Lý luận quan hệ quốc tế - Bài 5: Tính quy luật của Quan hệ Quốc tế

Bài 5: Tính quy luật của Quan hệ Quốc tếLý luận Quan hệ Quốc tếNội dung bài giảngKhái niệm Quy luật trong Quan hệ Quốc tế:Khái niệm chung.Quy luật phát triển xã hội.Quy luật trong QHQT.Những quan niệm khác nhau về Quy luật trong QHQT:Chủ nghĩa Mác-xít.Chủ nghĩa Hiện thực.Chủ nghĩa tự do.Một số điểm chung của các lý thuyết về tính quy luật trong Quan hệ quốc tế.Quan điểm của Đảng và nhà nước Việt Nam về tính quy luật của Quan hệ quốc tế.1.Khái niệm Quy luật trong QHQT1.1 Khái niệm chungQuy luật: là một phạm trù triết học chỉ chiều hướng vận động và phát triển của thế giới vật chất và tinh thần.Tiêu chí của 1 quy luật:Là mối liên hệ khách quan, tất yếu, cơ bản, lặp đi lặp lại.Là chiều hướng vận động và phát triển tất yếu vốn có bên trong bản chất của sự vật, hiện tượng.Phản ảnh tính tổ chức và hình thức phát triển của sự vật, hiện tượng trong 1 giai đoạn nhất định.Sự thể hiện hay tác dụng của quy luật đòi hỏi phải hội đủ các điều kiện nghiêm ngặt.Quy luật có tính tất yếu, khách quan, không phụ thuộc vào ý muốn con người1.2 Quy luật tự nhiên và xã hội:Quy luật tự nhiênQuy luật xã hội1.Có tác dụng lâu dàiCó tác dụng trong một giai đoạn lịch sử nhất định.2. Phạm vi tác dụng ở bên ngoài và độc lập với con ngườiTác dụng trong phạm vi hoạt động của con người3. Đều có tính tất yếu và khách quan, không phụ thuộc vào ý muốn con người4. Con người khó tác độngCon người có thể làm chậm và hạn chế các tác động của quy luật5. Sự thay đổi rất ítDễ thay đổi nên mang tính chiều hướng, xu hướng là chính (xác suất chính xác thấp)1.3 Quy luật trong QHQTQHQT là một dạng đặc thù của quan hệ xã hội, do vậy những quy luật trong quan hệ xã hội cũng có tác dụng trong QHQT2. Tranh luận về sự tồn tại của quy luật trong quan hệ quốc tế.Trường phái Mác-xít.Trường phái hiện thực.Trường phái tự do lý tưởng.2.1 Trường phái Mác-xítQHQT diễn ra theo những quy luật nhất định chứ không phải hỗn loạn. Tuy nhiên những quy luật này mang tính chiều hướng và tương đối, có tác dụng trong bối cảnh lịch sử cụ thể.Tuy không phủ nhận tính ngẫu nhiên trong QHQT. Song, QHQT vận động có tính nhân quả nhất định.Tính chất mâu thuẫn của các chiều hướng trong QHQT.Gia tăng tính tùy thuộc lẫn nhau và dân chủ hoá.Sự thay đổi vai trò của chủ quyền quốc gia.Tính bất bình đẳng trong QHQT là bản chất của quan hệ xã hội có giai cấp2.2 Trường phái hiện thựcTồn tại các quy luật khách quan và bất biến trong Quan hệ Quốc tế.QG là chủ thể chính yếu và duy nhất trong 1 hệ thống.Chính sách đối ngoại bị chế định bởi các lợi ích dân tộc.Sức mạnh, trước hết là sức mạnh quân sự, là công cụ thực hiện mục tiêu.Các cường quốc đóng vai trò quyết định trong nền Chính trị quốc tế.Cân bằng lực lượng là phương tiện duy trì ổn định quốc tế.2.3 Trường phái tự do.Tính khó dự báo của QHQT.Sự tùy thuộc lẫn nhau và xuyên Quốc gia hoá Quan hệ Quốc tế.QG không còn vai trò “người làm luật”.Sự suy giảm ý nghĩa của sức mạnh, cân bằng lực lượng với tư cách là nhân tố điều tiết chính trong Quan hệ Quốc tế.Sự gia tăng số lượng chủ thể Phi quốc gia.Ranh giới giữa CS Đối Nội & CS Đối Ngoại ngày càng mờ nhạt.123451 = 2 = 3 == n1 > (2,3,4,5)  1>< (2+3+4+5)3. Một số điểm chung về tính Quy luật trong Quan hệ Quốc tế.Sự tùy thuộc lẫn nhau giữa các chủ thể ngày một gia tăng.QG không còn là chủ thể quan trọng, duy nhất bởi sự tham gia ngày càng nhiều các chủ thể Phi quốc gia.Vai trò của Luật quốc tế ngày càng tăng (tính dân chủ hoá trong QHQT).Cấu trúc của QHQT được xác định bởi những nhân tố kinh tế, quân sự, tư tưởng,v.vtrong đó vai trò của nhân tố kinh tế ngày càng tăng.Quan điểm của Đảng và Nhà nước Việt Nam về tính quy luật trong QHQT.