Ôn thi môn kinh tế chính trị

I. HÀNG HÓA VÀ TIỀN TỆ 1. Sản xuất hàng hóa 1.1. Khái niệm Điều kiện: Lịch sử loài người có 2 kiểu tổ chức sản xuất (SX tự cung tự cấp và SX hàng hóa. Khái niệm: KT hàng hóa là kiểu tổ chức KT-XH mà người sản xuất hướng về thị trường để bán sản phẩm. 1.2. Điều kiện ra đời, tồn tại của SX Hàng hóa - Phân công lao động xã hội (điều kiện cần) - Tồn tại tính tư hữu hoặc nhiều hình thức sở hữu khác nhau về tư liệu sản xuất (đk đủ) 1.3. Ưu khuyết tật của KTHH - Ưu điểm: Thúc đẩy sự phát triển của LLSX, tạo động lực cho XH phát triển, làm cho các chủ thể năng động hơn trong sản xuất. Tạo động lực cho xã hội phát triển - Hạn chế: Trong sản xuất tạo tiền đề cho khủng hoảng kinh tế; trong đời sống xuất hiện tư tưởng sùng bái tiền tệ, thay đổi truyền thống lối sống con người 2. Hàng hóa 2.1. Khái niệm: Là sản phẩm của lao động có thể thỏa mãn nhu cầu nào đó của con người và được sản xuất ra để bán. 2.2. Hai thuộc tính của hàng hóa + Giá trị sử dụng: Là công dụng của sản phẩm nó có thể thõa mãn nhu cầu con người trong tiêu dùng có các đặc điểm: Là nội dung vật chất của sản phẩm Do lao động cụ thể tạo ra Là mối quan tâm của người tiêu dùng Là phạm trù vĩnh viễn, là vật mang giá trị trao đổi + Giá trị của hàng hóa: Là do lao động xã hội của người sản xuất hàng hóa đã hao phí kết tinh trong hàng hóa, là phạm trù trừu tượng. Nó có các đặc điểm: Phản ánh quan hệ con người trong nền sản xuất hàng hóa Là mối quan tâm của người sản xuất Nó tồn tại mang tính lịch sử. Nhận xét: Hàng hóa là sự thống nhất của hai thuộc tính đó là sự thống nhất của 2 mặt đối lập. Hàng hóa có 2 thuộc tính là vì lao động của người sản xuất có tính 2 mặt. + Tính 2 mặt của lao động sản xuất hàng hóa. Mác là người đầu tiên phát hiện ra tính chất này Lao động cụ thể: Là lao động của một nghề chuyên môn nhất định, LĐ cụ thể tạo ra giá trị sử dụng của hàng hóa, tổng hợp các loại lao động cụ thể thì hợp thành hệ thống phân công LĐXH, LĐ cụ thể tồn tại vĩnh viễn. Lao động cụ thể thể hiện tính chất tư nhân của người sản xuất. Lao động trừu tượng: Là sự hao phí về thể lực và trí lực của con người. LĐ trừu tượng tạo ra giá trị của hàng hóa, nó thể hiện tính chất XH của sản xuất hàng hóa, tồn tại mang tính lịch sử Kết luận: LĐ cụ thể và LĐ trừu tượng không phải là 2 loại LĐ mà chỉ là 2 mặt vừa thống nhất vừa mâu thuẫn cùng tồn tại trong quá trình LĐ sản xuất hàng hóa. Biểu hiện ra là tính chất tư nhân và tính xã hội, đây là mâu thuẫn cơ bản của sản xuất hàng hóa nó chứa đựng mầm mỏng của khủng hoảng.