr­êng, huû diÖt hÖ sinh th¸i vµ con ng­êi” ë ViÖt Nam. Theo tµi liÖu cña Rollet (1956), ®é che phñ chung cña rõng ë ViÖt Nam chiÕm 43%. Vµo n¨m 1956, rõng miÒn Nam ViÖt Nam cã kho¶ng 10.300.000 ha, chiÕm 60% tæng diÖn tÝch tù nhiªn. Rõng ph©n bè réng kh¾p trªn vïng Trung Trung bé, vïng T©y Nguyªn, vïng §«ng Nam bé, vµ vïng ngËp mÆn ven biÓn Nam Bé. Đối với rừng: Trong chiÕn dÞch Ranch-Hand, rõng ph¶i g¸nh chÞu nÆng nÒ nhÊt, chiÕm 86% tæng sè phi vô r¶i chÊt ®éc, lµm tæn thÊt trªn 120 triÖu mÐt khèi gç. Hµng tr¨m loµi c©y ®· bÞ trót l¸, ®¸ng quan t©m nhÊt lµ nh÷ng c©y gç lín thuéc tÇng nh« vµ tÇng ­u thÕ sinh th¸i thuéc hä DÇu (Dipterocarpaceae), hä §Ëu (Fabaceae). NhiÒu loµi c©y gç quý hiÕm nh­ Gi¸ng h­¬ng (Pterocarpus macrocarpus), Gô (Sindora siamensis), Gâ (Afzelia xylocarpa), Sao ®en (Hopea odorata)... T¸n rõng bÞ ph¸ vì, m«i tr­êng rõng bÞ thay ®æi nhanh chãng, nh÷ng loµi c©y cña rõng thø sinh nh­ tre, nøa, c¸c loµi c©y gç ­a s¸ng mäc nhanh, kÐm gi¸ trÞ kinh tÕ xuÊt hiÖn vµ lÊn ¸t c©y gç b¶n ®Þa. NhiÒu khu rõng ®· bÞ ph¸ hñy nÆng nÒ do quy m« r¶i chÊt ®éc ho¸ häc réng lín vµ lÆp ®i lÆp l¹i nhiÒu lÇn kÐo dµi trong nhiÒu n¨m, C¸c t¸c ®éng kh¸c cña bom ®¹n, m¸y ñi, bom na pan... thiªu ch¸y c¶ líp c©y t¸i sinh tù nhiªn d­íi t¸n rõng. HËu qu¶ lµ c©y rõng bÞ chÕt ®i, c¸c loµi c©y cá d¹i nh­ cá Mü (Pennisetum polystachyon), cá tranh (Imperata cylindrica), lau l¸ch x©m lÊn. §Õn nay rõng vÉn ch­a ®­îc phôc håi, nhiÒu b¨ng r¶i chÊt ®éc vÉn chØ lµ nhòng tr¶ng cá ®­îc thÓ hiÖn râ trªn ¶nh vÖ tinh vµ ¶nh m¸y bay qua c¸c thêi kú kh¸c nhau. Đối với đất đai: Trªn 3,3 triÖu ha ®Êt ®ai tù nhiªn bÞ r¶i chÊt ®éc, (víi chiÒu réng b¨ng r¶i lµ kho¶ng 1.000m). Vïng §«ng Nam bé lµ mét vïng cã trªn 50% diÖn tÝch tù nhiªn bÞ t¸c ®éng. ChiÕn khu D, chiÕn khu C, Rõng Bêi Lêi, Rõng Cñ Chi ..., lµ nh÷ng vïng ®· bÞ r¶i hµng triÖu lÝt chÊt ®éc cïng víi hµng triÖu tÊn bom ®¹n, trong ®ã cã nhiÒu khu rõng ®· bÞ triÖt ph¸ hoµn toµn nh­ khu M· §µ, thuéc tØnh §ång Nai, khu Phó B×nh, bï Gia MËp thuéc tØnh B×nh Ph­íc. ChÊt ®éc ho¸ häc cßn ®­îc r¶i ë mét sè vïng träng ®iÓm kh¸c nh­: khu vùc hµng rµo ®iÖn tö Mac Na Ma Ra thuéc tØnh Qu¶ng TrÞ, khu A L­íi, thuéc tØnh Thõa thiªn HuÕ, khu Sa ThÇy, thuéc tØnh Kon Tum, khu CÇn Giê (Duyªn H¶i) thµnh phè Hå ChÝ Minh vµ khu Cµ M©u thuéc tØnh Minh H¶i. HËu qu¶ cña chiÕn tranh ho¸ häc cña Mü cßn dÉn ®Õn nhiÒu thiÖt h¹i kh¸c vÒ m«i tr­êng vµ tÝnh ®a d¹ng sinh häc. Qu¸ tr×nh trót l¸ å ¹t ®· dÉn ®Õn hiÖn t­îng ø ®äng dinh d­ìng 10 ®Õn 15 triÖu hè bom lµm cho líp ®Êt mÆt bÞ ®¶o lén vµ thóc ®Èy qu¸ tr×nh röa tr«i ®Êt . HËu qu¶ trªn t¸c ®éng xÊu ®Õn rõng phßng hé ®Çu nguån cña 28 l­u vùc s«ng, trong ®ã cã: 16 l­u vùc cã 30% diÖn tÝch l­u vùc bÞ r¶i chÊt ®éc , 10 l­u vùc cã 30-50% diÖn tÝch l­u vùc bÞ r¶i chÊt ®éc 2 l­u vùc cã trªn 50% diÖn tÝch l­u vùc bÞ r¶i chÊt ®éc PhÇn lín c¸c l­u vùc trªn cã dßng s«ng ng¾n, ®Þa h×nh phøc t¹p, nhiÒu dèc, cã dßng ch¶y ¶nh h­ëng trùc tiÕp tíi vïng h¹ l­u. §iÓn h×nh lµ l­u vùc s«ng H­¬ng, s«ng Th¹ch H·n, S«ng Hµn, S«ng Thu Bån, s«ng Trµ Khóc, s«ng Tr­êng Giang, s«ng C«n, s«ng VÖ, s«ng CÇu., s«ng Ba...trong nhiÒu n¨m qua ®· bÞ lò lôt lín tµn ph¸. * Tổng lượng dioxin có trong số chất diệt cỏ nói trên ít nhất là 366 kg. Theo các nhà khoa học, do công nghệ sản xuất 2,4,5 T trong những năm 60 còn lạc hậu, mặt khác để tăng sản lượng chất diệt cỏ, một số công ty hóa chất Mỹ đã nâng nhiệt độ của công nghệ sản xuất, nên lượng dioxin có thể là 600-680 kg. Trong khi đó, chỉ cần một vài phần tỷ gam dioxin đã có thể gây ung thư, tai biến sinh sản và dị tật bẩm sinh ở động vật thực nghiệm. * Các nhà khoa học trên thế giới đã nghiên cứu và khẳng định dioxin là chất độc nhất do con người tìm ra và tạo ra, gây tai biến sinh sản, dị tật bẩm sinh, ung thư và một số bệnh khác. Ba người con trai bị dị tật bẩm sinh của ông Mai Giảng Vũ, cựu sĩ quan ngụy quyền Sài Gòn đã tham gia các vụ phun rải chất da cam/dioxin (Nguồn: Hội nạn nhân chất độc da cam)Bà mẹ và 2 người con dị tật ở Hải Phòng. Bố là cựu chiến binh bị phơi nhiễm chất da cam/dioxin (Ảnh: Lê Kế Sơn)