Hỗ trợ tâm lí xã hội cho trẻ sau thiên tai thảm họa: Thiết kế nội dung và đánh giá hiệu quả chương trình tập huấn nâng cao năng lực cho các nhà tâm lí, giáo dục và nhân viên công tác xã hội

JOURNAL OF SCIENCE OF HNUE DOI: 10.18173/2354-1067.2016-0030 Social Sci., 2016, Vol. 61, No. 2A, pp. 44-51 This paper is available online at HỖ TRỢ TÂM LÍ XÃ HỘI CHO TRẺ SAU THIÊN TAI THẢMHỌA: THIẾT KẾ NỘI DUNG VÀ ĐÁNH GIÁ HIỆU QUẢ CHƯƠNG TRÌNH TẬP HUẤN NÂNG CAO NĂNG LỰC CHO CÁC NHÀ TÂM LÍ, GIÁO DỤC VÀ NHÂN VIÊN CÔNG TÁC XÃ HỘI Trần Thành Nam Trường Đại học Giáo dục, Đại học Quốc gia Hà Nội Tóm tắt. Bài viết này giới thiệu về mục đích, nội dung và thiết kế của chương trình hỗ trợ tâm lí xã hội và sức khỏe tâm thần tập trung vào trẻ em tại Việt Nam được trường Đại học Giáo dục, Đại học Quốc gia Hà Nội triển khai. Mục tiêu của chương trình tập huấn nhằm thúc đây sự an toàn và khả năng hồi phục của cộng đồng thông qua nâng cao năng lực của cán bộ y tế ở nhiều cấp khác nhau trong việc ứng phó với các tác động về tâm lí của tất cả các loại tình huống khẩn cấp hay thảm hoạ, từ đó có thể nâng cao được tỉ lệ sống sót của nạn nhân thảm hoạ. Sau khóa tập huấn, phần lớn học viên đều nắm vững kiến thức và kĩ năng làm việc với trẻ. Hiểu được các triệu chứng của chấn thương và các nguyên tắc tiến hành trị liệu hành vi nhận thức. Học viên cũng thể hiện sự hào hứng và tự tin trong việc vận dụng kiến thức mình được học để tổ chức các khóa tập huấn tương tự. Khuyến nghị để cải thiện hiệu quả của khóa tập huấn được đề xuất tích hợp và phát triển nội dung khóa tập huấn này trở thành một chuyên đề đào tạo sau đại học cho các ngành Tâm lí học lâm sàng; Công tác xã hội và Y tế công cộng. Từ khóa: Hỗ trợ tâm lí xã hội, sức khỏe tâm thần, chấn thương; thảm họa; hiệu quả tập huấn. 1. Mở đầu Thiên tai và các hiện tượng khí hậu cực đoan đang gia tăng ở hầu hết các nơi trên thế giới và trở thành mối lo ngại toàn cầu trong thế kỉ XXI. Trước tác động của biến đổi khí hậu, thiên tai đang có xu hướng cực đoan hơn cả về tần suất, cường độ và không theo quy luật. Khu vực châu Á-Thái Bình Dương là khu vực dễ bị tổn thương nhất trước thiên tai. Theo số liệu thống kê từ năm 1970 đến nay, khu vực này đã xảy ra trên 5.000 vụ thiên tai khiến hơn 2 triệu người thiệt mạng và ảnh hưởng tới khoảng 6 tỉ người [1]. Việt Nam là một quốc gia chịu nhiều tác động của thiên tai. Với đường biển kéo dài khoảng 3,400 km, Việt Nam là một trong những nước dễ có thiên tai bao gồm lũ lụt, bão, hạn hán, lở đất. Khoảng 71% dân số và 59% vùng đất dễ tổn thương với lũ lụt và bão - là loại thiên tai dẫn đến số lượng thương vong và thiệt hại kinh tế cao nhất. Trung bình trong 10 năm trở lại đây, hàng năm có hơn 750 người thiệt mạng và mất tích, thiệt hại về kinh tế khoảng 1,5% GDP mỗi năm. Trong Ngày nhận bài: 10/1/2016. Ngày nhận đăng: 27/4/2016. Liên hệ: Trần Thành