( để giải quyết mâu thuẫn phải tiến hành trao đổi. 3. Lượng giá trị hàng hóa Đặt vấn đề: Lượng giá trị hàng hóa là số lượng lao động hao phí để sản xuất ra hàng hóa. Đo lượng giá trị hàng hóa bằng thời gian LĐ xã hội cần thiết (đk bình thường, năng suất trung bình) Các nhân tố ảnh hưởng đến lượng giá trị hàng hóa: + Năng suất lao động & cường độ LĐ: NSLĐ là năng lực của sản xuất nó biểu thị ở số lượng sản phẩm được sản xuất ra/đơn vị thời gian, nó tỷ lệ nghịch với giá trị hàng hóa; Cường độ LĐ là mức độ khẩn trương nặng nhọc của công việc, nó có ý nghĩa như kéo dài thời gian LĐ. + Lao động giản đơn và lao động phức tạp: LĐ giản đơn là lao động phổ thông, là lao động chưa qua đào tạo, bất kỳ người lao động nào cũng tiến hành được; LĐ phức tạp là lao động đã qua đào tạo nó đòi hỏi phải qua huấn luyện. Cấu thành giá trị hàng hóa: qua nghiên cứu cho thấy Giá trị hàng hóa = lao động quá khứ + lao động sống W = c + v + m Hao phí TLSX + cp tiền công giá trị thặng dư 4. Tiền tệ 4.1. Lịch sử ra đời Tiền tệ xuất hiện là kết quả phát triển của 4 hình thái giá trị trong trao đổi + Hình thái giản đơn hay ngẫu nhiên: 1 sp này trao đổi ngẫu nhiên với 1 sp khác: ví dụ 1m vải = 20 kg thóc, vải biểu hiện giá trị tương đối, thóc là vật ngang giá. Theo thời gian hình thái thứ 2 ra đời đáp ứng nhu cầu trao đổi cao hơn + Hình thái mở rộng: ở hình thái này 1 sp có thể trao đổi với nhiều sp khác trên thị trường
Tuy nhiên lúc này quá trình trao đổi cũng gặp nhiều khó khăn do sản xuất phát triển dẫn đến hình thái thứ 3 ra đời. + Hình thái giá trị chung: Ở hình thái này giá trị của các sp khác nhau trên thị trường biểu thị ở một công dụng ở một vật phẩm (sp) nào đó (vật ngang giá chung). Phương trình trao đổi như sau
Tuy nhiên sx tiếp tục phát triển thị trường mở rộng không ngừng ( hình thành thị trường xã hội đòi hỏi phải có vật ngang giá chung trong thị trường xh. Hình thái tiền tệ đáp ứng nhu cầu này. + Hình thái tiền tệ: khi tất cả các vật ngang giá chung trên thị trường xh được thống nhất ở 1 hàng hóa (vàng) thì tiền tệ xuất hiện:
Tiền tệ là hàng hóa đặc biệt là vật ngang giá chung trong trao đổi nó thể hiện lao động xã hội và quan hệ giữa những người sản xuất trong xã hội. Nhận xét: tiền tệ xuất hiện là kết quả lâu dài của sản xuất và trao đổi hàng hóa; tiền xuất hiện giải phóng lưu thông, thúc đẩy sản xuất; tuy nhiên phát sinh nhiều tiêu cực trong sản xuất và đời sống. 4.2. Chức năng của tiền tệ + Thước đo giá trị: tiền là tiêu chuẩn đo giá trị các hàng hóa khác (tiền thật, tiền vàng) - biểu hiện giá trị trừu tượng hóa trong đo lường. + Phương tiện lưu thông: Là vật ngang giá (tiền mặt) H – T – H; nhờ có chức năng này nên sản xuất và trao đổi hàng hóa diễn ra nhanh. + Phương tiện cất trữ: Lưu giữ của cải, điều hòa sản xuất và lưu thông hàng hóa. + Phương tiện thanh toán: là phương tiện chi trả, thanh toán khoản mua bán chịu, nhờ chức năng này mà sản xuất và trao đổi hàng hóa diễn ra nhanh chóng, liên tục, thúc đẩy xã hội phát triển và cũng là tạo mầm móng khủng hoảng kinh tế. + Tiền tệ thế giới: Là vật ngang giá chung trên thị trường thế giới (tiền vàng) `4.3. Quy luật lưu thông tiền tệ + Khái niệm: là quy luật vận động của tiền tệ trong nền kinh tế thị trường + Nội dung : là xác định số lượng tiền tệ cần thiết trong lưu thông.

