Phân tích và xử lý số liệu trong sinh học

3/13/2013 1 Đại học Công nghiệp Thực phẩm Tp.HCM Khoa CNSH & KTMT BM Công nghệ Sinh học Phân tích và xử lý số liệu trong sinh học GV: ThS. Nguyễn Thành Luân luannt@cntp.edu.vn TẠI SAO CẦN HỌC MÔN NÀY? Lý do thứ nhất: Muốn kết quả thí nghiệm có ý nghĩa thì phải thiết kế thí nghiệm đúng. Thiết kế thí nghiệm sai thì số liệu thu được là vô nghĩa. 3/13/2013 2 Lý do thứ hai Để phân tích sự khác biệt có ý nghĩa hay không giữa các công thức thí nghiệm, không thể lấy trị số trung bình 3 lần lặp lại  Phân tích thống kê cho biết được sự khác biệt giữa các công thức có ý nghĩa thống kê hay không. Lý do thứ ba • Sử dụng phần mềm để xử lý kết quả nhanh chóng, chính xác. 3/13/2013 3 Nội dung môn học 1. Thiết kế thí nghiệm 2. Tổng kết số liệu thí nghiệm, phân tích số liệu 3. Sử dụng một số phần mềm trong xử lý số liệu (Statgraphics/SPSS) Đánh giá môn học - Bài tập nhóm: 30% - Thi cuối kz (trên máy tính: 70% 3/13/2013 4 Quy định chi tiết bài tập nhóm Mỗi nhóm (tối đa 5 sv) xây dựng một đề cương nghiên cứu gồm các nội dung sau: 1. Tên nghiên cứu 2. Đặt vấn đề • Tầm quan trọng của vấn đề nghiên cứu • Cơ sở thực tiễn và khoa học • Mục đích 3. Nội dung và phƣơng pháp nghiên cứu • Đối tượng, • Nhân tố và công thức thí nghiệm • Chỉ tiêu nghiên cứu 4. Dự kiến kết quả và cách xử lý/trình bày kết quả Hạn nộp: Tuần 13 (23/5/2013) Tài liệu tham khảo 1. Nguyễn Thị Lan (2005). Giáo trình phương pháp thí nghiệm. ĐH Nông nghiệp 1 Hà Nội. 2. Bùi Việt Hải (2007). Lý thuyết và thực hành tính toán số liệu thống kê. ĐH Nông Lâm Tp.HCM. 3. Đặng Văn Giáp (1997). Phân tích dữ liệu khoa học bằng chương trình MS – Excel. NXB Giáo dục. 3/13/2013 5 Chƣơng 1. Phƣơng pháp bố trí thí nghiệm NỘI DUNG CHƯƠNG 1 • Giới thiệu về nghiên cứu khoa học • Một số vấn đề trong xây dựng đề cương • Bố trí thí nghiệm Nghiên cứu khoa học • Nghiên cứu và giải thích đến tận cùng các hiện tượng khoa học xuất phát từ lý luận đến thực tiễn. • Ứng dụng các kết quả nghiên cứu vào thực tiễn sản xuất phục vụ cho cuộc sống con người. 3/13/2013 6 Đề cƣơng nghiên cứu khoa học • Giống như bản thiết kế của một ngôi nhà • Phải có trước khi thực hiện nghiên cứu • Trả lời câu hỏi: Cái gì? Tại sao? Để làm gì? Như thế nào? Mong đợi gì? • Cho biết: Vấn đề, cơ sở, mục đích, nội dung, phương pháp và kết quả dự kiến của nghiên cứu. 11 Nội dung các bƣớc trong nghiên cứu khoa học Các bước Vấn đề cần giải quyết 1.Xác định vấn đề nghiên cứu Thực tế có vấn gì cần giải quyết? 2. Xác định mục đích nghiên cứu Nghiên cứu để làm gì? 3. Tổng quan tài liệu Những kết quả đã đạt được về vấn đề nghiên cứu? Điều gì cần phải làm rõ hơn? 4. Phân tích và hiểu sâu vấn đề Vấn đề nghiên cứu đã giải quyết đến đâu? Nên tiếp tục như thế nào? 5. Xây dựng giả thuyết Đưa ra giả thuyết để giải thích vấn đề 6. Làm thí nghiệm Tạo và thu thập số liệu để kiểm tra giả thuyết 7. Phân tích kết quả thí nghiệm Dùng số liệu để chứng minh làm rõ vấn đề 8. Tổng hợp, kết luận và khuyến cáo Viết báo cáo, rút ra kết luận và khuyến cáo (áp dụng được chưa hay cần nghiên cứu tiếp)? 