Nam, e-mail: namtran@vnu.edu.vn 44 Hỗ trợ tâm lí xã hội cho trẻ sau thiên tai thảm họa: Thiết kế nội dung và đánh giá hiệu quả chương trình... bảy vùng khí hậu của Việt Nam gồm Tây Bắc, Đông Bắc, đồng bằng Bắc Bộ, Bắc Trung Bộ, Nam Trung Bộ, Tây Nguyên và Nam Bộ thì hai khu vực: Bắc Trung Bộ và Nam Trung Bộ, gọi chung là miền Trung thường xuyên phải gánh chịu những tổn thất do thiên tai gây ra nặng nề nhất. Bên cạnh thảm họa tự nhiên, các loại thảm họa khác (sập công trình xây dựng, sập hầm lò, sập cầu, tai nạn giao thông, thương vong hàng loạt trong các sự kiện văn hóa thể thao và chính trị, khủng bố, chiến tranh...) cũng gây thiệt hại lớn đến sức khỏe và kinh tế của cộng đồng bị ảnh hưởng [2]. Ngoài những thiệt hại về người và kinh tế, cộng đồng chịu ảnh hưởng bởi thảm họa còn chịu tác động về tâm lí xã hội và sức khỏe tâm thần. Những tác động này xuất hiện ngay khi thảm họa xảy ra, ở nhiều mức độ khác nhau và có thể kéo dài rất lâu khi thảm họa đã kết thúc. Đánh giá tỉ lệ người dân có triệu chứng rối loạn tâm lí và sức khỏe tâm thần một tuần sau vụ sập cầu treo Chu Va (Lai Châu) cho thấy tỉ lệ có biểu hiện trầm cảm, lo lắng và căng thẳng lần lượt là 46.7%; 56.4% và 42.1%. Tỉ lệ có dấu hiệu trầm cảm, lo lắng và căng thẳng cao nhất ở nhóm 36-45 tuổi. Tương tự, chịu tác động của hạn hán ở Ninh Thuận, tỉ lệ người dân có biểu hiện trầm cảm, lo âu, stress và PTSD là 46.8%, 69.3%, 50.4% và 73.4%. Do vậy, hỗ trợ tâm lí xã hội và sức khỏe tâm thần cho cộng đồng chịu tác động của thảm họa là một nhu cầu thực tế và cần được triển khai [5]. 2. Nội dung nghiên cứu 2.1. Tổn thương tâm lí ở trẻ trải nghiệm thiên tai, thảm họa và tình huống khẩn cấp Khi thiên tai, thảm họa xảy ra, trẻ em là một trong những đối tượng yếm thế, dễ bị tổn thương và phải chịu nhiều tác động bất lợi hơn từ thảm họa so với những nhóm người khác trong cộng đồng. Trải nghiệm thiên tai, thảm họa có thể gây ra nhiều vấn đề tâm lí cho trẻ. Sau khi trải nghiệm hoặc chứng kiến thiên tai thảm họa hoặc sự ra đi của người thân, trẻ thường lo lắng, căng thẳng, sợ hãi. Chúng sợ những tiếng động lớn, và có những trường hợp sợ đến nỗi không dám ra đường. Một vài em khác có xu hướng thu mình và trầm cảm, chúng rất dễ khóc và thất vọng về những việc nhỏ nhặt. Các em mất đi hứng thú trong những việc chúng đã từng làm. Một số khác trở nên dễ nổi nóng, bồn chồn và không thể tập trung ở trường. Một số em có vấn đề với giấc ngủ. Các em thức dậy lúc nửa đêm khóc và nói rằng các em gặp ác mộng về những điều đã xảy ra. Có rất nhiều trẻ đã báo cáo những kí ức khủng khiếp về những việc trẻ đã chứng kiến hay trải qua trở lại liên tục một cách cưỡng bức. Những kí ức ấy trở lại rất sống động và khó kiểm soát khiến chúng như thể đang sống lại những trải nghiệm kinh hoàng đó một lần nữa. Chính vì vậy, nhiều em đã cố gắng đẩy các kí ức đó khỏi tâm trí và không muốn