Tác động của hội nhập đến nền tài chính Việt Nam

4/7/2014 TS.NGUYEN THANH DUONG 1 TÁC ĐỘNG CỦA HỘI NHẬP ĐẾN NỀN TÀI CHÍNH VIỆT NAM Khái quát tác động của hội nhập kinh tế quốc tế đến hệ thống tài chính Hội nhập kinh tế quốc tế có những tác động trực tiếp và gián tiếp đến nền tài chính quốc gia. Trong hệ thống tài chính công, HNKTQT tác động trên tất cả các mặt chủ yếu của nó, bao gồm NSNN, thị trường tài chính và hệ thống DNNN. 4/7/2014 TS.NGUYEN THANH DUONG 2 TÁC ĐỘNG CỦA HỘI NHẬP ĐẾN NỀN TÀI CHÍNH VIỆT NAM Đối với NSNN Tác động trực tiếp của hội nhập được thể hiện qua yêu cầu thay đổi chính sách tài chính để phù hợp với yêu cầu của các cam kết quốc tế, bao gồm: (i) Tác động đến thu ngân sách thông qua việc thực hiện cắt giảm thuế quan theo lộ trình, thực hiện nguyên tắc tối huệ quốc và nguyên tắc đối xử quốc gia; tuân thủ Hiệp định trị giá hải quan theo quy định của WTO; 4/7/2014 TS.NGUYEN THANH DUONG 3 TÁC ĐỘNG CỦA HỘI NHẬP ĐẾN NỀN TÀI CHÍNH VIỆT NAM Đối với Ngân sách Nhà nước (ii) Tác động đến chi NS thông qua việc cắt giảm các khoản trợ cấp trực tiếp đối với các doanh nghiệp theo yêu cầu của Hiệp định trợ cấp và các biện pháp chống trợ cấp; thông qua cải cách tiền lương, trợ cấp, bảo hiểm XH cũng như việc cải cách cơ cấu chi thường xuyên và chi đầu tư từ NSNN. 4/7/2014 TS.NGUYEN THANH DUONG 4 TÁC ĐỘNG CỦA HỘI NHẬP ĐẾN NỀN TÀI CHÍNH VIỆT NAM Đối với Ngân sách Nhà nước Ngoài ra, HNKTQT yêu cầu hệ thống NSNN phải đảm bảo công khai, minh bạch hóa chính sách và đảm bảo các chính sách được thực hiện theo lộ trình có thể dự đoán trước để tạo môi trường kinh doanh thuận lợi cho các doanh nghiệp. 4/7/2014 TS.NGUYEN THANH DUONG 5 TÁC ĐỘNG CỦA HỘI NHẬP ĐẾN NỀN TÀI CHÍNH VIỆT NAM Đối với Ngân sách Nhà nước Tác động, ảnh hưởng gián tiếp của hội nhập đến NSNN được thể hiện qua tác động, ảnh hưởng đến nền kinh tế thông qua tăng trưởng, cơ cấu kinh tế, tiêu dùng-tiết kiệm-đầu tư, thương mại và hệ thống kinh tế vi mô, đặc biệt là hiệu quả kinh doanh của doanh nghiệp 4/7/2014 TS.NGUYEN THANH DUONG 6 TÁC ĐỘNG CỦA HỘI NHẬP ĐẾN NỀN TÀI CHÍNH VIỆT NAM Đối với Ngân sách Nhà nước làm thay đổi cả mức độ và cơ cấu thu ngân sách, cụ thể là số thu và cơ cấu các loại thuế như thuế VAT, tiêu thụ đặc biệt, nhập khẩu, thu nhập doanh nghiệp, thu nhập cá nhân... Đối với chi ngân sách, tác động, hội nhập làm biến đổi nhu cầu chi ngân sách đối với nền kinh tế. 4/7/2014 TS.NGUYEN THANH DUONG 7 TÁC ĐỘNG CỦA HỘI NHẬP ĐẾN NỀN TÀI CHÍNH VIỆT NAM Đối với Ngân sách Nhà nước Chi ngân sách cần phải có sự thay đổi về cơ cấu và quy mô để đáp ứng yêu cầu phát triển KT-XH trong nước trong bối cảnh hội nhập, trong đó tập trung vào chi cho cơ sở hạ tầng, nguồn nhân lực và củng cố bộ máy hành chính để thực hiện tốt chức năng quản lý hành chính nhà nước. Hội nhập cũng gây ảnh hưởng trực tiếp đến thâm hụt NS và nợ chính phủ. 4/7/2014 TS.NGUYEN THANH DUONG 8 TÁC ĐỘNG CỦA HỘI NHẬP ĐẾN NỀN TÀI CHÍNH VIỆT NAM Đối với Ngân sách Nhà nước Tuy nhiên, để đảm bảo uy tín quốc tế, nợ chính phủ thuờng phải duy trì ở mức độ thấp và có thể kiểm soát được. Đây cũng là một vấn đề cần xem xét trong quá trình hoạch định chính sách tài chính quốc gia, đặc biệt là quy mô NSNN. 4/7/2014 TS.NGUYEN THANH DUONG 9 TÁC ĐỘNG CỦA HỘI NHẬP ĐẾN NỀN TÀI CHÍNH VIỆT NAM Đối với Ngân sách Nhà nước Những tác động, ảnh hưởng trực tiếp và gián tiếp của hội nhập đến thu, chi NS, nợ chính phủ tạo điều kiện, là động lực và cũng là áp lực đối với Chính phủ và các cơ quan quản lý nhà nước thực hiện cải cách sâu rộng hệ thống NSNN theo hướng hiệu quả và công khai, minh bạch, đảm bảo tạo điều kiện thuận lợi cho tăng trưởng kinh tế nhanh và bền vững. 4/7/2014 TS.NGUYEN THANH DUONG 10 TÁC ĐỘNG CỦA HỘI NHẬP ĐẾN NỀN TÀI CHÍNH VIỆT NAM Đối với Ngân sách Nhà nước Từ những tác động trên, thách thức đặt ra đối với NSNN thể hiện qua một số khía cạnh chủ yếu sau: Thứ (1) Áp lực cắt giảm thuế do yêu cầu của hội nhập và phát triển KT-XH trong nước. Theo kinh nghiệm của các nước, cùng với quá trình cải cách kinh tế và HNKTQT, vai trò của nguồn thu thuế nhập khẩu ngày càng giảm đi. 4/7/2014 TS.NGUYEN THANH DUONG 11 TÁC ĐỘNG CỦA HỘI NHẬP ĐẾN NỀN TÀI CHÍNH VIỆT NAM Đối với Ngân sách Nhà nước Để đảm bảo đáp ứng nhu cầu chi NS, các nước thường thực hiện cải cách cơ cấu thu NS, chuyển sang các loại thuế trong nước, đặc biệt là thuế VAT và thuế hàng hóa, kết hợp với việc đẩy mạnh cải cách hành chính thuế. Tuy nhiên, điều này sẽ làm tăng chi phí sản xuất hoặc giảm lợi nhuận của hoạt động sản xuất kinh doanh của khu vực doanh nghiệp, tác động đến tăng trưởng kinh tế lâu dài. 4/7/2014 TS.NGUYEN THANH DUONG 12 TÁC ĐỘNG CỦA HỘI NHẬP ĐẾN NỀN TÀI CHÍNH VIỆT NAM Đối với Ngân sách Nhà nước Thứ (2) Yêu cầu tăng chi NSNN cho mục tiêu phát triển cơ sở hạ tầng phục vụ phát triển KT-XH. Áp lực tăng chi NS hiện nay có ở mọi lĩnh vực, mọi thời điểm, chẳng hạn như yêu cầu tăng chi tiền lương của khu vực hành chính NN, yêu cầu cải cảch chi cơ sở hạ tầng và vốn con người phục vụ phát triển KT-XH. 4/7/2014 TS.NGUYEN THANH DUONG 13 TÁC ĐỘNG CỦA HỘI NHẬP ĐẾN NỀN TÀI CHÍNH VIỆT NAM Đối với Ngân sách Nhà nước Điều này đòi hỏi cần sắp xếp thứ tự ưu tiên hợp lý; tuy nhiên, đây không phải là điều dễ thực hiện đối với một nước đang phát triển như Việt Nam với việc đặt cho chính sách chi NS nhiều nhiệm vụ, mục tiêu khác nhau. 4/7/2014 TS.NGUYEN THANH DUONG 