Tóm tắt
Trên tinh thần định hướng của Chỉ thị số 16/CT-TTg ngày 04/5/2017 và Quyết định số 429/QĐ-TTg
ngày 18/4/2019 của Thủ tướng Chính phủ, bài viết phác họa sơ lược quá trình hình thành, phát triển
và hiện trạng hệ thống các Nhà văn hóa, Trung tâm văn hóa ở nước ta; trình bày sự cần thiết và những
nội dung cần tiến hành để thu gọn đầu mối và sắp xếp lại mạng lưới các Nhà văn hóa, Trung tâm văn
hóa phù hợp với bối cảnh phát triển kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa và Cách mạng
công nghiệp 4.0.
8 trang |
Chia sẻ: thanhle95 | Lượt xem: 260 | Lượt tải: 0
Bạn đang xem nội dung tài liệu Nghiên cứu thu gọn đầu mối và sắp xếp lại mạng lưới các nhà văn hóa, trung tâm văn hóa giai đoạn 2020 - 2030, để tải tài liệu về máy bạn click vào nút DOWNLOAD ở trên
49Số 30 (Tháng 12 - 2019)
VĂN HÓA ĐƯƠNG ĐẠI
NGHIÊN CỨUVĂ N HÓA
NGHIÊN CỨU THU GỌN ĐẦU MỐI VÀ SẮP XẾP LẠI
MẠNG LƯỚI CÁC NHÀ VĂN HÓA, TRUNG TÂM VĂN HÓA
GIAI ĐOẠN 2020 - 2030
NGUYỄN VĂN HY
Tóm tắt
Trên tinh thần định hướng của Chỉ thị số 16/CT-TTg ngày 04/5/2017 và Quyết định số 429/QĐ-TTg
ngày 18/4/2019 của Thủ tướng Chính phủ, bài viết phác họa sơ lược quá trình hình thành, phát triển
và hiện trạng hệ thống các Nhà văn hóa, Trung tâm văn hóa ở nước ta; trình bày sự cần thiết và những
nội dung cần tiến hành để thu gọn đầu mối và sắp xếp lại mạng lưới các Nhà văn hóa, Trung tâm văn
hóa phù hợp với bối cảnh phát triển kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa và Cách mạng
công nghiệp 4.0.
Từ khóa: Nhà văn hóa, trung tâm văn hóa, thiết chế văn hóa cơ sở, Cách mạng công nghiệp 4.0
Abstract
Following the direction of the Directive No. 16/CT-TTg dated May 4th, 2017 and the Prime Minister’s
Decision No. 429/QD-TTg dated April 18th, 2019, the article outlines the process of establishment,
development and current status of the system of Cultural Houses and Cultural Centers in the country;
presenting the necessity and contents in need to be carried out to reduce the management system
and rearrange the network of cultural houses and cultural centers that are suitable to the context of
developing socialist-oriented market economy and Industrial Revolution 4.0.
Keywords: Cultural houses, cultural centers, local cultural institutions, Industrial Revolution 4.0
1. Quá trình hình thành và phát triển hệ
thống Nhà văn hóa, Trung tâm văn hóa ở
nước ta
1.1. Những ngày đầu ra đời loại hình Nhà
văn hóa
Sau chiến thắng Điện Biên Phủ (7/5/1954),
trong bối cảnh đất nước tạm bị chia cắt thành
hai miền, công tác văn hóa cơ sở vẫn luôn
được Đảng và Nhà nước quan tâm.
Về lĩnh vực văn hóa và thông tin ở miền Bắc
nói chung, công tác Văn hóa - văn nghệ, Thông
tin quần chúng ở các cộng đồng dân cư cơ sở
nói riêng, giai đoạn 1954 - 1975, Nghị quyết
Đại hội Đảng lần thứ III đã đề ra chủ trương:
Đẩy mạnh công tác văn hóa, văn nghệ quần
chúng, thông tin tuyên truyền cổ động, xây
dựng nếp sống văn minh, gia đình văn hóa. Từ
đó, Bộ Văn hóa và Thông tin (nay là Bộ Văn hóa,
Thể thao và Du lịch) đã chỉ đạo xây dựng cơ sở
hạ tầng và tổ chức hoạt động văn hóa cơ sở với
một mạng lưới bao gồm 8 loại đơn vị sự nghiệp
chuyên ngành như: nhà văn hóa, nhà truyền
thống, thư viện, đội văn nghệ quần chúng, đội
thông tin cơ sở, trạm phát thanh, nhà thông tin,
ban chỉ đạo xây dựng nếp sống mới.