nói về nó cũng như là đi đến những nơi gợi nhớ về thảm họa. Khi đối diện với những kí ức này, đa số trẻ nói rằng chúng cảm thấy lo lắng và bồn chồn hơn cả lúc trước khi xảy ra thảm họa, cảm giác rằng trẻ đang mất kiểm soát và không biết phải làm gì. Tất cả những tình tiết trên là những biểu hiện/triệu chứng của rối loạn stress sau sang chấn. Có thể tóm tắt lại thành 3 nhóm triệu chứng chính là (i) Tái trải nghiệm các sự kiện gây chấn thương (bao gồm các đoạn hồi tưởng hoặc ác mộng tái diễn); (ii) Lo lắng gia tăng và trở nên nhạy cảm quá mức (đặc trưng như dễ bị giật mình, kích động, bùng nổ giận dữ, rối loạn giấc ngủ); và (iii) Né tránh các kích thích liên quan đến biến cố gây sang chấn (né tránh suy nghĩ, cảm xúc, cuộc nói chuyện liên quan đến sang chấn; các hoạt động địa điểm hoặc những người khơi dậy kí ức về sang chấn) [3]. Bằng chứng từ các nghiên cứu trong lĩnh vực hỗ trợ trẻ em trong thảm hoạ cho thấy càng sớm trợ giúp trẻ em đương đầu với những căng thẳng do thảm hoạ gây ra sẽ mang lại nhiều lợi ích và có thể ngăn chặn các hậu quả tiêu cực khác nảy sinh [3]. Ngay sau khi thiên tai, thảm họa xảy ra, công tác sơ cứu tâm lí cần được lập tức triển khai; công tác đánh giá và sàng lọc đối tượng tổn 45 Trần Thành Nam thương tâm lí cần được tiến hành ngay sau đó để xác định và tiếp tục can thiệp cho đối tượng bị tổn thương nặng. Tuy nhiên, ở Việt Nam cho tới nay vẫn chưa có những hướng dẫn chính thức trong công tác hỗ trợ sức khỏe tâm thần (SKTT) và tâm lí xã hội (TLXH) trong thảm họa cũng như chưa có những đội ngũ cán bộ có thể thực hiện công tác này. Trường Đại học Giáo dục, Đại học Quốc gia Hà Nội là một trong hai đơn vị đầu tiên ở Việt Nam triển khai và phát triển chương trình nâng cao năng lực về hỗ trợ SKTT và TLXH trong thảm họa và tình huống khẩn cấp. Hợp tác với Trung tâm Phòng chống Thảm họa châu Á (ADPC), trường Y tế công cộng Hà Nội, dưới sự tài trợ của Bộ Ngoại giao Na uy, cho đến nay Trường Đại học Giáo dục với đầu mối là Trung tâm Thông tin hướng nghiệp Nghiên cứu Ứng dụng Tâm lí (CRISP) đã triển khai 4 khóa đào tạo cho đội ngũ cán bộ ở các lĩnh vực y tế, giáo dục, lao động thương binh xã hội, ở các cơ quan khác nhau như Bộ LĐTBXH, Bộ GD-ĐT, các bệnh viện của Bộ Y tế, viện, trường ĐH và các tổ chức phi chính phủ như UNICEF, Tổ chức cựu chiến binh Mỹ (VVAF). v.v trong các năm 2013, 2014 và 2016. Bài viết này sẽ đề cập ngay sau đây mục đích, nội dung và thiết kế khung cho chương trình tập huấn nâng cao năng lực hỗ trợ SKTT và TLXH cho các nhà tâm lí, giáo dục, bác sĩ tâm thần và nhân viên công tác xã hội đã được triển khai cho 4 khóa đào tạo đã nêu ở trên. Tài liệu tham khảo chính để thiết kế nội dung chương trình này là tài liệu Trẻ em và thảm họa – Hướng dẫn các kĩ thuật phục hồi được phát triển bởi các tác giả Patrick Smith đến từ Học viện Tâm thần, London, Anh; Atle Dyregrov và William Yule Trung tâm Tâm lí học Khủng hoảng, Bergen, Na Uy với sự cho phép của tác giả [4]. Bên cạnh đó, chương trình cũng có tham khảo một số tài liệu do Bộ Y tế ban hành [5]. 