Sử dụng phương pháp Graph nhằm tích cực hoạt hóa động học tập của học sinh trong giảng dạy Hóa học hữu cơ ở lớp 11 trung học phổ thông nâng cao

JOURNAL OF SCIENCE OF HNUE 2009, Vol. 54, N ◦ . 5, pp. 121-130 SÛ DÖNG PH×ÌNG PHP GRAPH NHŒM TCH CÜC HÂA HO„T ËNG HÅC TŠP CÕA HÅC SINH TRONG GIƒNG D„Y HÂA HÅC HÚU CÌ Ð LÎP 11 TRUNG HÅC PHÊ THÆNG N…NG CAO Nguy¹n Thà Sûu Tr÷íng ¤i håc S÷ ph¤m H  Nëi Vô Thà Thu Ho i Tr÷íng THPT Nguy¹n Tr¢i H  Nëi 1. Mð ¦u Ph¡t huy t½nh t½ch cüc håc tªp cõa håc sinh (HS) l  ành h÷îng êi mîi ph÷ìng ph¡p d¤y håc (PPDH) nh¬m n¥ng cao ch§t l÷ñng, hi»u qu£ qu¡ tr¼nh d¤y håc. ành h÷îng n y ¢ ÷ñc nghi¶n cùu, ph¡t triºn m¤nh m³ tr¶n th¸ giîi v  ÷ñc x¡c ành l  mët trong nhúng ph÷ìng h÷îng êi mîi gi¡o döc phê thæng Vi»t Nam. Theo h÷îng êi mîi PPDH, gi¡o vi¶n (GV) ph£i thi¸t k¸, tê chùc gií håc sao cho HS ho¤t ëng nhi·u hìn v  ph¡t huy ÷ñc t½nh chõ ëng, ëc lªp mët c¡ch tèi a. Trong d¤y håc hâa håc, GV câ thº tê chùc c¡c ho¤t ëng håc tªp cõa HS thæng qua vi»c sû döng c¡c PPDH hâa håc kh¡c nhau theo h÷îng d¤y håc t½ch cüc, trong â ph÷ìng ph¡p Graph d¤y håc (Gdh) câ nhúng ÷u th¸ nh§t ành, gióp HS câ thº h» thèng, li¶n k¸t nëi dung cõa tøng kh¡i ni»m hâa håc v  x¡c ành mèi li¶n h» ch°t ch³ vîi c¡c kh¡i ni»m kh¡c trong to n bë ch÷ìng tr¼nh. Tr¶n tinh th¦n â, chóng tæi chån ph÷ìng ph¡p Gdh l m cì sð º tê chùc c¡c ho¤t ëng håc tªp t½ch cüc cõa HS trong qu¡ tr¼nh h¼nh th nh, cõng cè, ph¡t triºn kh¡i ni»m hâa håc húu cì khi gi£ng d¤y hâa håc húu cì lîp 11 THPT n¥ng cao. 2. Nëi dung nghi¶n cùu 2.1. Ph÷ìng ph¡p Graph d¤y håc Graph l  kh¡i ni»m trong to¡n håc, Graph (G) bao gçm mët tªp hñp khæng réng E nhúng y¸u tè gåi l  ¿nh v  mët tªp hñp A nhúng y¸u tè gåi l  c¤nh (cung). Méi y¸u tè A l  mët c°p (khæng x¸p thù tü) nhúng y¸u tè rã r»t cõa E. Trong sì ç G, sü s­p x¸p tr÷îc hay sau cõa ¿nh v  cung câ þ ngh¾a quy¸t ành, cán k½ch th÷îc, h¼nh d¡ng khæng câ þ ngh¾a. Graph ÷ñc vªn döng trong d¤y håc tr¶n cì sð þ t÷ðng cì b£n cõa l½ thuy¸t Graph l  nguy¶n l½ v  c§u tróc cõa Graph [1;146]. Ph÷ìng ph¡p Graph ÷ñc ùng döng rëng r¢i do câ c¡c ÷u iºm nêi bªt l : 121 Nguy¹n Thà Sûu v  Vô Thà Thu Ho i - Ngæn ngú cõa G vøa câ t½nh trüc quan - cö thº vøa câ t½nh kh¡i qu¡t - trøu t÷ñng n¶n câ ÷u th¸ tuy»t èi trong vi»c mæ h¼nh hâa c§u tróc c¡c ho¤t ëng tø ìn gi£n ¸n phùc t¤p d÷îi d¤ng sì ç. G câ kh£ n«ng mæ t£ hai m°t t¾nh v  ëng (logic ph¡t triºn) cõa ho¤t ëng. - Trong d¤y håc, ph÷ìng ph¡p G gióp GV thi¸t k¸ c¡c ho¤t ëng phùc t¤p, x¥y düng sì ç c§u tróc logic cõa ho¤t ëng håc tªp, di¹n t£ h» thèng c¡c nhi»m vö - möc ti¶u, cæng o¤n, con ÷íng thüc hi»n ho¤t ëng kh¡c nhau tø lóc b­t ¦u ¸n khi k¸t thóc. Tø nhúng ÷u iºm tr¶n cõa ph÷ìng ph¡p Graph, GV câ thº x¥y düng c¡c Graph nëi dung (Gnd) d¤y håc nh÷: thi¸t k¸ qui tr¼nh cæng ngh» b i håc hâa håc; thi¸t k¸ ti¸n tr¼nh mët b i håc hay sü h¼nh th nh kh¡i ni»m hâa håc; th¸t k¸ qu¡ tr¼nh gi£i - x¥y düng b i to¡n hâa håc,... * Qui tr¼nh thi¸t k¸ Graph nëi dung d¤y håc a. Nguy¶n t­c cì b£n cõa vi»c x¥y düng Gnd d¤y håc - Düa v o nëi dung håc tªp, lüa chån c¡c ki¸n thùc chõ chèt, quan trång cõa tøng ph¦n (ki¸n thùc cì b£n c¦n v  õ v· c§u tróc v  ngú ngh¾a). - S­p x¸p c¡c ki¸n thùc chèt v o c¡c ¿nh cõa G sao cho óng vîi logic cõa ch÷ìng tr¼nh v  ph£i chó þ m¢ hâa chóng thªt tri»t º. - Nèi c¡c ¿nh ki¸n thùc b¬ng cung theo logic d¨n xu§t (theo sü ph¡t triºn b¶n trong cõa nëi dung ki¸n thùc). b. Qui tr¼nh (algorit) cõa vi»c lªp Gnd håc tªp - B÷îc 1: X¥y düng nëi dung cõa c¡c ¿nh. + Chån ki¸n thùc chèt tèi thiºu, c¦n v  õ. + M¢ hâa chóng cho thªt sóc t½ch (dòng k½ hi»u º qui ÷îc) + °t c¡c ki¸n thùc chèt v o c¡c ¿nh tr¶n m°t ph¯ng. - B÷îc 2: Thi¸t lªp c¡c cung. Nèi c¡c ¿nh vîi nhau b¬ng c¡c môi t¶n º di¹n t£ mèi li¶n h» phö thuëc giúa c¡c nëi dung ð c¡c ¿nh vîi nhau, nh÷ng ph£i ph£n ¡nh ÷ñc logic ph¡t triºn cõa nëi dung. - B÷îc 3: Ho n thi»n Gnd. L m cho G trung th nh vîi nëi dung ÷ñc mæ h¼nh hâa v· c§u tróc logic nh÷ng ph£i gióp HS l¾nh hëi d¹ d ng nëi dung â ngh¾a l  ph£i £m b£o v· k¾ thuªt, tr¼nh b y (trüc quan, rã r ng, m¾ thuªt, sinh ëng,...) Gnd d¤y håc khæng nhúng £m b£o v· m°t khoa håc, s÷ ph¤m m  cán £m b£o c£ t½nh m¾ thuªt (h¼nh thùc tr¼nh b y). * Nhªn x²t: Trong qu¡ tr¼nh ho n thi»n v  ph¡t triºn kh¡i ni»m hâa håc, ph÷ìng ph¡p G d¤y håc ÷ñc sû döng t÷ìng èi hi»u qu£ gióp cho GV x¥y düng ÷ñc logic ti¸n tr¼nh h¼nh th nh, ph¡t triºn, li¶n k¸t c¡c nëi dung cõa kh¡i ni»m v  thi¸t lªp ÷ñc mèi quan h» giúa c¡c kh¡i ni»m bê trñ kh¡c nhau. Tø â GV câ thº thi¸t k¸, tê chùc c¡c ho¤t ëng håc tªp cõa HS theo logic x¡c ành. 122 Sû döng ph÷ìng ph¡p Graph nh¬m t½ch cüc hâa ho¤t ëng håc tªp... Vîi HS, ph÷ìng ph¡p G gióp ph¡t triºn t÷ duy logic v  n¥ng cao n«ng lüc tü håc tùc l  d¤y cho håc sinh k¾ n«ng cì b£n v  kh¡i qu¡t nh§t cõa k¾ n«ng tü håc, mët k¾ n«ng r§t quan trång cõa ng÷íi lao ëng mîi trong thíi ¤i ng y nay [3]. B¬ng nhúng ho¤t ëng x¡c ành ¿nh Gnd håc tªp, HS