Về loại hình Nhà văn hóa (Maison de la
culture), qua tiếp cận với lĩnh vực công tác giáo
dục - văn hóa ở Liên Xô, bắt đầu từ năm 1955,
1956 trở đi, chúng ta tiến hành xây dựng loại
hình Nhà văn hóa xã. Ở các nước tiên tiến như
Liên Xô, Pháp, Anh,... loại hình Nhà văn hóa
VĂN HÓA ĐƯƠNG ĐẠI
Số 30 (Tháng 12 - 2019)50
NGHIÊN CỨUVĂ N HÓA
được xây dựng trên địa bàn đô thị, có dân số
tập trung đông, xã hội mang tính công nghiệp.
Trong khi ở nước ta tại thời điểm đó chưa có đủ
các điều kiện như vậy nên Nhà văn hóa được
xây dựng trên địa bàn dân cư xã, nông thôn,
nông nghiệp; về mặt thiết kế cơ sở hạ tầng
cũng còn rất thô sơ, đơn giản. Tuy vậy, do đây
là một lĩnh vực hoạt động mới lạ đáp ứng nhu
cầu văn hóa tân kỳ khác với các hoạt động văn
hóa dân gian được tổ chức tại đình làng hay
tại các nhóm dân cư nông thôn xưa, nên loại
hình Nhà văn hóa xã được người dân đón nhận
hào hứng và phát triển nhanh chóng. Tính
tổng thể, trong vòng 20 năm, ở miền Bắc đã
xây dựng được hàng chục nghìn nhà văn hóa,
nhà thông tin, thư viện, khu văn hóa đa năng,
đội thông tin cơ sở, đội văn nghệ quần chúng,
đội chiếu bóng, phát hành sách lưu động, chòi
phát thanh...
1.2. Giai đoạn từ sau ngày thống nhất đất
nước (30/4/1975) đến nay
Các tổ chức sự nghiệp văn hóa, nghệ thuật
nói chung được đổi tên là các “thiết chế văn
hóa”, các tổ chức sự nghiệp thuộc diện Nhà
văn hóa và ngành Văn hóa quần chúng (nay
là Văn hóa cơ sở) được gọi là các “thiết chế văn
hóa cơ sở”. Nhưng khái niệm “thiết chế văn hóa”
có phần cứng nhắc, nặng nề, do vậy, chúng tôi
sử dụng khái niệm “trung tâm văn hóa”.
Trong quá trình hơn 40 năm kể từ sau
ngày thống nhất đất nước (1975), chúng ta đã
chuyển đổi, sắp xếp, phát triển nhiều loại hình,
mô hình Trung tâm văn hóa cộng đồng khác
nhau: Trung tâm văn hóa, Trung tâm văn hóa -
Thông tin, Trung tâm văn hóa - Thể thao, Cung
văn hóa. Riêng ở địa bàn xã, phường đã xây
dựng Nhà văn hóa, Nhà sinh hoạt cộng đồng,
Nhà văn hóa thôn, ấp, bản; ở làng (thôn, ấp,
bản) xây dựng Nhà văn hóa - Khu thể thao; ở
các buôn làng ở Tây Nguyên còn xây thêm các
“Nhà Rông văn hóa”... Năm 2013, Thủ tướng
Chính phủ ban hành Quyết định số 2164/QĐ-
TTg ngày 22/11/2013 phê duyệt quy hoạch
tổng thể phát triển hệ thống thiết chế văn
hóa, thể thao cơ sở giai đoạn 2013 - 2020, định
hướng đến năm 2030. Bộ Văn hóa đã ban hành
quy chuẩn xây dựng cơ sở hạ tầng cho hệ
thống các Trung tâm văn hóa theo hướng hiện
đại trên tất cả các mặt: quy định diện tích mặt
bằng, thiết kế xây dựng trụ sở, đầu tư trang
thiết bị kỹ thuật, xây dựng nguồn nhân lực, hệ
phương pháp hoạt động của từng loại hình
Trung tâm văn hóa.