14 TÁC ĐỘNG CỦA HỘI NHẬP ĐẾN NỀN TÀI CHÍNH VIỆT NAM Đối với Ngân sách Nhà nước Thứ (3) Dưới áp lực của cắt giảm thuế và yêu cầu tăng chi NS, khả năng gia tăng lớn về nợ quốc gia trong tương lai gần có thể xảy ra. Điều này ảnh hưởng trực tiếp đến yêu cầu lành mạnh hóa nền tài chính quốc gia, tính chủ động của hệ thống NS do phải bố trí nguồn chi trả nợ lớn và có thể gây ra khủng hoảng tài chính. 4/7/2014 TS.NGUYEN THANH DUONG 15 TÁC ĐỘNG CỦA HỘI NHẬP ĐẾN NỀN TÀI CHÍNH VIỆT NAM Đối với Ngân sách Nhà nước So với các nước trên thế giới và trong khu vực, quy mô NS ở nước ta hiện nay đang ở mức tương đối cao. Tuy nhiên, số thu NS từ bán tài sản công như dầu thô và cấp quyền sử dụng đất khá lớn, lại là nguồn thu không mang tính ổn định, lâu dài và không phải do nội lực kinh tế tạo ra. 4/7/2014 TS.NGUYEN THANH DUONG 16 TÁC ĐỘNG CỦA HỘI NHẬP ĐẾN NỀN TÀI CHÍNH VIỆT NAM Đối với Ngân sách Nhà nước Về nguồn vốn vay viện trợ chính thức, mặc dù là một nguồn vốn hết sức quan trọng cho đầu tư phát triển k.tế ở VN, đặc biệt là cơ sở hạ tầng, song việc phụ thuộc quá lớn vào nguồn vốn này sẽ có ảnh hưởng đến môi trường k.tế vĩ mô cũng như sự nỗ lực, cố gắng của nội bộ nền ktế, bên cạnh nhiều vấn đề cần phải xem xét cả về chi phí, hiệu quả và quy mô sử dụng. Đây là những vấn đề có thể sẽ tạo ra áp lực đối với cải cách NSNN ở VN trong thời gian tới. 4/7/2014 TS.NGUYEN THANH DUONG 17 TÁC ĐỘNG CỦA HỘI NHẬP ĐẾN NỀN TÀI CHÍNH VIỆT NAM Những ảnh hưởng trực tiếp và gián tiếp của hội nhập đến thu, chi ngân sách, nợ chính phủ tạo điều kiện, là động lực và cũng là áp lực đối với Chính phủ và các cơ quan quản lý nhà nước thực hiện cải cách sâu rộng hệ thống NSNN. 4/7/2014 TS.NGUYEN THANH DUONG 18 TÁC ĐỘNG CỦA HỘI NHẬP ĐẾN NỀN TÀI CHÍNH VIỆT NAM Cải cách NSNN trong thời gian tới phải thực hiện được mục tiêu đảm bảo tính ổn định, hiệu quả, có khả năng thích ứng nhanh với khủng hoảng hoặc những biến động lớn trong nền kinh tế của NSNN. Nội dung cải cách đối với các lĩnh vực chính sách NS bao gồm: 4/7/2014 TS.NGUYEN THANH DUONG 19 TÁC ĐỘNG CỦA HỘI NHẬP ĐẾN NỀN TÀI CHÍNH VIỆT NAM Cải cách Ngân sách Nhà nước - Cải cách cơ cấu thu NS (cải cách thuế): + Thời gian tới tập trung vào định hướng mở rộng cơ sở tính thuế, hạ thuế suất và tăng cường Qlý hành chính thuế; hướng đến việc hình thành ba loại thuế chính là thuế trực thu, thuế gián thu và thuế TSản; từng bước nghiên cứu việc thành lập hệ thống thuế địa phương với thuế TSản làm trung tâm. 4/7/2014 TS.NGUYEN THANH DUONG 20 TÁC ĐỘNG CỦA HỘI NHẬP ĐẾN NỀN TÀI CHÍNH VIỆT NAM Cải cách Ngân sách Nhà nước + Từng bước giảm những ảnh hưởng bóp méo của hệ thống ưu đãi, miễn giảm thuế và những điểm phức