s³ n­m vúng c¡c ki¸n thùc cì b£n v  then chèt cõa v§n ·. Ho¤t ëng thi¸t lªp c¡c cung cõa G công gióp HS t¼m ra mèi li¶n h» giúa c¡c kh¡i ni»m, logic ph¡t triºn nëi dung v  dung l÷ñng cõa kh¡i ni»m. Vi»c n­m vúng k¾ n«ng thi¸t lªp G s³ l m t«ng c÷íng kh£ n«ng tü håc v  t¤o ÷ñc con ÷íng tèi ÷u trong ho¤t ëng håc tªp t½ch cüc cõa HS. 2.2. T½ch cüc hâa ho¤t ëng håc tªp cõa håc sinh thæng qua vi»c sû döng Graph 2.2.1. Thi¸t lªp Graph º cõng cè, ho n thi»n kh¡i ni»m hâa håc v  nëi dung håc tªp Chóng tæi ti¸n h nh sû döng ph÷ìng ph¡p G ð ph¦n cõng cè, ho n thi»n kh¡i ni»m hâa håc (KNHH) trong b i d¤y h¼nh th nh KNHH v  h¼nh th nh ki¸n thùc mîi. Thæng qua â, HS l m quen vîi ph÷ìng ph¡p G çng thíi bi¸t c¡ch lªp Gnd håc tªp. ¥y l  ph÷ìng ph¡p tü håc tèt èi vîi HS. V½ dö 1. Lªp Gnd v· ph÷ìng ph¡p t¡ch bi»t, tinh ch¸ hñp ch§t húu cì trong B i 25. Hâa håc húu cì v  hñp ch§t húu cì [2]. º x¡c ành ki¸n thùc chèt, chóng tæi ¢ y¶u c¦u HS tr£ líi h» thèng c¥u häi cõa GV nh÷ sau: - º t¡ch ch§t húu cì tø hén hñp ch§t câ thº dòng ph÷ìng ph¡p n o? Méi ph÷ìng ph¡p cho mët v½ dö? - Cho bi¸t c¡c i·u ki»n º sû döng tøng ph÷ìng ph¡p â? C¥u häi phö: - Câ thº dòng ph÷ìng ph¡p k¸t tinh º t¡ch c¡c ch§t läng khæng trën l¨n v o nhau hay khæng? Vªy ph£i dòng ph÷ìng ph¡p g¼ v  rót ra k¸t luªn v· i·u ki»n º sû döng ph÷ìng ph¡p â? Tø c¡c nëi dung tr£ líi cõa HS, GV thi¸t lªp Graph nëi dung vîi c¡c ¿nh nh÷ Sì ç 1. Vîi sü s­p x¸p c¡c ¿nh v  lªp c¡c cung, GV ch¿ rã logic ph¡t triºn b¶n trong cõa nëi dung håc tªp. Tø G tr¶n, GV y¶u c¦u HS tr£ líi mët sè c¥u häi l m rã nëi dung cõa mët sè ¿nh. V½ dö vîi ¿nh Ph÷ìng ph¡p ch÷ng c§t th÷íng, gi¡o vi¶n câ thº häi: i·u ki»n º sû döng ph÷ìng ph¡p ch÷ng c§t th÷íng? Thi¸t bà dòng trong ph÷ìng ph¡p ch÷ng c§t v  vai trá cõa thi¸t bà â? Nhúng ùng döng thüc ti¹n m  em bi¸t? GV °t h» thèng c¡c c¥u häi t÷ìng tü èi vîi hai ph÷ìng ph¡p t¡ch ch§t húu cì cán l¤i v  câ thº ra c¡c c¥u häi º HS tü håc ð nh  hay tü håc theo sì ç. 123 Nguy¹n Thà Sûu v  Vô Thà Thu Ho i Sì ç 1. Graph nëi dung v· ph÷ìng ph¡p t¡ch ch§t húu cì tø hén hñp 2.2.2. Tê chùc cho håc sinh thi¸t lªp Graph ho n thi»n kh¡i ni»m, ki¸n thùc nëi dung b i håc Tø qui tr¼nh sû döng Gnd khi h» thèng c¡c ki¸n thùc trång t¥m cõa mët b i håc, chóng tæi tê chùc cho HS thi¸t lªp Gnd håc tªp cõa mët b i håc. Khi k¸t thóc b i håc, GV y¶u c¦u HS x¡c ành c¡c ki¸n thùc cì b£n trång t¥m trong b i håc (c¡c ¿nh cõa G), thi¸t lªp mèi li¶n h» giúa c¡c ki¸n