Quản lý nhà nước - Chương 4: Những vấn tích chính sách đề cơ bản về phân sách công

Chương 4: Những vấn tích chính sách • TỔNG QUAN VỀ PHÂN TÍCH CHÍNH SÁCH – Khái niệm về phân tích chính sách – Chức năng phân tích chính sách – Nhiệm vụ phân tích chính sách – Các yếu tố ảnh hưởng đến phân tích chính sách • Tiêu chí trong phân tích chính sách công – Khái niệm và vai trò của tiêu chí trong phân tích chính sách – Yêu cầu thiết lập các tiêu chí phân tích – Thiết lập các tiêu chí phân tích – Các loại tiêu chí thường được sử dụng trong chính sách • Phương pháp phân tích – Căn cứ lựa chọn phương pháp phân tích – Ý nghĩa của việc lựa chọn các phương pháp phân tích – Một số phương pháp phân tích • Quy trình phân tích chính sách – Xác định mục đích, yêu cầu phân tích – Chuẩn bị cho công tác phân tích – Tiến hành phân tích chính sách – Sử dụng kết quả phân tích đề cơ bản về phân công I. TỔNG QUAN VỀ PHÂN TÍCH CHÍNH SÁCH • Khái niệm về phân tích chính sách • Lý do phân tích chính sách • Chức năng phân tích chính sách • Nhiệm vụ phân tích chính sách • Các yếu tố ảnh hưởng đến phân tích chính sách 1. Khái niệm về phân tích chính sách Phân tích • Phân tích: là quá trình để chủ thể có được thông ra một quyết định quản  Data: dữ liệu,  Information: thông tin phân giải tài liệu tin cho việc lý. • Từ những năm 1960, PTCS đã trở thành một ngành khoa hoc trong KHHC và quản lý nhằm giúp cho các nhà lãnh đạo nhà nước ra được các chính sách tối ưu và tổ chức thực thi chính sách thành công, phục vụ trực tiếp cho quá trình quản lý nhà nước.  Để có những sản phẩm sau phân tích, việc phân tích cần thực hiện được những nhiệm vụ cơ bản sau:  Xem xét, đánh giá, so sánh các mục tiêu và giải pháp, công cụ chính sách () => nhằm lựa chọn phương án chính sách thích hợp.  Đánh giá các ảnh hưởng trực tiếp hay gián tiếp của chính sách đến sự phát triển kinh tế  Đề ra khuyến nghị để điều chỉnh, hoàn thiện và đổi mới các chính sách. -xã hội. Những nhà phân tích làm việc ở đâu? Những nhà phân tích làm việc ở đâu?  Các nhà phân tích chính sách phổ biến làm việc trong các cơ quan nhà nước, nhiều người trong số đó đã được đào tạo chính quy trong chuyên ngành phân tích chính sách công. Những nhà phân tích làm việc ở đâu?  Tổ chức của các nhà phân tích chính sách như:  Hiệp hội phân tích chính sách công.  Các nhà phân tích chính sách làm việc trong:  Các Cơ quan nhà nước;  Các Công ty tư vấn;  Các Viện nghiên cứu;  Các Tổ chức chính trị-xã hội;  Và các đoàn thể, các tổ chức kinh tế vì lợi nhuận và phi lợi nhuận. TỔNG THỂ HỆ THỐNG PHÂN TÍCH CHÍNH SÁCH QUỐC GIA Chính thức Các cơ quan Nhà nước Địa phương Các cơ quan Nhà nước Trung ương Tổ chức chính trị Tổ chức Chính xã hội Phi chính thức Tổ chức xã hội Cá nhân Báo chí Think Tank Nhóm lợi ích (Interest Group) trị TỔNG THỂ HỆ THỐNG PHÂN TÍCH CHÍNH SÁCH QUỐC GIA Chính thức Các cơ quan Nhà nước Địa phương Các cơ quan Nhà nước Trung ương Tổ chức chính trị Đảng cộng sản Việt Nam Tổ chức Chính trị xã hội Phi chính thức Tổ chức xã hội Cá nhân Báo chí Think Tank Nhóm lợi ích (Interest Group) Ví dụ  ở Mỹ: tại Nhà trắng có những nhóm nhỏ các nhà phân tích có ảnh hưởng rất lớn lên chính sách của Chính phủ trong