2.2. Mục đích, nội dung và thiết kế chương trình tập huấn nâng cao năng lực hỗ trợ sức khỏe tâm thần và tâm lí xã hội cho trẻ sau thiên tai thảm họa Mục đích của chương trình tập huấn nhằm (i) giới thiệu những kiến thức cơ bản về thiên tai, thảm họa, tình huống khẩn cấp, tính dễ bị tổn thương, các vấn đề SKTT và TLXH thường gặp phải sau thảm họa; (ii) Quy trình, nguyên tắc và kĩ thuật sơ cứu tâm lí; (iii) Quy trình sử dụng công cụ đánh giá nhu cầu hỗ trợ tâm lí và SKTT sau thiên tai, thảm họa và tình huống khẩn cấp; (iv) Một số kĩ thuật can thiệp trị liệu cho nhóm trẻ và cha mẹ tập trung làm giảm thiểu các triệu chứng xâm nhập/tái trải nghiệm, né tránh và cảm xúc tiêu cực; (v) đào tạo tập huấn viên nguồn (TOT) để tiếp tục lan tỏa nội dung của khóa tập huấn này. Nội dung và thiết kế của chương trình. Căn cứ trên từng mục đích, nội dung chính của chương trình tập huấn được triển khai tương ứng. Những nội dung trên được thiết kế thực hiện trong 45 giờ chuẩn, tương đương với 3 tín chỉ. (i) Giới thiệu những kiến thức cơ bản về thiên tai, thảm họa, tình huống khẩn cấp, tính dễ bị tổn thương, các vấn đề SKTT và TLXH thường gặp phải sau thảm họa. Nội dung phần này (a) cung cấp thông tin bức tranh chung về thiên tai, thảm họa trên thế giới, khu vực và Việt Nam và mô hình quản lí thiên tai thảm họa; (b) thảo luận các khái niệm thiên tai, thảm họa, tình huống khẩn cấp; (c) phân loại thiên tai, thảm họa; (d) xác định những đối tượng dễ bị tổn thương trong thiên tai, thảm họa; (e) tỉ lệ dịch tễ những vấn đề TLXH và SKTT thường gặp sau thiên tai thảm họa. Nội dung này được thiết kế để giảng dạy trong 7 giờ chuẩn. (ii) Quy trình, nguyên tắc và kĩ thuật sơ cứu tâm lí. Nội dung phần này (a) thảo luận về vị trí của sơ cứu tâm lí trong toàn bộ mô hình hỗ trợ TLXH và SKTT; (b) thảo luận về 3 nguyên tắc của sơ cứu tâm lí (quan sát, lắng nghe và kết nối); (c) thảo luận và thực hành các nguyên tắc giao tiếp khi tiếp cận với đối tượng ngay sau thảm họa; (d) xác định các nội dung hỗ trợ tức thời (như an ủi và chia sẻ; bảo vệ sự an toàn; trang bị chăm sóc đặc biệt là nơi trú ẩn; hỗ trợ gắn kết đoàn tụ người thân; chia sẻ trải nghiệm; cung cấp thông tin đúng. . . ). Nội dung này được thiết kế để giảng dạy trong 8 giờ chuẩn. 