Trong toàn quốc đã hình thành lên một bức
tranh toàn cảnh thể hiện 4 hệ thống và 4 cấp địa
bàn các loại hình, mô hình “Trung tâm văn hóa
cộng đồng” (gọi tắt là “Trung tâm văn hóa” -
Culture Center).
+ Hệ thống các Trung tâm văn hóa thuộc
quản lý trực tiếp của Bộ Văn hóa - Thể thao và Du
lịch (thông qua cơ quan tham mưu chỉ đạo là
Cục Văn hóa cơ sở), được xây dựng trên 4 cấp
địa bàn: ở tỉnh, thành phố trực thuộc Trung
ương có Trung tâm văn hóa hoặc Trung tâm
văn hóa - Thông tin, Trung tâm văn hóa Điện
ảnh; ở quận huyện thị xã thành phố trực thuộc
tỉnh có Trung tâm văn hóa, Trung tâm văn hóa
- Thông tin - Thể thao; ở cấp xã, phường thị
trấn có Nhà văn hóa, Nhà văn hóa - Khu thể
thao; ở cấp thôn, làng, bản, ấp có Nhà văn hóa,
ở Tây Nguyên còn có Nhà Rông Văn hóa.
+ Hệ thống các Trung tâm văn hóa thuộc
quản lý trực tiếp của Đoàn TNCS Hồ Chí Minh: ở
cấp tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương có
Trung tâm văn hóa hoặc Cung văn hóa, Nhà
văn hóa Thanh niên, Thanh thiếu niên, thiếu
nhi; ở cấp quận, huyện, thị xã, thành phố trực
thuộc tỉnh có Nhà văn hóa hoặc Trung tâm văn
hóa Thanh thiếu niên; ở một số xã, phường thị
trấn có Nhà văn hóa Thanh thiếu niên; ngoài ra
còn có Trung tâm văn hóa hoặc Cung văn hóa
Thanh thiếu niên Miền.
+ Hệ thống các Trung tâm văn hóa thuộc
quản lý trực tiếp của Tổng Liên đoàn Lao động
Việt Nam: ở cấp tỉnh, thành phố trực thuộc
Trung ương có Nhà văn hóa hoặc Cung văn
hóa lao động; ở một số quận, huyện, thị xã,
thành phố trực thuộc tỉnh cũng có Nhà văn
hóa lao động. Ngoài ra, ở một số địa phương
còn có Nhà văn hóa Hội Cựu chiến binh, Hội
51Số 30 (Tháng 12 - 2019)
VĂN HÓA ĐƯƠNG ĐẠI
NGHIÊN CỨUVĂ N HÓA
Khuyến học, Hội Liên hiệp phụ nữ, Hội Nông
dân tập thể, Liên hiệp các Hợp tác xã, Hội Hữu
nghị Việt Nam với quốc tế, khu công nghiệp...
+ Hệ thống các Trung tâm văn hóa quân
đội thuộc quản lý trực tiếp của Tổng cục Chính
trị Bộ Quốc phòng: ở cấp tổng cục, quân khu,
sư đoàn có Nhà văn hóa; ở cấp trung đoàn trở
xuống có phòng Hồ Chí Minh và Câu lạc bộ; ở
một số tỉnh đội cũng có Nhà văn hóa; ở một số
sư đoàn, Lữ đoàn có Nhà Câu lạc bộ.
Ngoài ra, ngành Công an cũng xây dựng
một số Nhà văn hóa, Câu lạc bộ ở cấp Bộ và
cấp Sở.
Tính tổng thể, theo Báo cáo số 161/BC-
BVHTTDL ngày 17/7/2017 của Bộ Văn hóa,
Thể thao và Du lịch, hiện nay trên toàn quốc
có 69 thiết chế văn hóa cấp tỉnh (Trung tâm
văn hóa, Nhà triển lãm); 613/713 quận/huyện
có Trung tâm văn hóa - Thể thao hoặc Nhà văn
hóa huyện, đạt tỷ lệ khoảng 86%; 5.996/8.136
xã, phường thị trấn có Trung tâm văn hóa - Thể
thao, đạt tỷ lệ 73,7%; 66.513/109.727 thôn,
bản, buôn, làng có Nhà văn hóa, đạt tỷ lệ
60,6%. Các thiết chế văn hóa thuộc các Bộ,
ngành, đoàn thể bao gồm: 22 Nhà văn hóa lao
động cấp tỉnh, 32 Nhà văn hóa lao động cấp
huyện; 65 Nhà văn hóa cấp tỉnh thuộc Quân
đội, Công an nhân dân, Thanh niên, Phụ nữ;
106 Nhà văn hóa cấp huyện thuộc Quân đội,
Công an nhân dân, Thanh niên, Phụ nữ [1].