Hội đồng An ninh quốc gia hay Hội đồng chính sách đối nội. Những lời khuyên của họ liên quan đến nhiều lĩnh vực chính trị -  Hạ viện Mỹ có hàng nghìn nhà phân tích làm việc ở những bộ phận khác nhau. kinh tế - xã hội . Ví dụ  Trong những cơ quan của chính phủ các nước thường có bộ phận phân tích chính sách báo cáo trực tiếp với thủ trưởng của cơ quan đó. Những bộ phận này có tên kết hợp như: bộ phận phân tích chính sách của bộ năng lượng được gọi là: “Văn phòng trợ lý chính sách và đánh giá” hay “ Văn phòng chính sách, kế hoạch và phân tích”. Ví dụ  Trong thực tế, nhiều khi phân tích chính sách được thực hiện bởi chính các nhà quản lý.  Nhiều Quốc gia, khi các cơ quan nhà nước không có đủ đội ngũ các nhà phân tích chính sách, họ sẽ thuê dịch vụ tư vấn của các Công ty tư vấn chính sách.  Các cơ quan chính quyền địa phương thường sử dụng những nhà tư vấn chính sách trong trường hợp đặc biệt như hoạch đinh chính sách mới, cải tổ bộ máy, đánh giá các chương trình lớn.  Các cơ quan nhà nước ở Trung ương không chỉ sử dụng tư vấn chính sách trong những nghiên cứu đặc biệt mà cả trong phân tích thường kỳ. Các Viện nghiên cứu và các trường Đại học cũng có thể cung cấp dịch vụ phân tích chính sách công.  Các doanh nghiệp, Hiệp hội nghề nghiệp, Công đoàncần nhà phân tích chính sách công để đánh giá lợi ích và chi phí mong đợi trước những thay đổi chính sách của nhà nước. Những quan điểm của phân tích chính sách (các nước Tư bản)  Khi phân tích một chính sách nào đó các nhà phân tích thường đưa ra các câu hỏi:  Chính sách đó ai đưa ra (nhóm quyền lực nào)?  Nhóm chính trị nào gây ảnh hưởng nhiều nhất đến chính sách?  Ai hưởng lợi?  Ai bị thiệt thòi do chính sách đó? Ví dụ  ở Thái Lan có rất nhiều nhóm quyền lực khác nhau gây ảnh hưởng đến các chính sách đưa ra, trong đó nhóm quân sự là nhóm mạnh nhất, tạo được những lợi thế chính trị trên phương diện này. Ví dụ  ở Mỹ , các chính sách đều chịu ảnh hưởng rất lớn của các nhóm quyền lực, Quốc hội Mỹ rất muốn đưa ra một đạo luật cấm dân chúng sử dụng vũ khí. Nhưng nhóm các nhà Tư bản sản xuất vũ khí trong Quốc hội Mỹ rất mạnh cho nên Đạo luật đó vẫn chưa ra đời.  Đối với Việt Nam, quá trình hoạch định và tổ chức thực thi chính sách trong quản lý nhà nước là thống nhất, nhưng có sự phân công, phối hợp giữa các cơ quan quyền lực. Vì có sự thống nhất cơ bản về lợi ích giữa các giai cấp, các tầng lớp nhân dân. Theo cơ chế hoạt động của nhà nước: Đảng lãnh đạo, Nhà nước quản lý, Nhân dân làm chủ. Tuy vậy vẫn có những mâu thuẩn xảy ra giữa các cơ quan hoạch định chính sách và thực thi chính sách. Từ đó cho thấy rằng phân tích chính sách cần phải quán triệt những quan điểm cơ bản sau  Quan điểm giai cấp;  Quan điểm lịch sử;  Quan điểm cách mạng;  Quan điểm hệ thống;  Quan điểm thực tiễn và hữu dụng. Phân tích chính sách là:  Ngành khoa học xã hội ứng dụng, sử dụng một tập hợp các phương pháp điều tra và biện luận.  (xã hội dân sự - phản biện xã hội) • Phân tích chính sách: là việc phân giải các hoạt động liên quan đến sách, nhằm chỉ ra những mối quan hệ mang tính qui luật giữa các yếu tố cấu thành hoạt động mang tính chính sách. trinh chính sách). Phân tích chính sách chu trình chính (phân tích quy  Như vậy hoạt động phân tích chính sách: là việc phối hợp các phân tích riêng lẻ về hiệu lực và hiệu quả của chính sách để đưa ra kết quả tổng hợp về chính sách. Định nghĩa  Phân tích chính sách là: quá trình xem xét, so sánh, đánh giá mục tiêu, nội dung và các ảnh hưởng của chính sách để đưa ra những lời khuyên (kiến nghị) về chính sách trên cơ sở lợi ích xã hội. Sản phẩm của phân tích chính sách  Lời khuyên  Những kiến nghị Thông qua xã hội dân sự Phản biện xã hội Lời khuyên  Những khuyến cáo về hậu quả của hành động chính sách như: việc thực hiện mục tiêu A có thể dẫn đến hậu quả B (và có thể phức tạp hơn nhiều nữa), có thể dẫn đến những mâu thuẩn x, y, z  Hoặc: thực hiện mục tiêu A bằng giải pháp B => sẽ đem lại lợi ích C cho xã hội và chi phí D. cũng như đem lại lợi ích cho nhóm xã hội E.  lợi ích cho nhóm xã hội E không có lợi cho nhóm lợi ích F (interest group).  Sản phẩm phân tích gắn liền với các Quyết định của nhà nước và cơ sở để đưa ra các lời khuyên là nhằm vào các mục tiêu xã hội.  Các tổ chức - Interest group cần các nhà phân tích để có được những lời khuyên liên quan đến các chính sách có lợi cho họ. Interst group Lời khuyên của Nhà Phân tích chính sách chính sách Được Hoạch định lobby Có lợi Chính sách  Là sản phẩm lao động sáng tạo của các nhà lãnh đạo trong Bộ máy quản lý nhà nước và các nhà phân tích chính sách.  Sản phẩm này đưa vào ứng dụng thông qua một tiến trình quản lý (chu trinh chính sách). Tính công cụ của phân tích chính sách  Phân tích chính sách: là công cụ tổng hợp thông tin tạo ra các phương án cho quyết định chính sách, đồng thời cũng là công cụ để xác định thông tin cần thiết cho chính sách trong tương lai.  Như vậy, phân tích chính sách là thực hiện một nhiệm vụ khó khăn phức tạp đòi hỏi những nhà phân tích phải có trình độ chuyên môn cao, kiến thức sâu rộng và đặc biệt là phải có bản lĩnh chính trị vững vàng. Kiến thức – khả năng cần thiết đối với nhà phân tích chính sách • Thứ nhất, phải thu thập, tổ chức và truyền đạt được thông tin trong điều kiện tiếp cận với người nắm nguồn dữ liệu và người cần thông tin đều khó khăn. Họ phải nhạy cảm để hiểu được thực chất của các vấn đề chính sách và tìm ra các giải pháp giải quyết vấn đề một cách nhanh chóng và họ cũng có khả năng xác định (ít ra cũng định tính) lợi ích và chi phí của các phương án chính sách và làm cho người sử dụng bị thuyết phục bởi sự đánh gia của họ. • Thứ hai, nhà phân tích phải nhạy cảm để xác định được thời điểm phù hợp cho sự can thiệp bằng chính sách của nhà nước. • Thứ ba, nhà phân tích có kiến thức và kỹ năng cho phép dự toán và đánh gía với độ tin cậy cao ảnh hưởng của các phương án chính sách. • Thứ tư, nhà phân tích cần có hiểu biết sâu sắc về các hành vi chính trị và tổ chức để dự đoán được ảnh hưởng của các yếu tố này lên khả năng ứng dụng thành công các chính sách. • Thứ năm, nhà phân tích phải nắm chắc các nguyên tắc ứng xử và đạo đức để xây dựng được mối quan hệ hợp lý với người sử dụng các kiến nghị chính sách. Các nhà phân tích thường xuyên phải đối mặt với những tình trạng tiến thối lưỡng nan khi mà lợi ích cá nhân của người sử dụng kiến nghị chính