Yêu cầu của quy luật : Kt = KC Chú dẫn: KC : Số lượng tiền tệ cần thiết trong lưu thông Kt : Số lượng tiền tệ thực tế chính phủ đưa vào lưu thông H : Tổng số giá cả hàng hóa trong lưu thông V : Tốc độ luân chuyển của tiền tệ A : Tổng số giá cả hàng hóa bán chịu B : Tổng số giá cả hàng hóa phải thanh toán nhưng đã khấu trừ nhau. D : Tổng số giá cả hàng hóa bán chịu đến kỳ thanh toán. Nhận xét: Yêu cầu của quy luật luôn bị vi phạm theo 2 khuynh hướng + Khi Kt < KC nền kinh tế giảm phát + Khi Kt > KC nền kinh tế lạm phát 5. Quy luật giá trị 5.1. Nội dung, yêu cầu của quy luật + Khái niệm: Là quy luật kinh tế căn bản của sản xuất và trao đổi hàng hóa (đây là quy luật kinh tế khách quan) + Nội dung: Thông qua lỗ - lãi tác động đến các chủ thể để buộc các chủ thể lựa chọn và hoạt động theo phương án có lợi nhất. + Thực hiện quy luật, có 2 yêu cầu: Sản xuất và trao đổi phải căn cứ vào thời gian LĐXH cần thiết để tiến hành Trong trao đổi phải bình đẳng và ngang giá. + Biểu hiện hoạt động của quy luật: chủ yếu biểu hiện qua giá cả Giá cả là biểu hiện bằng tiền của giá trị trong trao đổi; Trên thị trường thì giá cả luôn biến động phụ thuộc vào nhiều yếu tố: Giá trị thị trường của hàng hóa Sức mua của tiền tệ Mức độ cạnh tranh Quan hệ cung - cầu Chính sách kinh tế của chính phủ
Cầu > Cung ( Giá cả > Giá trị Khi Cầu = Cung ( Giá cả = Giá trị Cầu < Cung ( Giá cả < Giá trị Nhưng xét tổng thể nền kinh tế thì
vì bản chất của trao đổi là ngang giá. Thông qua giá cả quy luật giá trị phát huy tác dụng 5.2. Tác dụng của quy luật giá trị Là quy luật khách quan hoạt động tự phát phát sinh 3 tác dụng + Tự phát điều tiết sản xuất và lưu thông hàng hóa Điều tiết sản xuất : là phân bổ lại lực lượng sản xuất giữa các ngành dưới tác động của lợi nhuận Tự phát điều tiết lưu thông: là xác lập lại các kênh di chuyển của hàng hóa, hàng hóa dịch chuyển từ nơi giá cả thấp đến nơi giá cả cao + Kích thích cải tiến kỹ thuật hợp lý hóa sản xuất, tăng năng suất lao động thúc đẩy LLSX phát triển. Chứng minh: vì tất cả DN thông qua SXKD để thu được lợi nhuận tối đa, muốn thế thì Giá trị cá biệt của DN < giá trị XH, ( thu được lợi nhuận cao, muốn vậy phải cải tiến kỹ thuật, hợp lý hóa sản xuất, đổi mới quản lý, lúc đầu việc này nảy xảy ở một ít DN sau mang tính XH, như vậy nó đã thúc đẩy LLSX phát triển. + Thực hiện chọn lọc tự nhiên, phân hóa người sản xuất thành giàu và nghèo Kết luận: Quy luật giá trị là quy luật kinh tế khách quan