Nhu cầu của trẻ em bị ảnh hưởng bởi HIV/AIDS

JOURNAL OF SCIENCE OF HNUE Social Sci., 2013, Vol. 58, No. 6, pp. 81-86 NHU CẦU CỦA TRẺ EM BỊ ẢNH HƯỞNG BỞI HIV/AIDS Phạm Văn Tư Khoa Công tác Xã hội, Trường Đại học Sư phạm Hà Nội Tóm tắt. Bài viết tập trung giới thiệu và phân tích kết quả khảo sát về nhu cầu của trẻ em bị ảnh hưởng bởi HIV/AIDS. Trên cơ sở đánh giá được nhu cầu, giúp cho những người làm chính sách, làm công tác can thiệp, trợ giúp trẻ em bị ảnh hưởng bởi HIV/AIDS có thể đề ra các giải pháp phù hợp nhằm đáp ứng nhu cầu, giải quyết các vấn đề gặp phải, giúp nhóm trẻ này hòa nhập cộng đồng, vươn lên trong cuộc sống. Từ khóa: Nhu cầu, trẻ em bị ảnh hưởng bởi HIV/AIDS, chăm sóc sức khỏe, dịch vụ hỗ trợ. 1. Mở đầu Trẻ bị ảnh hưởng bởi HIV là trẻ em bị nhiễm HIV/AIDS và trẻ em có nguy cơ lây nhiễm HIV/AIDS (trẻ em mồ côi do bố và mẹ hoặc bố hoặc mẹ chết vỡ lí do liên quan đến HIV/AIDS; Trẻ em sống cùng bố, mẹ hoặc người nuôi dưỡng nhiễm HIV/AIDS; Trẻ em sống trong các cơ sở bảo trợ xã hội, cơ sở giáo dục, trường giáo dưỡng [2]. Các em bị cướp đi những quyền mà lẽ ra các em phải được hưởng, các em không có điều kiện học tập, vui chơi giải trí và tham gia các hoạt động xã hội, hoạt động tập thể với bạn bè cùng lứa tuổi; bị mất đi cơ hội được tham gia bàn bạc, tiếp thu và quyết định các vấn đề liên quan đến cuộc sống, nâng cao sự hiểu biết hoặc đề xuất những mong muốn và những vấn đề liên quan đến tương lai của chính mình. Các em là những nạn nhân vô tội nhưng lại đang phải gánh một hậu quả to lớn. Vì vậy, các em nảy sinh nhiều nhu cầu khác nhau cần được đáp ứng. Chúng tôi tiến hành nghiên cứu nhu cầu trên 200 trẻ em bị ảnh hưởng bởi HIV/AIDS ở địa bàn 04 tỉnh: Hà Nội, Quảng Ninh, Thái Bình và Thái Nguyên [1]. Kết quả nghiên cứu về nhu cầu của trẻ em bị ảnh hưởng bởi HIV/AIDS được thể hiện trong nội dung dưới đây. Ngày nhận bài 20/03/2013. Ngày nhận đăng 20/07/2013. Liên lạc Phạm Văn Tư, e-mail: tupv@hnue.edu.vn 81 Phạm Văn Tư 2. Nội dung nghiên cứu 2.1. Nhu cầu chăm sóc sức khỏe và tiếp cận với các dịch vụ hỗ trợ chăm sóc y tế Hiện nay, vấn đề chăm sóc sức khỏe và tiếp cận với các dịch vụ hỗ trợ chăm sóc y tế là một nhu cầu tối quan trọng đối với nhóm trẻ bị ảnh hưởng bởi HIV/AIDS. Kết quả điều tra với 200 trẻ của 4 tỉnh Hà Nội, Quảng Ninh, Thái Bình, Thái Nguyên cho thấy 41,5% trẻ (83 em) có mong muốn được chăm sóc sức khỏe, khám chữa bệnh, còn lại 58,5% trẻ (117 em) không có mong muốn này. Tỉ lệ trẻ có nhu cầu tại Hà Nội là 7,2 %, tại Quảng Ninh là 42,2%, tại Thái Bình là 19.3%, tại Thái Nguyên là 31,3%. Bảng 1. Nhu cầu chăm sóc sức khỏe và khám chữa bệnh của trẻ bị ảnh hưởng bởi HIV/AIDS tại các địa phương Nhìn vào bảng trên cho thấy số lượng trẻ bị ảnh hưởng bởi HIV/AIDS có mong muốn được chăm sóc sức khỏe, khám chữa bệnh tại Quảng Ninh là đông nhất, tiếp theo sau là Thái Nguyên, Thái Bình và ít nhất là tại Hà Nội. Điều này thể hiện một thực tế là trẻ bị ảnh hưởng bởi HIV/AIDS ở Hà Nội được tiếp cận với các dịch vụ chăm sóc y tế thường xuyên hơn so với các địa phương khác. Sở dĩ như vậy là bởi Hà Nội là thủ đô, nơi tập trung nhiều các cơ quan, tổ chức phi chính phủ hoạt động trong lĩnh vực phòng chống HIV/AIDS và bảo vệ trẻ em. Vì vậy, thông tin về các dự án, chương trình về chăm sóc y tế cho trẻ bị ảnh hưởng bởi HIV/AIDS được triển khai sẽ nhanh