thùc (lªp cung) v  thi¸t lªp sì ç G, °t c¥u häi cho c¡c nëi dung ki¸n thùc chèt. V½ dö 2. Lªp Grap têng k¸t b i håc trong B i 40. Anken: T½nh ch§t, i·u ch¸ v  ùng döng [2]. GV y¶u c¦u HS x¡c ành ki¸n thùc trång t¥m cõa b i håc: Tø °c iºm c§u t¤o cõa anken vîi li¶n k¸t æi C = C trong â câ li¶n k¸t pi k²m b·n suy ra c¡c ph£n ùng hâa håc °c tr÷ng. D÷îi ¥y l  mët sè c¥u häi v· ki¸n thùc trång t¥m. - Anken câ ph£n ùng cëng, h÷îng cëng, ph£n ùng tròng hñp, ph£n ùng oxi hâa nh÷ th¸ n o? - Nhúng ùng döng cõa anken tø c¡c ph£n ùng hâa håc â? - Ph÷ìng ph¡p i·u ch¸ anken trong cæng nghi»p v  trong pháng th½ nghi»m? Vîi méi c¥u tr£ líi cõa HS, GV lªp Gnd têng k¸t nh÷ Sì ç 2. 2.2.3. Sû döng ph÷ìng ph¡p Graph trong b i luy»n tªp - æn tªp ki¸n thùc B i luy»n tªp, æn tªp câ vai trá quan trång trong vi»c h» thèng c¡c ki¸n thùc cì b£n ÷ñc HS thu nhªn qua mët sè b i håc. D¤ng b i n y thi¸t lªp mèi li¶n h» giúa c¡c ki¸n thùc, c¡c kh¡i ni»m gióp cho HS câ ÷ñc ph÷ìng ph¡p nhªn thùc h» thèng. Thæng qua b i luy»n tªp, HS ÷ñc mð rëng, ph¡t triºn ki¸n thùc v  r±n luy»n 124 Sû döng ph÷ìng ph¡p Graph nh¬m t½ch cüc hâa ho¤t ëng håc tªp... Sì ç 2. Graph têng k¸t v· anken k¾ n«ng t÷ duy hâa håc. Trong ch÷ìng tr¼nh s¡ch gi¡o khoa mîi, b i luy»n tªp ¢ ÷ñc t«ng c÷íng º æn luy»n c¡c nëi dung ki¸n thùc cì b£n v  r±n luy»n c¡c k¾ n«ng c¦n thi¸t. Trong gií luy»n tªp, GV n¶n tê chùc c¡c ho¤t ëng sao cho HS câ thº t¼m ra nhúng mèi li¶n h» giúa c¡c ki¸n thùc, v¼ vªy vi»c sû döng ph÷ìng ph¡p G trong c¡c b i luy»n tªp l  r§t th½ch hñp v  câ thº l m t½ch cüc hâa ho¤t ëng håc tªp cõa HS çng thíi h¼nh th nh n¶n ph÷ìng ph¡p t÷ duy logic v  k¾ n«ng tü håc mët c¡ch hi»u qu£. Chu©n bà cho b i luy»n tªp, chóng tæi y¶u c¦u HS x¡c ành c¡c ki¸n thùc cì b£n nh§t cõa nëi dung b i luy»n tªp (x¡c ành ki¸n thùc chèt); x¡c ành mèi li¶n h» giúa c¡c ki¸n thùc; °t c¡c c¥u häi v  tü tr£ líi cho nëi dung cõa c¡c ki¸n thùc â sau â tü thi¸t lªp Graph nëi dung æn tªp. V½ dö 3. H» thèng c¥u häi v  G m¨u khi d¤y b i luy»n tªp trong B i 37. Ankan v  xicloankan [2]. D÷îi ¥y l  h» thèng c¥u häi v  b i tªp (CH - BT) kiºm tra ki¸n thùc cõa c¡c ¿nh quan trång: - ¿nh 1, 2, 3 v  4: + Cho bi¸t cæng thùc chung cõa 2 lo¤i hirocacbon (H-c) no ¢ håc? 125 Nguy¹n Thà Sûu v  Vô Thà Thu Ho i + N¶u °c iºm c§u t¤o gièng nhau v  kh¡c nhau giúa 2 lo¤i H-c tr¶n? + Ho n th nh ¿nh 1, 2, 3, 4 (N¸u GV cho s®n G c¥m). - ¿nh 5: H¢y so s¡nh t½nh ch§t vªt l½ cõa ankan v  xicloankan? - ¿nh 