của sản xuất và trao đổi hàng hóa, nó hoạt động cả trong giai đoạn CNTB cạnh tranh và CNTB độc quyền. Ở giai đoạn CNTB cạnh tranh QLGT biểu hiện qua quy luật giá cả sản xuất, ở giai đoạn CNTB độc quyền QLGT biểu hiện qua quy luật giá cả độc quyền. Nhận xét: Quy luật giá trị để thực hiện tốt chính sách giá cả và thị trường II. SẢN XUẤT GIÁ TRỊ THẶNG DƯ, QUY LUẬT KINH TẾ TUYỆT ĐỐI CỦA CNTB 1.Sự chuyển hóa của tiền tệ thành tư bản. a/ Đặt vấn đề: Nghiên cứu sự chuyển hóa của tiền tệ thành tư bản, Mác bắt đầu bằng việc xây dựng công thức chung của chủ nghĩa TB. Theo ông công thức chung của tư bản là T – H – T’ rồi sau đó ông phân tích mâu thuẫn của công thức chung nhằm tìm ra nguồn gốc của giá trị thặng dư (m). Quá trình phân tích mâu thuẫn công thức chung ông phát hiện ra hàng hóa đặc biệt đó là hàng hóa SLĐ. Hàng hóa sức lao động: phân biệt LĐ # SLĐ Điều kiện để biến SLĐ thành hàng hóa : (có 2 điều kiện) Người lao động phải được tự do về thân thể (tự do chi phối sức lao động của mình) - điều kiện cần Người lao động tự do nhưng không có tư liệu sản xuất- điều kiện đủ Cách mạng tư sản tạo ra điều này, 2 điều kiện này xuất hiện gắn liền với sự xuất hiện của CNTB. b/ Hai thuộc tính của hàng hóa SLĐ. + Giá trị của hàng hóa SLĐ: Cũng do thời gian lao động XH cần thiết để tái sản xuất ra SLĐ quyết định. Khác hàng hóa thông thường ở chỗ nó biểu hiện ở giá trị tư liệu sinh hoạt để nuôi sống bản thân và gia đình công nhân. Bao gồm : Giá trị tư liệu sinh hoạt nuôi sống bản thân và gia đình Chi phí đào tạo Đặc điểm : - Chứa đựng yếu tố tinh thần - Mang tính lịch sử - Biểu hiện ở tiền lương - Chịu tác động của 2 khuynh hướng: Tăng lên do nhu cầu tăng và chi phí đào tạo tăng; Giảm xuống do năng suất lao động tăng, giá trị tư liệu sinh hoạt giảm. + Giá trị sử dụng: Giống hàng hóa thông thường, cũng thõa mãn nhu cầu của người tiêu dùng nó, nhưng khác ở chổ tiêu dùng hàng hóa thông thường sẽ giảm giá trị dần ( 0 còn khi tiêu dùng hàng hóa SLĐ. Giá trị sẽ tăng dần thực chất là LĐSX sẽ tạo ra giá trị mới > giá trị cũ, phần chênh lệch này gọi là giá trị thặng dư (m). Kết luận: Hàng hóa SLĐ có đặc điểm đặc biệt ở chỗ tiêu dùng nó thì tạo ra 1 lượng giá trị mới > giá trị chính bản thân nó (số chênh lệch là giá trị thặng dư) Việc phát hiện ra hàng hóa SLĐ giúp Mác giải quyết mâu thuẫn công thức chung của Tư bản. Qua đó giúp ông vạch trần được nguồn gốc bản chất của giá trị thặng dư (m). 