Tổng thể nguồn lực này hàng năm đã thu hút
hàng triệu công chúng đủ mọi tầng lớp, lứa
tuổi tham gia, nhằm đáp ứng nhu cầu giao lưu,
sáng tạo, học, đọc, nghe, xem, vui chơi giải trí
phong phú lành mạnh.
1.3. Những bất cập và tồn tại, hạn chế
trong thời gian gần đây
Do áp lực của cơ chế thị trường, do tác
động của làn sóng Cách mạng công nghiệp
4.0 (CMCN 4.0), công nghệ số, hệ thống nguồn
lực các loại hình Trung tâm văn hóa này đang
bộc lộ nhiều hạn chế, bất cập và gặp nhiều
khó khăn thách thức trong việc nâng cao chất
lượng và hiệu quả hoạt động.
- Hơn 40 năm qua, Nhà nước đã đầu tư
ngân sách hàng mấy trăm nghìn tỷ để xây
dựng một khối lượng khổng lồ các “Nhà - Khu
- Trung tâm - Cung” văn hóa công lập như đã
thấy. Nhưng hiệu quả hoạt động của hệ thống
này đem lại chưa tương xứng với yêu cầu đặt
ra đối với nhiệm vụ xây dựng đời sống văn hóa,
môi trường văn hóa ở các cộng đồng dân cư
cơ sở, chưa làm tốt vai trò công tác giáo dục -
văn hóa ngoài nhà trường, chưa đáp ứng thỏa
mãn nhu cầu văn hóa phong phú chất lượng
cao theo kịp trình độ dân sinh, dân trí, dân khí
của xã hội đương đại ngày nay. Các cấp chính
quyền, cơ quan quản lý văn hóa, các chuyên
gia, nhà khoa học, báo chí đã có nhiều nhận
xét, đánh giá rất xác đáng về những hạn chế,
bất cập của các loại hình Trung tâm văn hóa
như: Nhà văn hóa tiền tỷ bỏ hoang; hoạt động
nghèo nàn, thưa thớt, đóng cửa im ỉm; xuống
cấp nghiêm trọng; lạc điệu Nhà Rông văn hóa;
“tư duy cái hộp” có vỏ mà ruột rỗng, hoạt động
theo lối mòn thiếu sáng tạo
- Một số Nhà văn hóa, Trung tâm văn hóa
cấp tỉnh, đa số Nhà văn hóa, Trung tâm văn
hóa cấp huyện, hầu hết Nhà văn hóa cấp xã,
phường và tất cả các Nhà văn hóa thôn làng
công lập sở thuộc Ngành/Bộ Văn hóa, Thể thao
và Du lịch chưa thực hiện đầy đủ hoàn chỉnh
chức năng, nhiệm vụ và hệ phương pháp hoạt
động chuyên môn của các loại hình thiết chế
văn hóa cơ sở quan trọng này. Tuyệt đại đa số
hệ thống các Nhà văn hóa, Trung tâm văn hóa
này chưa mạnh dạn chuyển sang hoạt động
theo phương thức dịch vụ sự nghiệp công
(service public) đúng nghĩa như chủ trương
của Đảng và Chính phủ đã đề ra cách đây hơn
15 năm. Thậm chí nhiều Nhà văn hóa, Trung
tâm văn hóa đã dành lượng thời gian, không
gian khá lớn cho các hoạt động dịch vụ trông
giữ xe, tổ chức đám cưới, cho thuê hội trường,
cho thuê làm dịch vụ thương mại, để tăng
thu nhập.