6: T¤i sao 2 lo¤i H-c tr¶n câ nhi·u t½nh ch§t hâa håc t÷ìng tü nhau? Chóng câ nhúng t½nh ch§t hâa håc g¼ kh¡c nhau, vi¸t ph÷ìng tr¼nh hâa håc minh håa? (6a; 6b) - ¿nh 7, 8: Tø thüc t¸ trong cuëc sèng, h¢y cho bi¸t c¡c lo¤i ankan tr¶n câ nhúng ùng döng g¼? N¶u c¡c ph÷ìng ph¡p i·u ch¸ ra chóng? Sì ç 3. Graph v· Hidrocacbon no 2.2.4. C¡c h¼nh thùc tê chùc ho¤t ëng håc tªp cõa håc sinh theo ph÷ìng ph¡p Graph º thi¸t k¸ c¡c ho¤t ëng håc tªp cõa HS theo ph÷ìng ph¡p G, câ thº ti¸n h nh theo c¡c h¼nh thùc sau: - H¼nh thùc 1: + Gi¡o vi¶n so¤n s®n Gnd, sau â thi¸t k¸ G ph÷ìng ph¡p c¡c ho¤t ëng håc tªp cõa håc sinh ngay t¤i c¡c ¿nh cõa Gnd. C¡c ho¤t ëng håc tªp cõa HS câ thº 126 Sû döng ph÷ìng ph¡p Graph nh¬m t½ch cüc hâa ho¤t ëng håc tªp... l  tr£ líi h» thèng c¡c c¥u häi - b i tªp, l m th½ nghi»m thüc h nh,... GV ph¡t v§n v  thi¸t k¸ Gnd ngay tr¶n b£ng, HS åc, dàch v  còng ch²p b i v o vð ghi. ¥y l  mùc ¦u ti¶n håc sinh l m quen vîi ph÷ìng ph¡p G. + Vîi h¼nh thùc n y, GV n¶n ti¸n h nh trong c¡c gií l¶n lîp thæng th÷íng v o ph¦n cõng cè, ho n thi»n ki¸n thùc ð cuèi méi b i håc º håc sinh l m quen vîi ph÷ìng ph¡p G qua â h¼nh th nh k¾ n«ng sû döng v  lªp G. - H¼nh thùc 2: + GV giao cho HS h» thèng c¡c c¥u häi b i tªp tø ti¸t håc tr÷îc, y¶u c¦u håc sinh l m ð nh , ti¸p theo HS thi¸t k¸ Gnd æn tªp têng k¸t tøng ph¦n ki¸n thùc ¢ håc tr¶n G c¥m m  GV ¢ so¤n s®n, sau â HS ¸n lîp so s¡nh vîi G cõa c¡c b¤n, cuèi còng GV h» thèng l¤i. ¥y l  h¼nh thùc câ thº ti¸t ki»m ÷ñc nhi·u thíi gian º HS luy»n tªp m  GV câ thº ¡p döng khi HS ¢ quen vîi ph÷ìng ph¡p G, câ kh£ n«ng tü lªp G têng k¸t. + ¥y l  H¼nh thùc n y r±n cho HS kh£ n«ng tü lªp G nh÷ng cán h¤n ch¸ kh£ n«ng s¡ng t¤o cõa HS. GV n¶n ¡p döng nâ ð giai o¤n ¦u cõa vi»c d¤y håc theo ph÷ìng ph¡p G. - H¼nh thùc 3: + Khi HS c¦n luy»n tªp mët v§n · ¢ håc, GV y¶u c¦u tøng nhâm HS lªp Gnd têng k¸t cõa ph¦n ki¸n thùc â, HS trao êi vîi nhau v  ho n thi»n Gnd tr÷îc khi ¸n lîp rçi so s¡nh vîi Gnd cõa c¡c nhâm, cõa GV. Ph¦n lîn thíi gian cán l¤i cõa ti¸t luy»n tªp º håc sinh l m b i tªp. + H¼nh thùc n y s³ ph¡t triºn tèt t÷ duy cõa HS; r±n cho HS c¡ch t÷ duy, suy ngh¾ ëc lªp, bi¸t c¡ch tü håc tü s¡ng t¤o; gióp HS sû döng c¡ch håc mæn Hâa theo ph÷ìng ph¡p G º håc c¡c mæn kh¡c v  bi¸t c¡ch chån låc nhúng ki¸n thùc kh¡i qu¡t nh§t, chõ chèt nh§t º ghi nhî, º ph¡t triºn nhúng ki¸n thùc cán l¤i cõa b i, cõa ch÷ìng. Tr¶n ¥y l  c¡c h¼nh thùc GV tê chùc cho HS håc tªp theo ph÷ìng ph¡p