sách mâu thuẩn với lợi ích của xã hội. 2.Lý do phân tích chính sách 1. Phân tích chu trình chính sách : Chính sách là một công cụ cần phải phân tích để thấy được tính công cụ của chính sách. quản lý. Vì thế 3. Phân tích chính sách để những thiếu sót kịp thời điều chỉnh hòan thiện chính sách. 4. Phân tích để đảm bảo tính hệ thống của chính sách trong hoạt động công cụ quản lý của nhà nước. 2.Lý do phân tích chính sách phát hiện ra , bổ sung 5. Phân tích để thấy được chính sách đến với đời sống xã hội (trực tiếp và gián tiếp). Phân tích để thấy được hưởng của kết quả và hiệu quả của chính sách trong đời sống xã hội. 2.Lý do phân tích chính sách Sự ảnh hưởng của ảnh Phân tích nội dung chính sách (cấu trúc chính sách)  Phân tích cấu trúc để thấy được tính thiết thực của mục tiêu chính sách. chính sách mà chủ thể dự kiến theo đuổi: – Có thiết thực không; – Có khả thi không; – Có phù hợp với mục tiêu chung của tổ chức không v. v Mục tiêu  Phân tích để thấy được mục tiêu chính sách.  Mục tiêu: lâu dài; trước mắt; trực tiếp; gián tiếp  Mục tiêu của chính sách tác động đến nhiều hướng (đối tượng, lĩnh vực). Vì thế phải phân tích tính hệ thống của sách là đúng đắn.  Phân tích xem xét mối quan hệ giữa mục tiêu và biện pháp của chính sách. Phân tích nội dung chính sách (cấu trúc chính sách) tính hệ thống của mục tiêu chính  Phân tích để thấy được của chính sách.  Thứ nhất, chính sách mới ban hành có đúng là một chính sách không hay chỉ là những biện pháp thực thi chính sách; Phân tích nội dung chính sách (cấu trúc chính sách) tính hệ thống  Thứ hai, chính sách mới ban hành có phù hợp với hệ thống đã có hay không; hay là gây nên những xung khắc với các chính sách đã có;  Thứ ba, chính sách mới ban hành có trợ giúp gì cho hệ thống như khắc phục những tồn tại hiện có của hệ thống hay thúc đẩy hệ thống vận động tốt hơn. Phân tích để thấy sự phù hợp giữa chính sách với môi trường  Môi trường cho tổ chức hoạt động bao gồm môi trường kinh tế, chính trị, xã hội, tự nhiên...và những yếu tố này cũng thường xuyên biến động. Môi trường tồn tại của chính sách công Chính sách Chính sách công Môi trường Chính trị Môi trường Kinh tế Môi trường tự nhiên Môi trường Quốc tế Môi trường Văn hóa Môi trường Xã hội Môi trường Pháp lý 3. Chức năng phân tích chính sách 3.1.Chức năng thông tin 3.2.Chức năng tạo động 3.3.Chức năng kiểm soát lực 3.1. Chức năng thông tin  Thực hiện chức năng này nhằm cung cấp các thông tin theo yêu cầu của chủ thể quản lý. Thông tin có được bao gồm thông tin quá khứ, hiện tại và tương lai. 3.1.Chức năng thông tin • Thông tin quá khứ: là kết quả diễn biến quá trình phát hiện mâu thuẫn đề cho hoạch định và thực thi sách tồn tại trong đời sống xã hội. Thông tin này cho biết giá trị thực tế và cụ thể của những dự báo cho đến thời điểm phân tích, đồng thời cũng cho thấy những nguyên nhân và mức độ ảnh hưởng trực tiếp hay gián tiếp đến kết quả dự báo. của , lựa chọn vấn những chính những hạn chế 3.1.Chức năng thông tin (tt) • Thông tin hiện tại là thực trạng diễn biến của việc triển khai lựa chọn vấn đề chính sách, hoạch định hay tổ chức thực thi chính sách trong đời sống xã hội. Thông tin hiện tại cho biết các quá