46 Hỗ trợ tâm lí xã hội cho trẻ sau thiên tai thảm họa: Thiết kế nội dung và đánh giá hiệu quả chương trình... (iii) Quy trình sử dụng công cụ đánh giá nhu cầu hỗ trợ tâm lí và SKTT sau thiên tai, thảm họa và tình huống khẩn cấp. Nội dung này đề cập tới việc (a) xác định mục tiêu đánh giá và công cụ đánh giá; (b) xác định các đối tượng ưu tiên trong đánh giá; (c) tiến hành đánh giá, tính điểm và diễn giải các vấn đề tâm lí và SKTT bằng các thang đo có hiệu lực và độ tin cậy phù hợp; (d) các hoạt động sau đánh giá (phân loại, hỗ trợ chuyển tuyến). Nội dung này được thiết kế để giảng dạy trong 6 giờ chuẩn. (iv) Một số kĩ thuật can thiệp trị liệu cho nhóm trẻ và cha mẹ tập trung làm giảm thiểu các triệu chứng xâm nhập/tái trải nghiệm, né tránh và cảm xúc tiêu cực. Nội dung này gồm việc giảng lí thuyết và làm mẫu đóng vai thực hiện (a) các kĩ thuật giảm kí ức và suy nghĩ xâm nhập (gồm kĩ thuật bảng hiệu chỉnh, kĩ thuật màn hình; phương pháp bàn tay; phương pháp chú ý kép; kĩ thuật dừng suy nghĩ, dành thời gian riêng để lo lắng, kĩ thuật sao lãng tự gây mất tập trung. . . ); (b) các kĩ thuật điều chỉnh cảm xúc (gồm nhận diện cảm xúc, tranh luận để đưa ra các suy nghĩ tích cực; kĩ thuật thư giãn tĩnh và thư giãn cơ tuần tiến; kĩ thuật tưởng tượng một địa điểm an toàn; kĩ thuật kiểm soát ác mộng. . . ); (c) các kĩ thuật giảm hành vi né tránh (bao gồm kĩ thuật phơi nhiễm, xác định và đương đầu từ từ với các kí ức gây chấn thương trong thực tế hoặc tưởng tượng; phơi nhiễm thông qua viết; trị liệu giải mẫn cảm chuyển động nhãn cầu; trị liệu dòng tư duy. . . ). Nội dung này được thiết kế để giảng dạy trong 18 giờ chuẩn trong đó trung bình mỗi nhóm kĩ thuật sẽ được giảng dạy và thực hành trong khoảng 6 giờ chuẩn. (v) Đào tạo tập huấn viên nguồn (TOT). Nội dung này là một môđun kiến thức riêng biệt với mục tiêu giúp những người tham gia tập huận có khả năng chuẩn bị và lập kế hoạch đào tạo những khóa học hỗ trợ TLXH và SKTT cho các đối tượng khác. Nội dung trong phần này chủ yếu cung cấp kiến thức và kĩ năng về 5 giai đoạn (a) Lượng giá nhu cầu và cách tuyển lựa học viên; (b) Xây dựng mục tiêu học tập cho khóa học; (c) Thiết kế và phát triển chương trình; (d) Triển khai thiết kế và thực hiện chương trình; (e) Đánh giá hoạt động và thiết kế công cụ đo lường hiệu quả hoạt động. Nội dung này được thiết kế để giảng dạy trong 6 giờ chuẩn. Để đánh giá việc triển khai các nội dung trên có phù hợp với mục đích và đạt được các kết quả như mong đợi, trong mỗi đợt tập huấn chúng tôi đều thiết kế bảng hỏi đánh giá kết quả tiếp thu kiến thức của người học trên các phương diện nhớ và hiểu với các nội dung lí thuyết; nhớ quy trình và có thể thực hành đối với các nội dung liên quan đến kĩ năng. Bên cạnh đó, chúng tôi cũng thiết kế một số câu hỏi đánh giá về quá trình tổ chức tập huấn và khả năng tiếp tục triển khai tại cơ sở cho các học viên. Những nội dung này sẽ được đề cập chi tiết ngay sau đây. 2.3. Hiệu quả của chương trình tập huấn, ý kiến của học viên Đặc điểm của học viên tham gia khóa tập huấn. Cho đến nay, đã có tổng cộng 132 thành viên đã hoàn thành các khóa tập huấn hỗ trợ TLXH và SKTT đến từ 26 tỉnh thành của Việt Nam. Theo phân tích ban đầu, số lượng tập huấn có tỉ lệ nữ chiếm đến hơn 70%. Về đặc điểm nghề nghiệp; có khoảng 