12 3/13/2013 7 Xác định vấn đề nghiên cứu • Xuất phát từ: – Cơ sở thực tế: những vấn đề cần giải quyết/nhu cầu của thực tế sản xuất – Cơ sở khoa học: những thành tựu khoa học có thể giải quyết vấn đề nêu trên • Căn cứ để xác định: – Phân tích hiện trạng (cây vấn đề) – Thành tựu khoa học đã công bố 13 Cây vấn đề 14 Năng suất đậu tương thấp Giống chưa phù hợp Sâu bệnh nhiều Phân bón chưa hợp lý - nhiều phân hoá học 3/13/2013 8 GIẢI PHÁP Thành tựu khoa học có thể giải quyết vấn đề Có thể bởi vì đây mới là giả thuyết 15 Phân vi sinh Tăng năng suất Cải tạo đất Tăng cường Vi sinh vật Ví dụ: Nghiên cứu ảnh hƣởng của phân vi sinh tới đậu tƣơng • Cơ sở thực tế: đậu tương • Có giá trị kinh tế cao, nhu cầu sử dụng cao • Việt Nam phải nhập khẩu đậu tương do năng suất thấp • Cơ sở khoa học: phân vi sinh • Tăng năng suất • Tăng cường hoạt động vi sinh vật, bền vững, ít ô nhiễm Vấn đề nghiên cứu: phân vi sinh trong sản xuất đậu tương Mục đích: đánh gia ́ ảnh hưởng của phân vi sinh tới năng suất đậu tương 16 3/13/2013 9 Mục tiêu và mục đích nghiên cứu 1. Mục tiêu • Là cái đích về mặt nội dung của nghiên cứu, • Trả lời câu hỏi “để làm cái gì?” 2. Mục đích • Là ý nghĩa thực tiễn của nghiên cứu, • Là đối tượng phục vụ sản phẩm nghiên cứu, • Trả lời câu hỏi “để phục vụ cho cái gì?” 17 Mục đích và nội dung nghiên cứu Nghiên cứu ảnh hưởng của phân vi sinh đến đậu tương Mục đích Đánh giá ảnh hưởng của phân tới đậu tương Yêu cầu đánh giá • Sinh trưởng • Phát triển • Năng suất Nội dung nghiên cứu Sinh trưởng, phát triển và năng suất Các chỉ tiêu nghiên cứu • Cao cây, số lá • Quang hợp, nốt sần • Năng suất 18 3/13/2013 10 Các phƣơng pháp nghiên cứu • Điều tra: thu thập số liệu từ thực tế. Ví dụ: đánh giá tác động của ô nhiễm nguồn nước do sử dụng hoá chất nông nghiệp • Làm thí nghiệm: Tạo số liệu để kiểm tra giả thuyết 19 Tổng quan tài liệu • Là thu thập, đọc và phân tích những kết quả nghiên cứu và sản xuất liên quan đến vấn đề nghiên cứu • Nhằm làm rõ lý do cần nghiên cứu và phương pháp nghiên cứu đã chọn 20 3/13/2013 11 Tổng quan tài liệu • Nội dung bao gồm những vấn đề liên quan tới vấn đề nghiên cứu, như – Tầm quan trọng, kết quả đã đạt được, phương pháp nghiên cứu, những tranh luận, vấn đề cần phải làm rõ hơn, định hướng trong tương lai • Cách viết – Phải làm đề cương chi tiết – Tóm tắt và nhận xét vấn đề hướng tới mục đích, nội dung của nghiên cứu sẽ làm 21 Bài tập • Xây dựng đề̀ cương tổng quan tài liệu cho nghiên cứu: Khảo sát ảnh hưởng của ánh sáng đến sự nảy mầm của hạt lúa 3/13/2013 12 Các nhóm phương pháp thí nghiệm • Thí nghiệm trong phòng • Thí nghiệm trong chậu vại • Thí nghiệm trên đồng Thí nghiệm trong phòng • Nơi thực hiện • Điều kiện • Phạm vi ứng dụng 3/13/2013 13 Thí nghiệm trong chậu vại • Nơi thực hiện • Điều kiện nghiên cứu • Phạm vi ứng dụng Thí nghiệm ngoài đồng • Số lượng cá thể lớn • Gần với điều kiện sản xuất • Phạm vi ứng dụng 3/13/2013 14 KẾT THÚC CHƢƠNG I