tạp, bất hợp lý về chính sách kết hợp với việc tăng cường quản lý thuế để nâng cao tính hiệu quả và công bằng của hệ thống thuế. Trong lập kế hoạch NS, cần từ bỏ quan điểm “chạy” theo tốc độ tăng trưởng bình quân chung mà phải trên cơ sở pháp luật và thực trạng, hiệu quả sản xuất kinh doanh của khu vực DN. 4/7/2014 TS.NGUYEN THANH DUONG 21 TÁC ĐỘNG CỦA HỘI NHẬP ĐẾN NỀN TÀI CHÍNH VIỆT NAM Cải cách Ngân sách Nhà nước + Với thu NS từ dầu khí, cần dành một phần để thành lập quỹ dầu khí phục vụ cho những mục tiêu đầu tư dài hạn nhằm đảm bảo duy trì nguồn tài chính từ nguồn tài sản đặc biệt này làm dự phòng cho NSNN, đặc biệt trong trường hợp xảy ra khủng hoảng, kể cả những khủng hoảng kinh tế vĩ mô hoặc khủng hoảng tài chính liên quan đến tỷ giá hối đoái – cán cân thanh toán. 4/7/2014 TS.NGUYEN THANH DUONG 22 TÁC ĐỘNG CỦA HỘI NHẬP ĐẾN NỀN TÀI CHÍNH VIỆT NAM Cải cách Ngân sách Nhà nước - Cải cách cơ cấu và quản lý chi NS: + Cần hướng đến việc xác định quy mô chi NS trên cơ sở nguồn thu và yêu cầu chi thực tế, có xét đến ảnh hưởng của việc vay nợ để bù đắp thiếu hụt NS đối với sự phát triển của nền SX, XH, bao gồm cả việc chuyển gánh nặng thuế từ thế hệ hiện tại sang thế hệ tương lai cũng như ảnh hưởng đến các chỉ số kinh tế vĩ mô như tiết kiệm, đầu tư và tiêu dùng. 4/7/2014 TS.NGUYEN THANH DUONG 23 TÁC ĐỘNG CỦA HỘI NHẬP ĐẾN NỀN TÀI CHÍNH VIỆT NAM + Phải xác định rõ phạm vi của các dịch vụ công và cơ sở hạ tầng NN cần cung cấp, lựa chọn những lĩnh vực ưu tiên phù hợp với điều kiện KT-XH trong từng giai đoạn phát triển nhất định và hướng tới nguyên tắc chỉ thực hiện lập kế hoạch chi NS đối với các nguồn thu sẵn có với một mức độ bội chi NS nhỏ để đảm bảo tính bền vững của NSNN chứ không nên tiếp tục tăng cường chi NS cho các mục tiêu mà khu vực tư nhân có thể tự làm hoặc liên kết với khu vực nhà nước, kể cả trong lĩnh vực xây dựng cơ sở hạ tầng. 4/7/2014 TS.NGUYEN THANH DUONG 24 TÁC ĐỘNG CỦA HỘI NHẬP ĐẾN NỀN TÀI CHÍNH VIỆT NAM Cải cách Ngân sách Nhà nước - Cải cách quản lý nợ nhà nước: + Phải quản lý nợ nhà nước theo hướng như quản lý nợ của công ty, theo đó sẽ không có nguồn tiền nhàn rỗi trong quỹ NS và mọi nguồn tiền nhàn rỗi mang tính thời vụ đều phải được đầu tư trên thị trường với lãi suất cạnh tranh để đảm bảo chi phí thấp nhất cho NS. 4/7/2014 TS.NGUYEN THANH DUONG 25 TÁC ĐỘNG CỦA HỘI NHẬP ĐẾN NỀN TÀI CHÍNH VIỆT NAM Cải cách Ngân sách Nhà nước + Việc tính toán chi phí vay nợ cũng như tái cơ cấu nợ phải được thực hiện thường xuyên trên cơ sở nghiên cứu biến động lãi suất theo kỳ hạn trên thị trường (kể cả trong và ngoài nước), để giảm thiểu chi phí cũng như góp phần đảm bảo phát triển ổn định thị trường tài chính.