- Mặc dù đã có chủ trương của Đảng, Chính
phủ đẩy mạnh xã hội hóa trong lĩnh vực sự
nghiệp văn hóa, nhưng hầu hết các Nhà văn
hóa, Trung tâm văn hóa chưa tích cực tiến hành
Số 30 (Tháng 12 - 2019)52
NGHIÊN CỨUVĂ N HÓA
xã hội hóa, vẫn cứ giữ nguyên mô hình công
lập mang tính chất hành chính quan liêu bao
cấp. Cần xây dựng quy hoạch, kế hoạch phát
triển các tổ chức sự nghiệp văn hóa gắn với thị
trường văn hóa và định lượng dân cư tiếp cận
nhu cầu văn hóa, nhưng chúng ta lại xây dựng
biệt lập phân tán gắn với các cấp hành chính
từ tỉnh, huyện, xã đến tận từng buôn làng, bản,
thôn ấp, tổ dân phố. Do đó đã dẫn đến tình
trạng lãng phí, hoạt động nghèo nàn, cơ sở
hạ tầng bị lấn chiếm hoặc đem cho thuê, giao
chuyển cho các hoạt động dịch vụ khác. Hơn
nữa, cũng vì thế, hàng chục năm qua, chúng ta
không xây dựng thêm những mô hình: Trung
tâm văn hóa ngoài công lập cấp huyện, cấp xã;
khu văn hóa đa năng ngoài công lập; Nhà văn
hóa ngoài công lập ở thôn, xã, thị trấn (thuộc
khu vực nông thôn); Nhà văn hóa ngoài công
lập hoạt động ở các quận, thành phố, thị xã,
như trong Quyết định số 1466/QĐ-TTg ngày
10/10/2008 của Thủ tướng Chính phủ đề ra.
2. Nghiên cứu quy hoạch, sắp xếp mạng lưới
các loại hình Trung tâm văn hóa trong bối
cảnh cơ chế thị trường và CMCN 4.0
2.1. Tiến hành chương trình tổng rà soát
làm cơ sở cho việc quy hoạch, sắp xếp các loại
hình Trung tâm văn hóa
Chương trình tổng rà soát (tương tự tổng
điều tra dân số và nhà ở) nhằm mục đích
phát hiện xem vấn đề quy hoạch phát triển
các Nhà - Khu - Trung tâm văn hóa thể thao
theo hệ thống 4 cấp hành chính liệu có còn dư
địa, hiệu lực, hợp lý, phù hợp để tiếp tục phát
triển tới tầm nhìn đến 2030 hay không, trong
khi đất nước ta đang tiếp cận cuộc CMCN 4.0,
phát triển kinh tế thị trường và trong bối cảnh
thị trường văn hóa, du lịch đang ngày càng đa
dạng, phong phú.
Tiến hành chương trình tổng rà soát vừa
là để tích cực hưởng ứng và tuân theo những
định hướng chủ trương nhiệm vụ giải pháp đã
đề ra trong chỉ thị số 16/CT-TTg/04/05/2017
của Thủ tướng Chính phủ “Tăng cường năng
lực tiếp cận cuộc cách mạng lần thứ tư”. Ở đây
chúng ta có thể rút ra được một số định hướng
có liên quan đến vấn đề quy hoạch phát triển
hệ thống các Trung tâm văn hóa như: Chủ
động rà soát lại chiến lược, xây dựng chương
trình hành động, kế hoạch và nhiệm vụ trọng
tâm của ngành để triển khai phù hợp với xu thế
phát triển của cuộc CMCN 4.0; ứng dụng công
nghệ Big Data (dữ liệu lớn), công nghệ chuỗi
khối (Block chain) vào việc lập quy hoạch, kế
hoạch phát triển; thay đổi mạnh mẽ nội dung
và phương pháp đào tạo giáo dục nhằm tạo
ra nguồn nhân lực có khả năng tiếp nhận và
ứng dụng các công nghệ cao vào hoạt động
chuyên môn
Tiến hành chương trình tổng rà soát cũng là
để bắt nhịp kịp với chủ trương của Đảng, Nhà
nước trong việc sát nhập lại các huyện, quận,
xã, phường không đủ điều kiện về diện tích tự
nhiên và quy mô dân số. Nếu căn cứ vào tiêu
chuẩn của đơn vị hành chính và phân loại đơn
vị hành chính được thông qua tại Nghị quyết
số 1211/2016/UBTVQH13 ngày 25/5/2016 của
Ủy ban Thường vụ Quốc hội [7], thì cả nước
hiện có 588/713 đơn vị hành chính cấp huyện
(chiếm 82,47%) chưa đạt tiêu chuẩn về diện
tích, dân số; 9.433/11.162 đơn vị hành chính
cấp xã (chiếm 84,51%) chưa đạt tiêu chuẩn về
diện tích, dân số. Trong đó có 18 đơn vị hành
chính cấp huyện, quận (chiếm 2,52%) và 631
đơn vị hành chính cấp xã, phường (chiếm
5,71%) chưa đạt đồng thời 50% tiêu chuẩn cả
về diện tích tự nhiên và quy mô dân số, cần
được sắp xếp, sát nhập ngay trong giai đoạn
2019 - 2021.