G khi håc l½ thuy¸t. Ngo i ra trong c¡c gií luy»n tªp khæng thº thi¸u c¡c b i tªp ành l÷ñng (b i tªp t½nh to¡n). Vi»c sû döng ph÷ìng ph¡p G vîi möc ½ch sì ç hâa · b i v  dòng c¡c c¥u häi º ph¥n t½ch con ÷íng tèi ÷u t¼m ra k¸t qu£ cõa b i to¡n công ¢ ÷ñc chóng tæi thû nghi»m v  ¡p döng trong c¡c ti¸t æn tªp. V½ dö 4. Sì ç hâa · b i v  ph¥n t½ch b i to¡n trong b i tªp sau: èt ch¡y ho n to n mët hirocacbon X rçi h§p thö to n bë s£n ph©m ph£n ùng v o b¼nh üng 0,15mol Ca(OH)2 tan trong n÷îc. K¸t thóc th½ nghi»m, låc t¡ch ÷ñc 10g k¸t tõa tr­ng v  th§y khèi l÷ñng dung dàch thu ÷ñc sau ph£n ùng t«ng th¶m 6g so vîi khèi l÷ñng dung dàch tr÷îc ph£n ùng. Cæng thùc ph¥n tû cõa hirocacbon X l : A. C2H6 B. C2H4 C. CH4 D. C2H2. º c¡c èi t÷ñng håc sinh kh¡, giäi v  trung b¼nh ·u d¹ d ng gi£i ÷ñc công nh÷ n­m ÷ñc h÷îng têng qu¡t cõa b i gi£i, GV câ thº h÷îng d¨n HS gi£i b i to¡n tr¶n theo ph÷ìng ph¡p G · b i nh÷ sau: 127 Nguy¹n Thà Sûu v  Vô Thà Thu Ho i Vîi méi ¿nh cõa G nëi dung · b i, GV °t c¡c c¥u häi h÷îng d¨n HS hiºu nëi dung cõa tøng ¿nh v  tøng b÷îc gi£i b i to¡n: - Hirocacbon X ÷ñc t¤o n¶n tø nhúng nguy¶n tè n o? (C, H) - S£n ph©m thu ÷ñc khi èt ch¡y X l  nhúng ch§t n o? (CO2; H2O) - 10 g k¸t tõa l  khèi l÷ñng cõa ch§t n o? (CaCO3). T½nh sè mol CaCO3 v  so s¡nh vîi sè mol Ca(OH)2, tø â cho ÷ñc k¸t luªn g¼? Câ 2 tr÷íng hñp x£y ra: CO2 thi¸u v  CO2 d÷ º háa tan mët ph¦n k¸t tõa theo 2 ph£n ùng: CO2 + Ca(OH)2 → CaCO3 ↓ +H2O CO2 + CaCO3 +H2O → Ca(HCO3)2 Tø â t½nh ÷ñc sè mol CO2 theo 2 tr÷íng hñp tr¶n. - Lªp biºu thùc li¶n quan giúa khèi l÷ñng k¸t tõa, khèi l÷ñng CO2, H2O v  dung dàch sau ph£n ùng? (m (dd t«ng) = m (kh½) + m (n÷îc) - m (k¸t tõa) . H¢y t½nh khèi l÷ñng H2O thu ÷ñc trong b i? - T¼m t¿ l» giúa sè nguy¶n tû C v  H trong X ? → CTPT cõa X. Vîi c¡ch thùc nh÷ vªy, c¡c em s³ d¦n d¦n câ thâi quen kh¡i qu¡t hâa b i to¡n hâa håc vèn l  mët chuéi c¡c qu¡ tr¼nh hâa håc th nh c¡c b i to¡n nhä v  ÷a v o c¡c ¿nh cõa G. Sau khi sì ç hâa · b i, HS câ thº hñp t¡c l m vi»c theo nhâm º ti¸p töc gi£i. Vi»c thi¸t k¸ G nëi dung · b i hâa håc khæng nhúng cho HS th§y tøng b÷îc i cõa vi»c gi£i b i to¡n m  quan trång hìn l  cho HS th§y c¡ch nh¼n trüc quan, kh¡i qu¡t tø â câ thº ÷a ra nhúng líi gi£i nhanh gån hay c¡ch gi£i b i to¡n thæng minh nh¬m t½ch cüc hâa c¡c ho¤t ëng håc tªp v  h¼nh th nh n«ng lüc t÷ duy s¡ng t¤o cõa HS. 2.2.5. Thüc nghi»m º x¡c ành hi»u qu£ cõa vi»c sû döng ph÷ìng ph¡p Gdh trong qu¡ tr¼nh tê