17% học viên có bằng cấp về ngành công tác xã hội; 32% có bằng cấp liên quan đến các ngành y tế công cộng hoặc bác sĩ tâm thần và 47% có bằng cấp liên quan đến tâm lí lâm sàng, giáo dục, tham vấn và tâm lí nói chung. Ngoài ra có 4% học viên có bằng cấp thuộc các lĩnh vực khác (Lưu ý số liệu % đã được tác giả làm tròn). Xem chi tiết Biểu đồ 1. Hiệu quả tập huấn qua so sánh kết quả bài kiểm tra khác quan trước và sau khóa tập huấn. Để đánh giá được hiệu quả của tập huấn, chúng tôi đã thiết kế một bài kiểm tra đánh giá năng lực gồm 20 câu hỏi cho các học viên liên quan đến những kiến thức hỗ trợ TLXH và SKTT cũng như quy trình thực hiện các kĩ thuật quan trọng. Điểm tối đa cho bài kiểm tra này là 35 điểm. Sự khác biệt điểm số trung bình giữa đánh giá trước và sau khóa học cho biết mức độ hiệu quả của khóa tập huấn. Số liệu dưới đây được tổng kết từ phản hồi của học viên một số khóa tập huấn đã được tiến hành. 47 Trần Thành Nam Biều đồ 1: Đặc điểm về ngành học của học viên Số liệu trong Bảng 1 cho thấy có sự tiến bộ đáng kể trước và sau khi tập huấn về mặt định lượng điểm số của bài kiểm tra. Trước khi tiến hành khóa tập huấn, điểm số kiến thức và kĩ năng của học viên về lĩnh vực hỗ trợ TLXH và SKTT cho trẻ sau thiên tai thảm họa là 16,1. Sau khi được tập huấn mức độ kiến thức là 28,5. Sự khác biệt này có ý nghĩa thống kê với giá trị t = 37,43 và độ tin cậy p<0,0001. Nói một cách khác, khóa tập huấn cung cấp có hiệu quả về mặt kiến thức và kĩ năng cho học viên. Bảng 1. Điểm trung bình, độ lệch chuẩn và giá trị kiểm định t Nhóm Trước khitập huấn Sau khi tập huấn Giá trị t Độ tin cậy p Điểm trung bình 16,1 28,5 t = 37,4353 df = 262 0,0001Độ lệch chuẩn 3,25 1,98 Sai số chuẩn 0,2829 0,1723 Hiệu quả tập huấn dựa trên nhận xét chủ quan của học viên tham gia tập huấn. Bên cạnh số liệu định lượng bài kiểm tra được thiết kế theo dạng đánh giá năng lực, chúng tôi cũng yêu cầu học viên tự đánh giá và cho nhận xét về kết quả tiếp thu qua lớp tập huấn dựa trên mục đích của khóa học. Kết quả cụ thể được trình bày trong Bảng 2 như dưới đây. Bảng 2. Tỉ lệ % học viên tự đánh giá mức độ tiếp thu các khối kiến thức của khóa tập huấn Nội dung Chưa nắm được Đã nắm được Đã nắm được tốt Đã nắm được vững 1. Khái niệm thiên tai, thảm họa, tình huống khẩn cấp, tính dễ bị tổn thương, các vấn đề SKTT và TLXH thường gặp phải sau thảm họa. 0,00 56,06 37,88 6,06 2. Quy trình, nguyên tắc và kĩ thuật sơ cứu tâm lí; những nội dung hỗ trợ TLXH tức thời cho nạn nhân. 6,82 62,12 27,27 3,79. 48 Hỗ trợ tâm lí xã hội cho trẻ sau thiên tai thảm họa: Thiết kế nội dung và đánh giá hiệu quả chương trình... 3. Các tiến hành, tính điểm, diễn giải và đưa ra khuyến nghị dựa trên một số công cụ đánh giá nhu cầu hỗ trợ tâm lí và SKTT sau thiên tai, thảm họa và tình huống khẩn cấp. 13,64 48,48 35,61 2,27. 