Ngoài ra, Nhà nước còn có chủ trương gấp
rút sắp xếp một số huyện, thành phố thuộc
tỉnh, nâng lên thành “Đặc khu” kinh tế hoặc
“Đô thị trung tâm” vùng miền giai đoạn
2010 - 2020, phương hướng đến năm 2030 và
tầm nhìn đến năm 2045. Chính quyền ở một số
tỉnh cũng đang lần lượt tích cực tiến hành sắp
xếp lại các huyện quận, xã phường, thôn làng,
tổ dân phố không có đủ cả hai tiêu chuẩn về
diện tích tự nhiên và quy mô dân số
Trong bối cảnh thực hiện các chủ trương
đổi mới nói trên của Đảng và Nhà nước, thiết
nghĩ ngành Văn hóa, Thể thao và Du lịch cần
53Số 30 (Tháng 12 - 2019)
VĂN HÓA ĐƯƠNG ĐẠI
NGHIÊN CỨUVĂ N HÓA
kịp thời nghiên cứu đổi mới sáng tạo, thu gọn
đầu mối và sắp xếp lại hệ thống các loại hình
Trung tâm văn hóa thể thao trong cả nước trong
giai đoạn tới. Trước hết, cần đặc biệt tập trung
nghiên cứu thu gọn đầu mối và sắp xếp lại
mạng lưới các Nhà - khu - Trung tâm văn hóa
thể thao từ huyện quận, xã phường, thôn ấp,
buôn làng bản, tổ dân phố.
2.2. Thu gọn đầu mối và sắp xếp lại mạng
lưới các loại hình Trung tâm văn hóa
Việc thu gọn đầu mối phải đi đôi với việc quy
hoạch phát triển các Trung tâm văn hóa.
Các Trung tâm văn hóa, dù mang nhiều
danh tính và mô hình, loại hình khác nhau, dù
được định đô xây dựng ở huyện lỵ, xã lỵ hay
thôn lỵ, chúng đều có mục tiêu, chức năng,
nhiệm vụ sự nghiệp chuyên môn chung là:
giáo dục chính trị tư tưởng đạo đức thẩm mỹ
lối sống; đáp ứng các nhu cầu sáng tạo, giao
lưu, khai trí, nghỉ ngơi vui chơi giải trí phong
phú lành mạnh cho quần chúng nhân dân; làm
tròn chức năng của một loại hình hoạt động
giáo dục toàn diện thường xuyên ngoài nhà
trường (education permanente extrascolaire)
cho dân, vì dân. Trong thời đại công nghiệp
hóa theo hướng hiện đại, không nên phân hóa
ra thành nhiều đầu mối xây dựng và quản lý
các loại tổ chức sự nghiệp văn hóa theo từng
cấp hành chính khác nhau. Các cấp quản lý
hành chính nhà nước phải ổn định, cố định,
còn loại hình tổ chức sự nghiệp như các Trung
tâm văn hóa thì biến thiên, không rập khuôn
mô hình Cho nên cần phải thu gọn đầu mối
theo hướng các tổ chức hoạt động sự nghiệp
văn hóa, căn cứ theo trường tác động, giới
hạn môi trường phủ sóng hoạt động của các
loại hình Trung tâm văn hóa, nhằm giáo dục
thường xuyên, toàn diện với tư cách một lĩnh
vực giáo dục ngoài nhà trường thời CMCN 4.0.
Đồng thời việc thu gọn đầu mối cũng phải dựa
theo yêu cầu đảm bảo sự liên thông kết nối
hoạt động giữa các loại hình tổ chức giáo dục
- văn hóa với nhau.