chùc c¡c ho¤t ëng håc tªp cho HS nh¬m t«ng c÷íng t½nh chõ ëng, t½ch cüc l¾nh hëi tri thùc, r±n k¾ n«ng t÷ duy h» thèng cho HS, chóng tæi ¢ ti¸n h nh d¤y thüc nghi»m (TN) ð 8 lîp 11 trong â câ 4 lîp thüc nghi»m v  4 lîp èi chùng (C) trong n«m håc 2008 - 2009 t¤i tr÷íng THPT Nguy¹n Tr¢i, Ba ¼nh, H  Nëi v  tr÷íng THPT chuy¶n Lai Ch¥u, i»n Bi¶n. Ð c¡c lîp TN chóng tæi sû döng ph÷ìng ph¡p Graph º gióp HS tü lüc l¾nh hëi ki¸n thùc v  c¡c lîp C khæng sû döng ph÷ìng ph¡p Graph m  sû döng ph÷ìng ph¡p thæng th÷íng, k¸t qu£ nh÷ sau: - V· m°t ành l÷ñng: 128 Sû döng ph÷ìng ph¡p Graph nh¬m t½ch cüc hâa ho¤t ëng håc tªp... Vi»c ti¸n h nh thüc nghi»m theo ph÷ìng ph¡p Graph trong c¡c lo¤i b i væ cì ¢ ÷ñc nhi·u gi¡o vi¶n thüc nghi»m ð c¡c th nh phè H  Nëi, Tuy¶n Quang v  nhi·u t¿nh kh¡c thüc nghi»m theo · t i X¥y düng Graph nëi dung d¤y håc hâa håc lîp 8, 9, 10 [3]. Ph÷ìng ph¡p G ÷ñc ¡nh gi¡ l  mët ph÷ìng ph¡p hi»u qu£ trong vi»c ph¡t huy t½nh t½ch cüc håc tªp cõa HS. Vîi ph¦n hâa húu cì, chóng tæi o k¸t qu£ thüc nghi»m qua c¡c b i kiºm tra (KT) sau khi d¤y xong tøng b i håc. K¸t qu£ thüc nghi»m (TN) nh÷ sau: L¦n Lîp Têng iºm d÷îi TB iºm TB iºm Kh¡ iºm Giäi KT b i KTSè b i % Sè b i % Sè b i % Sè b i % 1 TN 192 12 6,25 81 42,18 76 39,58 23 11,99 C 190 48 25,26 80 42,10 52 27,36 10 5,28 2 TN 188 21 11,17 17 9,04 100 53,20 50 26,59 C 185 52 28,10 35 18,91 78 42,16 20 10,83 3 TN 195 14 7,18 43 22,05 40 20,51 98 50,26 C 192 40 20,83 64 33,33 50 20,04 38 19,79 4 TN 196 18 9,18 57 29,08 58 29,60 63 32,15 C 189 34 17,98 66 34,92 54 28,57 35 18,52 5 TN 771 65 8,43 198 25,60 274 35,53 234 30,35 C 756 174 23,10 245 32,40 234 31,00 103 13,62 Tø k¸t qu£ c¡c sè li»u cö thº tr¶n cho th§y: ch§t l÷ñng håc tªp cõa HS ð c¡c lîp TN cao hìn c¡c lîp C; k¸t qu£ y¸u ½t hìn, k¸t qu£ kh¡ giäi t«ng cao hìn. HS trong nhâm thüc nghi»m câ ë ph¥n hâa rã r»t hìn. Thæng qua ph÷ìng ph¡p G d¤y håc, chóng tæi d¹ d ng ph¡t hi»n ra HS xu§t s­c tø â t¤o i·u ki»n cho nhúng HS n y ph¡t triºn t÷ duy, nh§t l  t÷ duy kh¡i qu¡t v  t÷ duy h» thèng khi cho c¡c em lªp c¡c sì ç Graph li¶n k¸t c¡c kh¡i ni»m hâa håc. - V· m°t ành t½nh: Sû döng sì ç trüc quan, kh¡i qu¡t, ng­n gån cõa Graph nëi dung b i l¶n lîp gióp HS câ thº th¥u tâm ÷ñc nhi·u nëi dung c¡c ki¸n thùc n¬m r£i r¡c trong tøng ph¦n cõa SGK. Tø â, HS bi¸t t½ch hñp d§u hi»u b£n ch§t cõa tøng nëi dung v  câ kh£ n«ng lªp luªn logic; bi¸t vªn döng ki¸n thùc ¢ håc º gi£i quy¸t CH - BT nhanh gån çng thíi