Luật học - Chương 5: Các hệ thống pháp luật đặc thù khác

Chương 5Các hệ thống pháp luật đặc thù khácPháp luật Hindu giáo ở Ấn ĐộPháp luật Hindu không phải là pháp luật Ấn Độ, nó chỉ là pháp luật của cộng đồng theo đạo Hindu ở Ấn Độ và một số nước thuộc Đông Nam Á. Cũng như pháp luật Hồi giáo, đạo Hindu bắt buộc môn đồ của mình phải có niềm tin vào những giáo điều và cách nhìn nhận thế giới nhất định.Pháp luật Hindu giáo ở Ấn ĐộPháp luật Hindu qua các giai đoạn phát triển của Hồi giáo, và sự thống trị của người Anh đã có những sự biến dạng đáng kể, điều này đã làm cho nó phai nhạt nhứng giá trị truyền thống. Hiến pháp Ấn Độ đã hủy bỏ chế độ đẳng cấp trong pháp luật Hindu. Các vấn đề về hôn nhân và ly hôn đã được cải tổ cơ bản trong Luật hôn nhân năm 1955. Pháp luật Hindu chỉ áp dụng phổ biến trong cộng đồng người theo Hindu giáo. Xu hướng của Ấn Độ hiện nay là pháp luật quốc gia được áp dụng cho mọi công dân không phụ thuộc vào tôn giáo của họ. Pháp luật Hindu giáo ở Ấn ĐộSastra: Những quy phạm nói về cách ứng xử của con người. Có 3 dạng Sastra vì thế giới và xử sự của con người được xác định bởi 3 động lực: đức hạnh, sự ham muốn và nỗi khoái cảm. Sastra dạy cách xử sự phù hợp với ý trời - đó là khoa học Dhama, những Sastra khác dạy làm giàu và chỉ huy người khác (artha - khoa học về lợi ích và chính trị), (kama - dạy hưởng khoái lạc như thế nào).Dharma: Dharma dựa trên niềm tin về một trật tự thế giới xuất phát từ bản chất của sự việc. Dharma nói về cách xử sự của con người mà không phân biệt những nghĩa vụ, bổn phận tôn giáo và pháp lý. Ví dụ Dharma quy định khi phạm lỗi phải gánh chịu những chế tài gì, xác định trong những trường hợp nào cần phải bố thí, những quy tắc nào khi tiếp khách. Cốt lõi của Dharma là những bổn phận phải tuân theo. Pháp luật của các nước Châu Phi- sự ảnh hưởng của tập quán phápChâu Phi có một hệ thống tập quán phong phú. Mỗi cộng đồng đều có những nếp sống và tập quán riêng của mình. Các hệ thống pháp luật Châu Phi có những nét tương đồng về nguyên tắc, các chế định, kỹ thuật pháp lý, có thể nói rằng chúng tạo thành một hệ tộc chung mặc dù không rõ ai là ông tổ chung của chúngPháp luật của các nước Châu Phi- sự ảnh hưởng của tập quán phápNgười Châu Phi tập trung sự quan tâm và những vấn đề: nhóm người (đẳng cấp, làng xóm, bộ tộc..) chứ không quan tâm nhiều đến những yếu tố động hơn như cá nhân, gia đình. Đất đai thuộc về tổ tiên. Hôn nhân - đó là sự liên minh giữa hai gia đình chứ không phải là sự liên minh giữa hai con người. Cá nhân, mặc dù vẫn được công nhận, những nó chỉ có ý nghĩa khi gắn với cộng đồng, trong quan hệ đối với bên ngoài, chủ thể là nhóm người chứ không phải là cá nhân.Người Châu Phi không tồn tại khoa học pháp lý cũng như luật gia, không có sự phân biệt nghĩa vụ luân lý và nghĩa vụ pháp lý, luật công và luật tư, luật dân sự và luật hình sự, pháp luật về tài sản và luật trái vụ gắn liền với khái niệm quy chế (status).Pháp luật của các nước Châu Phi- sự ảnh hưởng của tập quán phápTheo tập quán, ở Châu Phi khi có hành vi vi phạm tập quán xảy ra, việc hoà giải các bên liên quan được chú trọng hơn việc thiết lập nên quyền hạn. Thuật ngữ “ công bằng” được hiểu trước hết là những gì bảo đảm sự gắn kết trong một nhóm người và sự hoà thuận, hiểu biết lẫn nhau giữa các thành viên trong nhóm. Trước giai đoạn thuộc địa, xét xử là một chế định hoà giải chứ không phải là một chế định để áp dụng pháp luật khắt khe. Sự thiếu vắng bộ máy thực thi phán quyết làm cho việc hoà giải trở nên cần thiết hơn; Pháp luật của các nước Châu Phi- sự ảnh hưởng của tập quán pháp Sự không đồng nhất về mặt ngôn ngữ, điều này dẫn tới việc không có sự hoà hợp trong các khái niệm pháp luật với khái niệm tập quán. Xuất phát từ truyền thống xã hội, chẳng hạn gia đình Châu Phi khác với gia đình theo kiểu phương Tây Khó có thể xác định ở mức độ nào một tập quán truyền miệng phù hợp với tập quán được toà án