chóng đến với nhóm trẻ này. Và trẻ bị ảnh hưởng bởi HIV/AIDS tại Hà Nội có cơ hội được tiếp cận với các dịch vụ chăm sóc y tế nhiều hơn so với tại các địa phương khác. Đây cũng chính là nguyên nhân dẫn đến thực trạng trẻ bị ảnh hưởng bởi HIV/AIDS tại các tỉnh luôn có nhu cầu được tiếp 82 Nhu cầu của trẻ em bị ảnh hưởng bởi HIV/AIDS3 cận các dịch vụ cao hơn so với nhóm ở Hà Nội. 2.2. Nhu cầu được hỗ trợ về mặt tâm lý Trẻ bị ảnh hưởng bởi HIV/AIDS thường gặp phải nhiều vấn đề về tâm lí như bị tổn thương do sự kì thị, thiếu quan tâm, chia sẻ, yêu thương... của cộng đồng và thậm chí ngay cả trong chính gia đình. Vì vậy hỗ trợ tâm lí cho trẻ là việc hết sức cần thiết. Theo điều tra có 38% trẻ bị ảnh hưởng bởi HIV/AIDS có nhu cầu mong được chia sẻ, thông cảm, yêu thương, tại các địa bàn: Hà Nội (11,8%), Quảng Ninh (40,8%), Thái Bình (18,4%), Thái Nguyên (28,9%). Số còn lại không có nhu cầu này là 62,8% với tỉ lệ tại các tỉnh: Hà Nội (33,1%), Quảng Ninh (15,3%), Thái Bình (29%), Thái Nguyên (22,6%). Bảng 2. Số lượng trẻ bị ảnh hưởng bởi HIV/AIDS có mong muốn được chia sẻ, thông cảm, yêu thương tại các địa phương Mặc dù trẻ bị ảnh hưởng bởi HIV/AIDS gặp rất nhiều khó khăn tâm lí nhưng các em thường chọn cách “âm thầm chịu đựng” nên kết quả điều tra ở bảng trên thể hiện số lượng trẻ bị ảnh hưởng bởi HIV/AIDS có nhu cầu được hỗ trợ về tâm lí không cao. Chúng tôi tìm hiểu thì được biết các em bị ảnh hưởng bởi HIV/AIDS thường bị kì thị nên rất sợ phải chia sẻ đau khổ cho người khác. Có sự khác biệt về nhu cầu này tại các địa bàn: tại Quảng Ninh trẻ có nhu cầu được chia sẻ, hỗ trợ về tâm lí cao nhất trong bốn địa bàn điều tra và nhu cầu này thấp nhất là nhóm trẻ ở Hà Nội. 2.3. Nhu cầu học tập Nhu cầu học tập là một trong những nhu cầu rất quan trọng của trẻ em nói chung, trẻ em bị ảnh hưởng bởi HIV/AIDS nói riêng. Kết quả khảo sát cho thấy số trẻ bị ảnh hưởng bởi HIV/AIDS mong muốn được đi học bình thường như các bạn khác là 63 em (chiếm tỉ lệ 31,5%) và không có mong muốn này là 137 em (chiếm tỉ lệ 68,5%). Tỉ lệ trẻ 83 Phạm Văn Tư mong muốn được đi học tại các địa bàn: Hà Nội là 46%, Quảng Ninh là 3.3%; Thái Bình là 33.3%; Thái Nguyên là 17.5%. Tỉ lệ trẻ không có mong muốn đi học bình thường tại các tỉnh trên đều là 25%. Biểu đồ 1. Tỉ lệ trẻ bị ảnh hưởng bởi HIV/AIDS có mong muốn được đi học bình thường Khác với hai nhu cầu trên, kết quả biểu đồ so sánh tương quan giữa các tỉnh về tỉ lệ trẻ bị ảnh hưởng bởi HIV/AIDS mong muốn được đi học cho thấy nhóm trẻ ở Hà Nội có tỉ lệ cao nhất, sau đó là Thái Bình, Thái Nguyên và thấp nhất là Quảng Ninh. Tại Hà Nội là nơi có nhiều trung tâm bảo trợ xã hội, các cơ sở nuôi dưỡng, chăm sóc hỗ trợ trẻ bị ảnh hưởng bởi HIV/AIDS, số trẻ tập trung tại đây đông hơn so với các nơi khác nên đây cũng có thể là lí do khiến Hà Nội có số lượng trẻ mong muốn đi học đông hơn hẳn. Thêm vào đó, sự kì thị đối với trẻ bị ảnh hưởng bởi HIV/AIDS là vấn đề khiến nhiều trường học ở Hà Nội cũng như các tỉnh không dám tiếp nhận các em đến trường. 