trình triển khai có đảm bảo mục đích, yêu cầu của chủ thể đề ra hay không, đồng thời cũng cho biết mức độ chênh lệch giữa hoạt động triển khai với dự kiến của chủ thể. 2.1.Chức năng thông tin (tt) • Thông tin tương lai là kết quả diễn biến của quá trình chính sách đạt được trong tương lai trên cơ sở kết quả phân tích chính sách quá khứ và hiện tại. Thông tin tương lai cho biết khả năng vận động của quá trình chính sách hiện có để chủ thể chủ động ứng phó với những tình huống xảy ra trong thực tế. Chức năng thông tin là nhất chức năng cơ bản 3.2.Chức năng tạo động lực (1)  Sau khi chức năng thông chính sách được thực chính sách. Thì Quan chức năng thông tin làm sách có được chức năng dùng để tạo động lực thành chu trình chính sách  Các yếu tố đó bao gồm và môi trường chính sách tin của phân tích hiện cho chu trình hệ truyền dẫn của cho phân tích chính của một công cụ cho các yếu tố cấu . chủ thể, khách thể . 3.3.Chức năng kiểm soát • Tính công cụ của phân tích chính sách thể hiện ở khả năng kiểm soát toàn bộ chu trình chính sách theo yêu cầu của chủ thể quản lý. Khi ban hành chính sách, ý chí của chủ thể được phản ánh rõ nét trong cách ứng xử với các hiện tượng phát sinh nhằm đạt mục tiêu trong tương lai. còn Công đoàn, đình công và lương tối thiểu: từ góc nhìn vĩ mô  Hàng chục ngàn công nhân đình công  TTCN - Đợt đình công qui mô lớn vừa qua đã đánh động xã hội VN về một chiều xung đột mới đã đến và sẽ sống chung lâu dài với chúng ta: xung đột lợi ích giữa chủ - thợ. Công đoàn, đình công và lương tối thiểu: từ góc nhìn vĩ mô  Ở các nước công nghiệp lâu đời, sau hàng trăm năm đấu tranh, cả hai giới chủ và thợ đều kinh nghiệm “đầy mình”, tổ chức tốt và quyền lực mặc cả rất lớn. Cùng với nó, khoa học kinh tế, nhất là kinh tế học lao động, đã cung cấp những cái nhìn sâu sắc và khách quan, làm cơ sở cho chính sách.  Sự tập trung hàng trăm ngàn công nhân vào trong một khu công nghiệp làm cho sự lan tỏa thông tin và phối hợp trong nhóm xã hội này được dễ dàng hơn. Vì thế, họ trở thành một nhóm xã hội khá vững chắc (ngược với công nhân của doanh nghiệp tư nhân trong nước, vốn phân tán trong xã hội).  Mặt khác, với điều kiện làm việc quá tải (có khi đến 12 tiếng/ngày) làm cho công nhân bị cô lập khỏi đời sống bình thường.  Người công nhân có khi không thấy ánh mặt trời vì vào công xưởng từ 6g30 sáng tới 8 giờ khuya. Điều kiện sinh hoạt quá khó khăn bên lề trung tâm kinh tế lớn nhất nước cũng làm cho công nhân dễ coi mình là kẻ bị gạt ra lề.  Về ăn, xin xem bài “Cơm công nhân, qua ngày đoạn tháng”;  Về ở, xin xem bài “Công nhân khổ vì thiếu nhà trọ!”;  Về yêu, xin xem “Săn tình... công nhân”. -9 ăn cho  Chính sách Chiêu hiền đãi sỹ làm thế nào để thành hiện thực? chiêu hiền đãi sỹ ở 2 trung tâm kinh tế lớn - Những nét chính  Hà Nội- Triển khai trên mọi mặt trận - Chính sách  Sinh viên tốt nghiệp đại học loại giỏi, xuất sắc, thủ khoa, Tiến sĩ dưới 35 tuổi, Thạc sĩ dưới 30 tuổi ở những chuyên ngành mà Hà Nội đang thiếu được tham dự và ưu tiên trong các kỳ thi tuyển công chức, ưu tiên ký hợp đồng lao động, dù không có hộ khẩu ở Hà Nội.  