“Toàn cầu hoá kinh tế là một xu thế khách quan, lôi cuốn ngày càng nhiều nước tham gia, vừa có mặt tích cực vừa có mặt tiêu cực, vừa có hợp tác vừa có đấu tranh”; “thế giới đang đứng trước nhiều vấn đề toàn cầu mà không một quốc gia riêng lẻ nào có thể tự giải quyết được nếu không có một cơ chế đa phương”– (Văn kiện Đại hội IX, Hà nội, 2001, tr.13). Trên thực tế quá trình toàn cầu hoá không chỉ diễn ra trong lĩnh vực kinh tế mà cả trong các lĩnh vực khác. Có thể khái quát là quá trình toàn cầu hoá và tùy thuộc lẫn nhau ngày càng diễn ra sâu rộng. Quan điểm của Đảng và Nhà nước Việt Nam về tính quy luật trong QHQT.Kinh tế ngày càng đóng vai trò quyết định đối với “việc tăng cường sức mạnh tổng hợp quốc gia” – (Văn kiện Đại hội VIII, Hà nội, 1996, tr.77), và vì vậy cũng đóng vai trò ngày càng quan trọng trong quan hệ quốc tế.“Hoà bình hợp tác và phát triển vẫn là xu thế lớn, phản ánh đòi hỏi bức xúc của các quốc gia và dân tộc” (Văn kiện ĐH IX, tr.14), tuy nhiên bên cạnh đó vẫn tồn tại những nhân tố gây mất ổn định, trì trệ, khủng hoảng, xung đột và chiến tranh qui mô nhỏ.Quan điểm của Đảng và Nhà nước Việt Nam về tính quy luật trong QHQT.“Các dân tộc ngày càng nâng cao ý thức độc lập tự chủ, tự lực tự cường, đấu tranh chống lại sự áp đặt và can thiệp của nước ngoài, bảo vệ độc lập chủ quyền và nền văn hoá dân tộc” (Văn kiện ĐH VIII, tr.78).“Các nước có chế độ chính trị - xã hội khác nhau vừa hợp tác vừa đấu tranh trong cùng tồn tại hòa bình” (Văn kiện ĐH VIII, tr.78).“Theo quy luật tiến hoá của lịch sử, loài người nhất định sẽ tiến tới chủ nghĩa xã hội”. Những luận điểm cơ bản của 3 trường phái lý thuyết lớnĐối tượng tranh luậnChủ nghĩa hiện thựcChủ nghĩa tự do (lý tưởng)Chủ nghĩa MácXuất phát điểm của phân tích lý luậnSự bất biến của bản chất con người, lợi ích dân tộcNhững giá trị và lý tưởng phổ cậpLợi ích kinh tế, chuẩn mực đạo đức, giá trị dân chủ nhân quyềnLợi ích kinh tếHệ thống - thế giới, kinh tế - thế giới Những luận điểm cơ bản của 3 trường phái lý thuyết lớnĐối tượng tranh luậnChủ nghĩa hiện thựcChủ nghĩa tự do (lý tưởng)Chủ nghĩa MácChủ thể quan hệ quốc tếQuốc gia là chủ thể chínhQuốc gia và liên minh các quốc gia (IGOs)Các giai cấp xã hội – giai cấp tư sản và vô sản thế giớiTrung tâm - ngoại vi, hệ thống - thế giới Quốc gia, IGOs, NGOs, TNC, các nhóm xã hội và các cá nhânNhững luận điểm cơ bản của 3 trường phái lý thuyết lớnĐối tượng tranh luậnChủ nghĩa hiện thựcChủ nghĩa tự do (lý tưởng)Chủ nghĩa MácMục tiêu của các chủ thểQuyền lực – an ninh quốc gia An ninh quốc tếLật đổ sự thống trị của giai cấp tư sản thế giới Đa nguyên về mục tiêu với sự ưu tiên của các giá trị phổ cập Những luận điểm cơ bản của 3 trường phái lý thuyết lớnĐối tượng tranh luậnChủ nghĩa hiện thựcChủ nghĩa tự do (lý tưởng)Chủ nghĩa MácPhương tiện để đạt được mục tiêuSức mạnh và cân bằng quyền lựcPhổ biến các giá trị chungĐấu tranh giai cấp; Cách mạng xã hộiHội nhập của “ngoại vi” và “bán ngoại vi” Các tổ chức quốc tế; Hệ thống luật pháp quốc tế; Hợp tác quốc tếSức mạnh và liên minh Những luận điểm cơ bản của 3 trường phái lý thuyết lớnĐối tượng tranh luậnChủ nghĩa hiện thựcChủ nghĩa tự do (lý tưởng)Chủ nghĩa MácCác quá trình của QHQTXung đột là chủ đạo-Chiến tranh là hình thức cực đoanToàn cầu hoá; Suy giảm vai trò NNXung đột giai cấp; Cách mạng; Chiến tranh đế quốcTăng khoảng cách “TT-Ngoại vi”; Tuỳ thuộc lẫn nhau bất cân xứng Tuỳ thuộc lẫn nhau; Hợp tác Những luận điểm cơ bản của 3 trường phái lý thuyết lớnĐối tượng tranh luậnChủ nghĩa hiện thựcChủ nghĩa tự do (lý tưởng)Chủ nghĩa MácTương lai của QHQTKhông có tương lai-”Ngày tận thế”Trật tự mớiSự toàn thắng của CNXH và CNCS Nền hoà bình vĩnh cửu Những luận điểm cơ bản của 3 trường phái lý thuyết lớnCác đại diện tiêu biểuChủ nghĩa hiện thựcChủ nghĩa tự do (lý tưởng)Chủ nghĩa MácThusydides; Machiavelli; Hobbs; MorgenthauR.Keohen; K.MilnerK.Max; F.Elghen; V.Lenin J.Lokke; I.Cant; W. Willson