4. Cách thực hiện các kĩ thuật giảm kí ức và suy nghĩ xâm nhập (gồm kĩ thuật bảng hiệu chỉnh, kĩ thuật màn hình; phương pháp bàn tay; phương pháp chú ý kép; kĩ thuật dừng suy nghĩ, dành thời gian riêng để lo lắng, kĩ thuật sao lãng tự gây mất tập trung. . . ). 14,39 52,27 28,79 4,55. 5. Cách thực hiện các kĩ thật điều chỉnh cảm xúc (gồm nhận diện cảm xúc, tranh luận để đưa ra các suy nghĩ tích cực; kĩ thuật thư giãn tĩnh và thư giãn cơ tuần tiến; kĩ thuật tưởng tượng một địa điểm an toàn; kĩ thuật kiểm soát ác mộng. . . ). 12,88 58,33 24,24 4,55. 6. Cách thực hiện các kĩ thuật giảm hành vi né tránh (bao gồm kĩ thuật phơi nhiễm, xác định và đương đầu từ từ với các kí ức gây chấn thương trong thực tế hoặc tưởng tượng; phơi nhiễm thông qua viết; trị liệu giải mẫn cảm chuyển động nhãn cầu; trị liệu dòng tư duy. . . ). 12,12 59,09 27,27 1,52. 7. Thực hiện được quy trình 5 giai đoạn từ (a) Lượng giá nhu cầu và cách tuyển lựa học viên; (b) Xây dựng mục tiêu học tập cho khóa học; (c) Thiết kế và phát triển chương trình; (d) Triển khai thiết kế và thực hiện chương trình; (e) Đánh giá hoạt động và thiết kế công cụ đo lường hiệu quả hoạt động. 11,36 61,36 24,24 3,03 Theo số liệu Bảng 2, có thể thấy rằng với nội dung mang tính lí thuyết như các khái niệm thiên tai, thảm họa, tình huống khẩn cấp, tính dễ bị tổn thương, các vấn đề SKTT và TLXH thường gặp phải sau thảm họa thì tất cả học viên đều nắm được, nắm được tốt hoặc nắm vững. Không có học viên nào đánh giá rằng mình chưa nắm được. Với nội dung lí thuyết phức tạp hơn như nội dung 2 (Quy trình, nguyên tắc và kĩ thuật sơ cứu tâm lí; những nội dung hỗ trợ TLXH tức thời cho nạn nhân) thì có tới 6,82% học viên cho rằng chưa nắm được kiến thức. Với các nội dung thực hành (từ nội dung 3 đến nội dung 6, tỉ lệ chưa nắm được kiến thức dao động trong khoảng từ 12-14%). Riêng nội dung thứ 7 liên quan đến 5 giai đoạn phát triển khóa học, tỉ lệ chưa nắm được kiến thức là 11,36%. Tỉ lệ những người cho rằng chưa nắm được kiến thức tuy nhỏ nhưng cũng phản ánh một số hạn chế của khóa tập huấn đó là thời gian tập huấn trong vòng 1 tuần; đối tượng được lựa chọn có mặt bằng kiến thức và chuyên môn khác nhau. Những hạn chế này sẽ được xóa bỏ nếu những nội dung này được đưa trở thành một chuyên đề đào tạo sau đại học cho các ngành Tâm lí học lâm sàng hoặc Công tác xã hội vì thời gian học sẽ kéo dài hơn trong 15 tuần để học viên có nhiều điều kiện nghiên cứu tài liệu và thực hành. Trở thành một chuyên đề sau đại học cũng sẽ đảm bảo về nền tảng kiến thức các môn tiên quyết cần phải học trước khi tham dự chuyên đề này. Hiệu quả của tập huấn dựa trên mức độ tự tin khi trình bày lại cho đồng nghiệp. Một kênh khác để đánh giá hiệu quả tập huấn là đánh giá mức độ tự tin của học viên khi trình bày lại các nội dung đã được tập huấn cho các thành viên khác trong lớp trên thang Likert từ 1-10 với 1: Không tự 49 Trần Thành Nam