2. Sản xuất giá trị thặng dư. a/. Quá trình sản xuất giá trị thặng dư: Mục đích của sản xuất TBCN không phải là giá trị sử dụng mà là giá trị thặng dư (m). Ví dụ: nhà máy kéo sợi Chuẩn bị sản xuất TLSX: 1 kg bông = 10 USD; Khấu hao máy móc 2 USD Công nhân: 12giờ LĐ = 3 USD Quá trình sản xuất Trong 6 giờ đầu công nhân tạo ra 10 USD sợi, 2 Khấu hao và 3 giá trị tăng thêm. Và 6 giờ sau cũng bằng phương pháp công nghiệp thì công nhân đã tạo ra lượng giá trị như 6 giờ ban đầu 15 USD, như vậy sau 1 ngày nhà tư bản có thu nhập = 30USD nhưng TB ứng trước là 27 USD, chênh lệch 3 USD là giá trị thặng dư. Như vậy m là giá trị dôi ra ngoài giá trị SLĐ do công nhân tạo ra trong sản xuất bị nhà TB chiếm không. Nhận xét: qua nghiên cứu cho thấy ngày lao động của công nhân được chia ra làm 2 phần: Thời gian lao đông cần thiết (tạo ra giá trị SLĐ cho công nhân) và thời gian lao động thặng dư (tạo ra giá trị m). Qua nghiên cứu giúp ta làm sáng tỏ mâu thuẫn công thức chung của TB, thấy được nguồn gốc của giá trị thặng dư (từ LĐ của công nhân). Thấy được vai trò của giá trị thặng dư, m quyết định đến tái sản xuất mở rộng. Nếu gạt bỏ tính chất tư bản thì lý thuyết này có thể áp dụng được trong điều kiện kinh tế thị trường ở nước ta. b/. Bản chất TB bất biến và TB khả biến. + Bản chất của tư bản: theo Mác TB là quan hệ sản xuất xã hội, là phạm trù phản ánh quan hệ con người gắn với một chế độ xã hội, tồn tại mang tính lịch sử. + Tư bản bất biến (C) và tư bản khả biến (V): Tư bản bất biến (C) : là bộ phận tư bản biểu hiện ở giá trị TLSX (máy móc, nhà xưởng,..) bộ phận này bảo tồn vào sản phẩm mới trong quá trình sản xuất, là điều kiện của sản xuất. Tư bản khả biến (V): là bộ phận tư bản dùng để mua SLĐ, biểu hiện ở giá trị SLĐ, (tiền công của công nhân). Bộ phận này có vai trò tạo ra giá trị và giá trị thặng dư Nhận xét : Căn cứ vào tính chất 2 mặt của lao động sx hàng hóa mà Mác chia tư bản thành tư bản bất biến và tư bản khả biến. Mục đích, là để làm rõ vai trò các bộ phận tư bản; hiểu rõ bản chất đích thực của giá trị thặng dư; hiểu rõ kết cấu của giá trị hàng hóa c/. Tỷ suất và khối lượng giá trị thặng dư. + Tỷ suất giá trị thặng dư: Là tỷ số theo % giữa giá trị thặng dư và giá trị SLĐ của công nhân
m’: tỷ suất giá trị thặng dư m : Giá trị thặng dư v : Giá trị sức lao động Ý nghĩa: m’ phản ánh trình độ bóc lột của TB với lao động làm thuê. + Khối lượng giá trị thặng dư (M): Là tích số giữa tỷ suất giá trị thặng dư với tổng giá trị SLĐ của công nhân.