Vì vậy, trong thời gian tới cần sắp xếp lại
mạng lưới các Nhà văn hóa, Trung tâm văn hóa
căn cứ theo vị trí định lượng dân cư sinh sống,
làm việc, thụ hưởng văn hóa lâu dài và tham
quan du lịch hay khảo cứu.
Đề xuất nội dung thu gọn đầu mối và sắp xếp
lại mạng lưới các Nhà văn hóa, Trung tâm văn
hóa trong giai đoạn 2020 - 2030.
- Đối với 125 huyện, thị xã đủ tiêu chuẩn cả
về địa lý tự nhiên và quy mô dân số: xây dựng
tập trung thu gọn thành một “quần thể văn
hóa” (QTVH) định đô trên khu vực đất vàng tại
phường hay thị trấn trung tâm huyện lỵ với
diện tích mặt bằng khá rộng lớn. Cơ cấu của
QTVH này bao nạp hai khối ngành Văn hóa và
Thông tin: (Trung tâm văn hóa + Thư viện +
Triển lãm + Lưu niệm + Sân bãi thể thao quần
chúng + Cơ sở dịch vụ du lịch) + (Đài phát
thanh truyền hình + Đội Thông tin cổ động +
Bản tin + Nhà in + Cơ sở dịch vụ văn hóa phẩm
và băng hình + Cơ sở dịch vụ thông tin, bưu
chính viễn thông). Cấp độ thiết kế QTVH này
có thể ước lệ xếp tương ứng vào hạng: “QTVH
2**”.
Các Nhà văn hóa, Trung tâm văn hóa Thanh
thiếu niên, Lao động, Phụ nữ, Cựu chiến binh
(nếu có) và các Nhà - Khu - Trung tâm văn hóa
thể thao, Công viên văn hóa ở các xã, phường
xung quanh chu vi QTVH này, cách 2 - 3 km
cũng đều cần thu gọn sát nhập vào hoạt động
chung với “QTVH 2**” này.
Những Nhà văn hóa - Khu thể thao ở các
xã, phường, thị tứ cách rất xa QTVH 2** được
xây dựng với tư cách một đơn nguyên vệ tinh
kết nối xâu chuỗi (block chain) hoạt động với/
của “QTVH 2**” này. Tại các thôn, làng, ấp, bản,
khu dân cư, dù ở đâu, đều không cần xây dựng
mô hình “Nhà văn hóa - Khu thể thao” như Quy
hoạch trước đây đặt ra mà chỉ cần xây dựng
“điểm sinh hoạt văn hóa giải trí cộng đồng”
dân lập hoặc tư nhân, theo nhiều kiểu dạng
khác nhau, phù hợp với đặc trưng bản sắc
từng địa phương. Có thể coi “điểm sinh hoạt
văn hóa cộng đồng” tương tự như đình, chùa,
nhà rông, nhà gươl, hạn khuống,... thời xưa để
lại; hay như cách nói hiện đại, coi nó là những
vi vệ tinh văn hóa, những câu lạc bộ văn hóa
chính thức (club official) kết nối xâu chuỗi
(block chain) hoạt động với/của “Nhà văn hóa -
Số 30 (Tháng 12 - 2019)54
NGHIÊN CỨUVĂ N HÓA
Khu thể thao - Công viên văn hóa” xã, phường,
thị trấn. Không nên xây dựng điểm sinh hoạt
văn hóa cộng đồng như xây dựng Nhà văn hóa
thôn/làng rồi lồng ghép, thay thế, dùng chung
với trụ sở hành chính và phòng hội họp của
chính quyền thôn, làng, ấp, bản. Bởi hoạt động
của một tổ chức sự nghiệp văn hóa dân lập
hay tư nhân là khác hẳn với hoạt động của một
cơ quan quản lý hành chính nhà nước.
- Đối với 18 huyện thị và 631 xã, phường, thị
trấn cần sắp xếp ngay trong giai đoạn 2019 -
2021: để đạt được cả hai tiêu chuẩn về diện
tích tự nhiên và quy mô dân số, ngành Văn hóa
cần lập đề án quy hoạch tiến dần đến việc thu
gọn đầu mối và sắp xếp lại mạng lưới các Nhà
văn hóa - Khu - Trung tâm văn hóa thể thao
- Công viê