Tạo giống nhờ công nghệ gen

Caâu hoûi kieåm tra baøi cuõ - Cho bieát phöông phaùp taïo gioáng baèng ñoät bieán ñöôïc thöïc hieän theo nhöõng böôùc naøo? - Ñoái vôùi teá baøo höïc vaät, ngöôøi ta ñaõ taïo gioáng baèng nhöõng coâng ngheä naøo? * Coâng ngheä gen laø gì? Caùc phöông phaùp taïo gioáng - Lai gioáng roài choïn loïc gioáng toát döïa vaøo nguoàn bieán dò toå hôïp (coù öu theá lai). - Gaây ñoät bieán. - Coâng ngheä teá baøo: + Nuoâi caáy moâ. + Lai teá baøo xoâma, dung hôïp teá baøo traàn. + Nuoâi caáy haït phaán, noaõn roài ña boäi hoùa. + Nhaân baûn voâ tính. + Caáy truyeàn phoâi. - Coâng ngheä gen: Kó thuaät chuyeån gen Bài 20: TẠO GIỐNG NHỜ CÔNG NGHỆ GEN I. CÔNG NGHỆ GEN 1. Khái niệm công nghê ̣ gen: - Coâng ngheä gen là qui trình tạo ra những tế bào hoặc sinh vật có gen bị biến đổi hoặc có thêm gen mới. - Kĩ thuật chuyển gen laø kĩ thuật chuyển gen từ tế bào này sang tê ́ bào khác ñeå tạo ADN tái tổ hợp . CÔNG NGHỆ GEN 1. Khái niệm công nghệ gen: 2. Caùc böôùc tieán haønh: a, Moät soá khaùi nieäm: - ADN taùi toå hôïp laø 1phaân töû ADN nhoû ñöôïc laép raùp töø caùc ñoaïn ADN cuûa caùc tb khaùc nhau ( theå truyeàn + ADN ) -Thể truyền: là một phân tử ADN nhỏ có khả năng tự nhân đôi độc lập với hệ gen của tế bào củng như có thể gắn vào hệ gen của tế bào VD: plasmit, virut... CAÂU HOÂ ÛÛI THAÛÛO LUAÄÄN -AND taùi toå hôïp laø gì? heå truyeàn laø gì? Plasmid • Plasmit ñöôïc caáu taïo nhö theá naøo? + Plasmid là phân tử ADN nhỏ, dạng vòng nằm trong tế bào chất của nhiều loài vi khuẩn. + Plastmit có khả năng nhân đôi độc lập với hệ gen của tế bào. b.Caùc böôùc tieán haønh Xem sơ đồ chuyển gen bằng plasmit va ̀ trả lời các câu hỏi sau 1. Neâu caùc böôùc tieán haønh cuûa kó thuaät chuyeån gen. 2. Tạo ADN tái tô ̉ hợp bằng cách nào ? 3. Muốn cho ADN tái tô ̉ hợp xâm nhập được vào tế bào nhận một cách dễ dàng thi ̀ ta cần phải làm gi ̀ ? 4. Làm thế nào để có thê ̉ nhận biết được tế bào nào có chứa ADN tái tổ hợp ? b.Caùc böôùc tieán haønh KỸ THUẬT CẤY GEN DÙNG PLASMIT LÀM THỂ TRUYỀN Enzim cắtEnzim cắt Restrictaza Gắn đoạn bị cắt vào plasmit nhờ enzim nối Ligaza Chuyển đến tế bào nhận ADN của tế bào nhận ADN Plasmit tái tổ hợp dạng vòng ADN tái tổ ̉ hợp b.Caùc böôùc tieán haønh KỸ THUẬT CẤY GEN DÙNG PLASMIT LÀM THỂ TRUYỀN Enzim cắtEnzim cắt Restrictaza Gắn đoạn bị cắt vào plasmit nhờ enzim nối Ligaza Chuyển đến tế bào nhận ADN của tế bào nhận ADN Plasmit tái tổ hợp dạng vòng ADN tái tổ ̉ hợp I. CÔNG NGHỆ GEN 2. Các bước cần tiến hành trong ki ̃̃ thuật chuyển gen: a) Tạo ADN tái tổ hợp. - Tách chiết được thể truyền và gen cần chuyển ra khỏi tế bào. - Dùng enzim cắt Restrictaza để cắt ADN tạo ra một loại đầu đính. - Dùng enzim nối Ligaza để gắn chúng lại thành ADN tái tổ hợp. b) Đưa ADN tái tổ hợp vào trong tế bào nhận. - Đê ̉ đưa ADN tái tổ hợp vào trong màng tế bào người ta dùng muối CaCl2 hoặc xung điện để làm giản màng sinh chất của tế bào, làm cho phân tử ADN tái tô ̉ hợp dẽ dàng đi qua màng. c) Phân lập dòng tế bào chứa ADN tái tổ hợp - Chọn thê ̉ truyền có gen đánh dấu để phân biệt tế bào nào nhận được ADN tái tổ hợp. - Nhờ gen đánh dấu người ta biết được các tế bào có ADN tái tô ̉ hợp. II. ỨNG DỤNG CÔNG NGHỆ GEN TRONG TẠO GIỐNG BIẾN ĐỔI GEN 1. Khái niệm sinh vật biến đổi gen - Sinh vật biến đổi gen là sinh vật mà hê ̣ gen của nó đã được con người làm biến đổi cho phu ̀ hợp với lợi ích của mình - Người ta có thê ̉ làm biến đổi hê ̣ gen của một sinh vật theo 3 cách sau: + Đưa thêm một gen lạ vào hệ gen + Làm biến đổi một gen có sẵn trong hê ̣ gen + Loại bo ̉ hoặc làm bất hoạt một gen nào đó trong hê ̣ gen. Ví dụ: ở cà chua gen làm chín quả bị bất hoạt nên có thê ̉ vận chuyển xa hoặc bảo quản lâu dài mà không bị hỏng. 2. Một số thành tựu tạo giống biến đổi gen a) Tạo động vật chuyển gen Phương pháp tạo động vật biến đổi gen - Lấy trứng ra khỏi con vật nào đó́. - Cho thụ ̣ tinh trong ống nghiệm. - Tiêm gen cần chuyển vào hợp tử ̉ và ̀ hợp tử ̉ phát triển thành phôi. -Cấy phôi đã ̃ được chuyển gen vào tử ̉ cung con vật khác để ̉ mang thai và ̀ sinh đẻ ̉ bình thường. - Sinh ra một con vật chuyển gen b) Tạo giống cây trồng biến đổi gen Cây bông chuyển gen Bt kháng sâu bệnh ( bên phải ) và ̀ cây bông không chuyển gen Bt mẫn cảm với sâu bệnh ( bên trái ) Chuyển gen trừ ̀ sâu từ ̀ vi khuẩn vào cây bông Ñu ñuû ñaõ ñöôïc chuyeån gen khaùng virut(traùi), ñu ñuû chöa ñöôïc chuyeån gen ( phaûi) Moät soá thaønh töïu veà taïo gioáng baèng coâng ngheä gen. BiÕn n¹p gen vμ øng dông trong chän gièng ë thùc vËt Một số thaønh tựu về giống chuyển gen c) Tạo dòng vi sinh vật biến đổi gen - Tạo ra dòng vi khuẩn mang gen của loài khác như gen insulin của người. Những dòng vi khuẩn này có kha ̉ năng sinh sản cao nên có thê ̉ nhanh chóng sản sinh ra một lượng insulin làm thuốc chữa bệnh tiểu đường……. CÂU HỎI TRẮC NGHIỆM Câu 1.Người ta phải dùng thể truyền để chuyển một gen từ tế bào này sang tế bào khác là vì: A. nếu không có thể truyền thì gen cần chuyển sẽ không chui vào được tế bào nhận. B. nếu không có thể truyền thì gen có vào được tế bào nhận cũng không thể nhân lên và phân li đồng đều về các tế bào con khi tế bào phân chia. C. nếu không có thể truyền thì khó có thể thu được nhiều sản phẩm của gen trong tế bào nhận. D. nếu không có thể truyền thì gen sẽ không tạo ra sản phẩm trong tế bào nhận. Câu 2: Công nghệ gen là: A. quy trình công nghệ dung để tạo ra các sinh vật có gen bị biến đổi B.quy trình công nghệ dùng để tạo ra các sinh vật có gen bị biến đổi hoặc có thêm gen mới C.kĩ thuật gắn gen cần chuyển vào thể truyền. D.kĩ thuật đưa ADN tái tổ hợp vào tê ́ bào nhận Câu 4: vì sau cà chua biến đổi gen có thể được bảo quản lâu dài mà không bị hỏng? A.Vì có 1 gen trong hệ gen của chúng bị biến đổi B.Vì đưa 1 gen lạ vào hệ gen của chúng C.Vì chúng có khả năng kháng virut D.Vì gen làm chín quả bị bất hoạt Câu 5:Ưu thế nổi bật của kĩ thuật chuyển gen so với các phương pháp lai truyền thống là gì? A.Dễ thực hiện, thao tác nhaanh, ít tốn thời gian B.Tổng hợp được các phân tử ADN lại giữa loài này và loài khác C.Sản suất các sản phẩm sinh học trên qui mô công nghiệp D.Lai giữa các loài xa nhau trong hệ thống phân loại không giao phối được DẶN DÒ Các em vê ̀ nha ̀ học bài va ̀ soạn các phần sau: 1.Tóm tắt bệnh phêninkêto niệu ở người bằng sơ đồ ( xem phần I bệnh di truyền phân tử bài 20) 2.Xem lại phần cơ chế phát sinh thể lệch bội ( Bài 6: Đột biến số lượng NST ) và trình bày cơ chế phát sinh hội chứng Đao 3. Kể tên các loại bệnh ung thư mà em biết, nguyên nhân gây ra bệnh ung thư?