ý nghĩa: Phản ánh quy mô sản xuất giá trị thặng dư của giai cấp tư sản. d/. Hai phương pháp sản xuất giá trị thặng dư. + Sản xuất giá trị thặng dư tuyệt đối: Là giá trị thặng dư thu được nhờ kéo dài ngày lao động trong khi thời gian lao động cần thiết không thay đổi. (Ví dụ) Nhận xét: Biện pháp này chủ yếu là tăng cường độ lao động hay tăng thời gian lao động. Theo phương pháp này thì m’ bị giới hạn (vì giới hạn 1 ngày = 24 giờ và người lao động là sinh vật sống) vì vậy nhà tư bản nghĩ ra phương pháp mới. + Sản xuất giá trị thặng dư tương đối: Là m thu được nhờ rút ngắn thời gian lao động cần thiết trong khi độ dài ngày lao động không đổi. (Ví dụ) Nhận xét: Biện pháp này chủ yếu là tăng năng suất lao động. Theo phương pháp này thì m’ không bị giới hạn. + Giá trị thặng dư siêu ngạch: là hình thái biến tướng của giá trị thặng dư tương đối vì nó có cùng cơ sở với m tương đối (phụ thuộc vào năng suất lao động, rút ngắn thời gian lao động cần thiết). Đặc điểm là luôn di chuyển, không cố định và là động lực trực tiếp trong cạnh tranh của các nhà tư bản. mSN = giá trị xã hội – giá trị cá biệt So sánh Giá trị thặng dư tương đối  Giá trị thặng dư siêu ngạch   Tăng năng suất lao động  Tăng năng suất lao động   Phụ thuộc vào tăng NSLĐ XH  Phụ thuộc vào tăng NSLĐ cá biệt   Nhận xét: giá trị thặng dư siêu ngạch là động lực trực tiếp đối với nhà tư bản. 3. Tiền công trong chủ nghĩa Tư bản. a/. Bản chất của tiền công Kinh tế học tư sản  Kinh tế học Mác   Là giá cả của Lao động do đó LĐ là hàng hóa  Là giá trị hay giá cả của sức lao động do đó SLĐ là hàng hóa   Quá trình mua bán (thuận mua vừa bán) bản chất là trao đổi ngang giá  Là quá trình bán sức lao động. Người công nhân chỉ nhận được 1 phần giá trị sức lao động mà thôi   Đây là hành vi mua bán thông thường không có bóc lột  Phản ánh quan hệ bốc lộc với công nhân   Mác chứng minh lao động không phải là hàng hóa: Nếu LĐ là hàng hóa thì có 3 trường hợp sau sẽ bị xem là vô lý: Hàng hóa lao động có 2 thuộc tính là giá trị và giá trị sử dụng, mà bản thân giá trị là do lao động tạo ra vậy giá trị của lao động là gì? (không dùng LĐ đển đo LĐ). Đây là cách nói vô nghĩa, do đó lao động không phải là hàng hóa Hàng hóa lao động trong trao đổi có 2 trường hợp: trao đổi ngang giá thì phủ nhận cơ sở kinh tế của CNTB; Trao đổi khác giá thì vi phạm yêu cầu của quy luật giá trị. ( LĐ không phải là hàng hóa. Nếu lao động là hàng hóa thì thật vô lý vì công nhân không thể bán cái mà anh ta không có vì LĐ là kết hợp của SLĐ và TLSX Vậy lao động không phải là hàng hóa, chỉ có SLĐ mới là hàng hóa, cho nên Bản chất của tiền lương là giá trị hay giá cả của SLĐ nhưng biểu hiện ra bên ngoài như là giá cả của lao động b/. Hình thức tiền công + Tiền công theo thời gian: phụ thuộc vào thời gian lao động của công nhân (giờ, ngày, tháng, năm) ưu điểm: quản lý tốt lao động và tiến độ công việc nhược: chất lượng ngày công không cao + Tiền công theo sản phẩm: Phụ thuộc vào số lượng sản phẩm hoặc chất lượng lao động của công nhân: Ưu điểm: người lao động tự giác, năng suất lao động cao Nhược: ảnh hưởng đến chất lượng sản phẩm giảm. Hai mặt của tiền công + Tiền công danh nghĩa: là số tiền mà người lao động nhận được (tiền mặt). + Tiền công thực tế: Biểu hiện ở số lượng và chất lượng tư liệu sinh hoạt mà công nhân mua được từ số tiền công danh nghĩa Tiền công thực tế quyết định mức sống của người công nhân và phụ thuộc vào 2 yếu tố: số lượng tiền công danh nghĩa và giá cả của tư liệu sinh hoạt. Theo Mác xu hướng vận động của tiền công thực tế là hạ thấp trong CNTB. 4. Tích lũy tư bản a/ Thực chất và động cơ của tích lũy tư bản. - Theo Mác tích lũy tư bản là tư bản hóa giá trị thặng dư. Ví dụ: 70C + 30V + 30m = 130 kỳ 1 84C + 36V + 36m = 156 kỳ 2 Động cơ của tích lũy tư bản là để thực hiện tái sản xuất mở rộng để mở rộng quy mô sản xuất. Nhận xét: Nguồn gốc của tích lũy tư bản là từ giá trị thặng dư; Động cơ của tích lũy là thực hiện tái sản xuất mở rộng; để đáp ứng nhu cầu tồn tại phát triển hay đứng vững trong cạnh tranh. b/ Các nhân tố quyết định quy mô tích lũy tư bản Trình độ bốc lột giá trị thặng dư (m’) Phụ thuộc vào năng suất lao động Tỷ lệ phân chia giá trị thặng dư thành phần tích lũy và tiêu dùng (m1 và m2) Chênh lệch giữa TB sử dụng (đưa vào SXKD) và TB tiêu dùng (phần TB hao phí trong sản xuất, chuyển vào sản phẩm mới). Phụ thuộc vào quy mô của tư bản ứng trước (vốn đầu tư ban đầu). c/. Quy luật chung của tích lũy + Tích tụ, tập trung tư bản Tích tụ  Tập trung   Tăng quy mô tư bản cá biệt  Tăng quy mô tư bản cá biệt   Tư bản hóa giá trị m  2 biện pháp: + Tự nguyện sáp nhập hay hợp lực DN(A +B+C+…+) =DN X lớn hơn; + Cưỡng bức (thôn tính) kinh tế qua cạnh tranh, phá sản DN nhỏ hình thành DN lớn   Nguồn phụ thuộc vào giá trị thặng dư  Các nguồn vốn có sẵn trong xã hội (các DN trong xã hội)   Phạm vi trong doanh nghiệp  Phạm vi trong xã hội   Quan hệ: Tư bản với công nhân  Quan hệ: tư bản với tư bản   Nhận xét chung: Tích tụ tư bản diễn ra nhanh trong thời kỳ cạnh tranh tự do, do đó chuyển sản xuất nhỏ thành sản xuất lớn; đáp ứng yêu cầu của sản xuất lớn. d/. Cấu tạo hữu cơ của Tư bản Tư bản gồm 2 mặt: vật chất kỹ thuật và giá trị + Vật chất kỹ thuật: gồm có TLSX và người lao động Tỷ suất giữa số lượng TLSX và số lượng công nhân Mác gọi là cấu tạo kỹ thuật của tư bản
Giá trị của tư bản:
Để biểu diễn mối quan hệ tác động qua lại giữa 2 mặt: vật chất kỹ thuật và giá trị của Tư bản Mác dùng khái niệm cấu tạo hữu cơ của tư bản. Cấu tạo hữu cơ của tư bản là giá trị do cấu tạo kỹ thuật quyết định và phản ánh những biến đổi của cấu tạo kỹ thuật đó.
Nhận xét: Nghiên cứu cấu tạo hữu cơ để hiểu cơ cấu và vai trò các bộ phận tư bản; Theo Mác thì quá trình tích lũy tư bản là quá trình tăng lên của cấu tạo hữu cơ của tư bản. Do đó phát sinh 2 hệ quả: Tỷ suất lợi nhuận có xu hướng giảm xuống
Chứng minh: Tình trạng thất nghiệp tăng vì C tăng tuyệt đối và tương đối, còn V tăng tuyệt đối và giảm tương đối. Mác cho rằng tích lũy tư bản là quá trình bần cùng hóa giai cấp công nhân III. CÁC HÌNH THÁI TƯ BẢN VÀ CÁC HÌNH THÁI BIỂU HIỆN CỦA GIÁ TRỊ THẶNG DƯ 1. Lợi nhuận, lợi nhuận bình quân và giá cả sản xuất 1.1. Chi phí sản xuất TBCN, lợi nhuận, tỷ suất lợi nhuận Đặt vấn đề: như ta đã biết W = C + V +M (chi phí thực tế hay ch