2.4. Nhu cầu được tham gia và hưởng các dịch vụ vui chơi, giải trí và tiếp cận thông tin Vui chơi, giải trí và được tiếp cận thông tin chính là thể hiện cho quyền tham gia của trẻ em. Tuy nhiên với trẻ bị ảnh hưởng bởi HIV/AIDS thì điều này lại không dễ dàng. Sự kì thị, xa lánh của cộng đồng khiến các em không được hòa nhập với các bạn cùng trang lứa, với những người xung quanh môi trường sống của mình. Vấn đề tưởng chừng đơn giản và là quyền tất yếu của mỗi một trẻ em bình thường khác song lại là một khát khao lớn đối với nhóm trẻ này. Quá trình khảo sát điều tra 200 trẻ bị ảnh hưởng bởi HIV/AIDS tại các địa bàn nghiên cứu cho thấy có 67 em mong muốn được vui chơi (chiếm tỉ lệ 33,5%), tại Hà Nội là 20,9%, tại Quảng Ninh là 29,9%, tại Thái Bình là 23,9%, tại Thái Nguyên là 25% và 133 em không có mong muốn này (chiếm tỉ lệ 66,5%) với tỉ lệ ở mỗi địa bàn trên đều là 25%. 84 Nhu cầu của trẻ em bị ảnh hưởng bởi HIV/AIDS3 Biểu đồ 2. Nhu cầu vui chơi, giải trí của trẻ bị ảnh hưởng bởi HIV/AIDS Biểu đồ 3. Tỉ lệ trẻ có mong muốn được vui chơi, giải trí, được hưởng các dịch vụ xã hội và tiếp cận thông tin – So sánh giữa trẻ ở các Trung tâm giáo dục LĐXH và trẻ ở tại nhà Kết quả so sánh trên các biểu đồ cho thấy nhóm trẻ bị ảnh hưởng bởi HIV/AIDS sống tại nhà có nhu cầu này cao hơn so với nhóm trẻ sống ở các Trung tâm giáo dục LĐXH. Trong thực tế hiện nay, khuôn viên vui chơi và tổ chức các hoạt động vui chơi giải trí lành mạnh cho trẻ em đang còn nhiều thiếu sót và chưa đáp ứng được nhu cầu. Với những trẻ sống tại nhà thì việc được tham gia vui chơi, giải trí là một vấn đề khó khăn, cả về cơ sở vật chất hạ tầng chung của xã hội hiện nay là không có không gian chơi cho trẻ, hơn nữa trẻ còn chịu sự kì thị của cộng đồng và các bạn cùng chơi xung quanh. Đối với nhóm trẻ sống tại các trung tâm giáo dục LĐXH thì các em đã có một nhóm đồng đẳng để có thể chơi cùng nhau, thêm vào đó hầu hết các trung tâm này đều có khuôn viên chơi cho trẻ cũng như tổ chức các hoạt động vui chơi, giải trí hay các hoạt động xã hội nói chung dành cho trẻ tham gia. Chính vì vậy mà tỉ lệ trẻ có nhu cầu này tại các trung tâm ít hơn so với nhóm trẻ sống tại nhà. 85 Phạm Văn Tư 3. Kết luận Nhìn chung nhu cầu của trẻ bị ảnh hưởng bởi HIV/AIDS thể hiện rất đa dạng, trên nhiều khía cạnh khác nhau. Có sự khác nhau về cấp độ nhu cầu giữa các nhóm trẻ ở các địa bàn nghiên cứu. Việc đánh giá được thực trạng nhu cầu của trẻ bị ảnh hưởng bởi HIV/AIDS là điều kiện rất quan trọng nhằm định hướng cho chúng ta đưa ra được những giải pháp và hướng can thiệp, hỗ trợ phù hợp cho nhóm trẻ này thỏa mãn nhu cầu, vươn lên trong cuộc sống, giải quyết các vấn đề của bản thân để hòa nhập cộng đồng. TÀI LIỆU THAM KHẢO [1] Nguyễn Văn Cư, 2010-2011. Báo cáo thực trạng những vấn đề gặp phải của trẻ em bị ảnh hưởng bởi HIV/AIDS. Đề tài cấp Bộ trọng điểm 2010-2011, Mã số: B2010-17 -270TĐ. [2] Bộ Lao động - Thương binh và Xã hội, 2009. “Kế hoạch hành động quốc gia vì trẻ em bị ảnh hưởng bởi HIV/AIDS đến năm 2010 và tầm nhìn 2020”. [3] Bùi Thị Xuân Mai (chủ biên), 2009. Công tác xã hội với trẻ em nhiễm và ảnh hưởng bởi HIV/AIDS. Trường Đại học Lao động Xã hội và Tổ chức CRS. ABSTRACT The needs of children affected by HIV/AIDS This article presents an analyzation of the survey which sought to discover the needs of children affected by HIV/AIDS. On the basis of needs assessment, the survey is to help policy makers and those doing intervention work to best help children affected by HIV/AIDS by proposing appropriate solutions to meet the needs of this young group and further community integration, overcoming difficulties in life. 86