Hàng năm, trên cơ sở đăng ký nhu cầu tuyển dụng cán bộ, công chức của các ban ngành, Thành phố sẽ chọn 30 tốt nghiệp loại giỏi, xuất sắc, giới thiệu về các ban, ngành để xem xét. Sau khi được ưu tiên nhận vào các cơ quan ở Hà Nội, các sinh viên đó còn được xem xét tạo điều kiện để đi đào tạo tiếp sau đại học, kể cả đào tạo ngoài nước. Khuyến khích các doanh nghiệp cấp học bổng cho học sinh trung học, sinh viên hoặc những người có tài năng đặc biệt để theo học các trường đại học trong và ngoài nước - 50 sinh viên  Các vận động viên, nghệ sỹ tài năng, đoạt huy chương vàng tại các cuộc thi quốc gia, quốc tế, kể cả người không có hộ khẩu Hà Nội, đều có thể tham dự thi tuyển công chức vào các ngành theo chuyên môn của Thành phố.  Các sở ban ngành khi phát hiện người có tài năng ở các cơ quan, địa phương ngoài Thành phố, có nguyện vọng công tác ở Hà Nội, chủ động báo cáo với UBND TP và phối hợp với Ban Tổ chức Chính quyền TP xem xét, tiếp nhận về công tác tại sở, ngành, đơn vị mình.  Có chế độ học bổng, chế độ phụ cấp với một số em có năng khiếu nghệ thuật, thể dục thể thao từ lúc nhỏ tuổi được lựa chọn để cử đi đào tạo trong và ngoài nước.  Với công chức, cán bộ đang làm việc trong các cơ quan của Thành phố, có chính sách để học tập nâng cao trình độ. Đối tượng cử đi học là những người công tác ít nhất 5 năm trong ngành, cán bộ giỏi, có khả năng phát triển. Họ được nhận trợ cấp kinh phí bảo vệ luận văn, luận án. Đồng thời sẽ có chế độ khen thưởng thích đáng đối với những người học tập đạt loại khá, giỏi xuất sắc. 4. Nhiệm vụ phân tích chính sách 4.1.Xây dựng kế hoạch 4.2.Tổ chức công tác sách 4.3.Kiểm tra, đôn đốc quá phân tích phân tích chính trình phân tích CÁC CHỨC NĂNG CƠ BẢN CỦA QUẢN LÝ (POLC) • Chức năng Kế hoạch (Planing). • Chức năng Tổ chức (Organizing). • Chức năng Lãnh đạo, điều khiển • Chức năng Kiểm soát (Controling) (Leading). 4.1.Xây dựng kế hoạch phân tích  Là bước khởi đầu cho cả quá trình phân tích giúp chúng ta chủ động về thời gian để có những chương trình phù hợp với mỗi quá trình cụ thể. 4.1.Xây dựng kế hoạch phân tích (tt)  Xây dựng kế hoạch tiến độ phân tích chính sách.  Xây dựng kế hoạch nguồn lực cho phân tích chính sách (bao gồm cả nguồn nhân lực và vật lực).  Xây dựng kế hoạch phối hợp phân tích giữa các cơ quan chức năng, giữa các bước tiến hành phân tích. Đồng thời phải có những kế hoạch dự phòng động ứng phó được với những biến động bất thường xảy ra trong quá trình phân tích. để chủ 4.2.Tổ chức công tác phân tích chính sách • Nhiệm vụ của tổ chức phân tích là phải công, phân cấp và phối hợp các bộ phận tham gia hoạt động phân tích công việc như: phân thực hiện các 4.2.Tổ chức công tác phân tích chính sách (tt1) • Thu thập tài liệu: căn cứ vào yêu cầu phân tích chính sách của chủ thể mà tiến hành thu thập tài liệu cho phù hợp. 4.2.Tổ chức công tác phân tích chính sách • Xử lý tài liệu thu thập được: theo của bước thu thập tài liệu nhằm định tính hợp lý, hợp pháp thập được và hiệu chỉnh tài liệu theo nội dung cần phân  Bước xử lý tài liệu rất cần thiết và có ý nghĩa quan trọng để tổng hợp thông tin. (tt2) là hoạt động tiếp xác của tài liệu thu 4.2.Tổ chức công tác phân tích chính sách • Tổng hợp tài liệu: là hoạt động các dữ liệu đã thông qua bằng