áp dụng. Phần lớn tập quán ở Châu Phi vẫn là những tập quán truyền miệng. Chính quyền thuộc địa của Pháp đã soạn thảo nên gần 150 “tuyển tập tập quán”. Pháp luật của các nước Châu Phi- sự ảnh hưởng của tập quán phápMột mặt, pháp luật thực định theo mô hình phương Tây được tiếp nhận ở Châu Phi. Mặt khác, để áp dụng pháp luật này vào thực tiễn, ngoài những cơ quan xét xử truyền thống, các toà án dạng Châu Âu cũng được thành lập có thẩm quyền trong tất cả các trường hợp khi các quy phạm luật tập quán không thể áp dụng: những tranh chấp mà một bên trong đó không phải là người Châu Phi, những tranh chấp liên quan đến những dạng quan hệ mới không do tập quán điều chỉnh.Pháp luật của các nước Châu Phi- sự ảnh hưởng của tập quán phápSự tiếp nhận pháp luật Châu Âu ở Châu Phi không có được tính tổng thể và hoàn chỉnh. Nhà lập pháp sở tại vẫn có thể đưa vào những thay đổi trong pháp luật đó; cũng như vậy, các tòa án có thể loại bỏ những quy phạm nào đó mà họ cho là không thích hợp với những điều kiện địa phương. Kết quả là pháp luật những nước này ngày càng khác nhau và khác với pháp luật vào thời điểm mới được tiếp nhận. (bị tập quán hóa)Các hệ thống pháp luật hiện đại của Châu Phi có thể tiếp nhận thành công một số yếu tố luật tập quán truyền thống. Tuy nhiên nó cũng không tránh khỏi việc là suy thoái những giá trị truyền thống của luật tập quán. Thái độ của dân chúng đối với pháp luật mới rất khác nhau.Pháp luật Xã hội chủ nghĩaThời kỳ pháp luật công xã Pari Thời kỳ pháp luật Xô ViếtPháp luật các nước dân chủ nhân dân sau chiến tranh thế giới lần thứ IIPháp luật sau thời kỳ Liên Xô sụp đổPháp luật Xã hội chủ nghĩa- Chú trọng pháp luật thực định (nguồn cơ bản của pháp luật xã hội chủ nghĩa là các quy phạm thành văn);- Chú trọng tới hoạt động pháp điển hoá;- Phân chia hệ thống pháp luật thành các ngành luật dựa trên tiêu chí: đối tượng điều chỉnh, phương pháp điều chỉnh, chủ thể pháp luật.Pháp luật Xô Viết Chiếm vị trí quan trọng nhất trong hệ thống các quy phạm là những quy tắc xuất phát từ Ban chấp hành Trung ương Đảng cộng sản Liên Xô hoặc từ các cơ quan của tổ chức này như: Bộ Chính trị, Ban bí thư, các ban của Đảng.v..; Ý thức pháp luật của nhân dân chưa cao, vì thế các văn bản liên tịch giữa ban chấp hành Trung ương Đảng và Hội đồng Bộ trưởng trở nên phổ biến; Các văn bản dưới luật chiếm vị trí lớn trong hệ thống pháp luật; Các đạo luật được ban hành rất ít;Pháp luật XHCN ở Đông ÂuLuật được coi là nguồn chính của pháp luật. Quyền lực nhà nước được tập trung vào tay Quốc hộiHoạt động pháp điển hoá được chú trọng;Pháp luật của các nước Đông Âu chịu ảnh hưởng từ nhiều nhánh pháp luật khác nhauHệ thống pháp luật này ít nhiều có những quan niệm pháp lý chung của hệ thống pháp luật Rô ma- Giéc manh;Pháp luật Liên Xô trở thành mô hình cho tất cả pháp luật các nước xã hội chủ nghĩa trong việc phân pháp luật thành các ngành luật khác nhau..Pháp luật XHCN ở Châu Á Khi nghiên cứu về pháp luật các nước xã hội chủ nghĩa ở Châu Á, không thể không tính đến yếu tố đặc thù của dân tộc, vì thế ở mỗi quốc gia, hệ thống pháp luật có những đặc thù riêng, chẳng hạn ở Mông Cổ, hệ thống pháp luật tương đồng với pháp luật của các quốc gia Châu Âu. Hoặc như ở Việt Nam, pháp luật lại mang dấu ấn trong mỗi giai đoạn lịch sử cụ thể của đất nước.Xu thế phát triển của pháp luật XHCNPháp luật xã hội chủ nghĩa trong một thời gian dài được coi là pháp luật giai cấp. Trong thời kỳ mới, tính giai cấp dần xóa nhòaPháp luật được coi là công cụ của quyền lực nhà nước; bên cạnh đó tiếp thu tinh hoa học thuyết ‘Nhà nước pháp quyền’Đi tìm sự hài hòa giữa lợi ích nhà nước và công dân, mối quan hệ bình đẳng cần bằng về quyền và nghĩa vụ.Quyền con người từng bước được thừa nhậnĐạo luật từng bước chiếm ưu thế là vị trí hàng đầu trong pháp luật; công tác pháp điển hóa ngày càng chuyên môn hơnQuyền lực tư pháp ngày càng trở nên độc lập, nghề luật được quan tâm hơn