gi£i th½ch v  n¶u ÷ñc c¡c v½ dö minh håa cho c¡c þ ki¸n cõa m¼nh, d¦n d¦n kh£ n«ng vªn döng ki¸n thùc cõa HS ÷ñc n¥ng cao v  h¼nh th nh n«ng lüc t÷ duy kh¡i qu¡t cho håc sinh. Thæng qua vi»c th£o luªn nhâm º tr£ líi c¡c CH - BT, lªp sì ç Graph nëi dung b i tr¶n lîp, HS bi¸t t¼m ra con ÷íng tèi ÷u ng­n gån nh§t º li¶n k¸t c¡c nëi dung v  kh¡i ni»m hâa håc quan trång vîi nhau. Sû döng ph÷ìng ph¡p Graphnd trong c¡c b i æn tªp têng k¸t, HS trong c¡c nhâm TN ¢ bi¸t gi£i m¢ nëi dung ki¸n thùc SGK v  tü m¢ hâa theo ngæn ngú ri¶ng cõa m¼nh. VD: Hirocacbon → m¢ hâa: H-c. Ph£n ùng th¸ → m¢ hâa: P×T; Ph£n ùng hâa håc → m¢ hâa: P×HH v  bi¸t sû döng ch½nh x¡c ngæn ngú ¢ m¢ hâa â. Do â HS ¢ n­m b­t ÷ñc nhanh 129 Nguy¹n Thà Sûu v  Vô Thà Thu Ho i v  nhi·u ki¸n thùc trong mët ti¸t håc. Trong qu¡ tr¼nh gi£ng d¤y, chóng tæi luæn nhªn ÷ñc thæng tin ph£n hçi tø ph½a HS thæng qua nhúng c¥u häi th­c m­c khi c¡c em tr£ líi c¡c CH - BT º x¥y düng n¶n sì ç Graph. i·u n y chùng tä HS khæng cán thö ëng m  l  ng÷íi chõ ëng nghi¶n cùu SGK v  chi¸m l¾nh, l¾nh hëi ki¸n thùc mët c¡ch t½ch cüc. 3. K¸t luªn Chóng tæi ¢ nghi¶n cùu v· sû döng ph÷ìng ph¡p Graph trong d¤y håc Hâa húu cì lîp 11 THPT n¥ng cao tr¶n cì sð h÷îng d¨n tê chùc c¡c ho¤t ëng håc tªp cho håc sinh d÷îi nhi·u h¼nh thùc thæng qua c¡c qui tr¼nh cõa vi»c lªp Graphnd håc tªp. Chóng tæi th§y håc sinh håc tªp theo ph÷ìng ph¡p n y tø b÷îc bi¸t c¡ch thi¸t lªp G ¸n b÷îc sû döng nhu¦n nhuy¹n ph÷ìng ph¡p G nh¬m ho n thi»n kh¡i ni»m, ki¸n thùc hay nëi dung b i håc v  æn tªp cõng cè ki¸n thùc ¢ ph¡t huy ÷ñc rã r»t t½nh t½ch cüc trong håc tªp cõa håc sinh. Qua nghi¶n cùu, chóng tæi th§y Graph khæng ph£i l  ph÷ìng ph¡p d¤y håc ìn l´ m  l  tê hñp c¡c ph÷ìng ph¡p d¤y håc. Sû döng G trong d¤y håc l  vi»c l m c¦n thi¸t º ph¡t huy t½nh cüc håc tªp cõa HS. G gióp cho ng÷íi håc th§y ÷ñc, hiºu ÷ñc v  bi¸n h» thèng mët chuéi nhúng qu¡ tr¼nh phùc t¤p trong bë mæn Hâa håc, °c bi»t l  Hâa húu cì th nh nhúng sì ç G ìn gi£n, sóc t½ch. Nh÷ vªy, GV c¦n vªn döng linh ho¤t c¡c ph÷ìng ph¡p d¤y håc tê hñp º thi¸t k¸ c¡c ho¤t ëng håc tªp cõa HS nh¬m ¤t hi»u qu£ cao nh§t trong d¤y håc hâa håc ð tr÷íng Trung håc phê thæng. T€I LI›U THAM KHƒO [1] Nguy¹n Ngåc Quang, 1994. L½ luªn d¤y håc hâa håc. tªp 1. Nxb Gi¡o döc. [2] L¶ Xu¥n Trång, Nguy¹n Húu ¾nh, L¶ Ch½ Ki¶n v  L¶ Mªu Quy·n, 2008. SGK Hâa håc 11 n¥ng cao. Nxb Gi¡o döc. [3] Ph¤m V«n T÷, 2006. T i li»u bçi d÷ïng gi¡o vi¶n c¡c tr÷íng Cao ¯ng S÷ p