Thực trạng hoạt động tự học của sinh viên Đại học Thái Nguyên

VJE Tạp chí Giáo dục, Số đặc biệt kì 1 tháng 5/2020, tr 300-305 ISSN: 2354-0753 300 THỰC TRẠNG HOẠT ĐỘNG TỰ HỌC CỦA SINH VIÊN ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN Phí Đình Khương+, Lâm Thùy Dương Trường Đại học Khoa học - Đại học Thái Nguyên +Tác giả liên hệ ● Email: khuongpd@tnus.edu.vn Article History Received: 20/11/2019 Accepted: 20/02/2020 Published: 08/5/2020 Keywords self-study activities, study skills, self-study habits, services for self-study support. ABSTRACT Evaluating the situation of self-studying activities of Thai Nguyen University students is an urgent requirement to improve the quality of training to meet the current social needs. Improving the quality of this activity requires innovation from the management. The paper analyzes the situation of students' self-study activities of Thai Nguyen University to propose measures to improve the quality of this activity management at Thai Nguyen University in order to meet current social needs. 1. Mở đầu Với sự phát triển của khoa học công nghệ, phương pháp đào tạo bậc đại học phải “coi trọng việc bồi dưỡng ý thức tự giác trong học tập, năng lực tự học, tự nghiên cứu, phát triển tư duy sáng tạo, rèn luyện kĩ năng thực hành, tạo điều kiện cho người học tham gia nghiên cứu, thực nghiệm, ứng dụng” (Quốc hội, 2005). Tự học là phương pháp học tập mà người học với sự tự nhận thức, tích cực, chủ động, độc lập biến tri thức, kinh nghiệm của loài người thành tri thức, kinh nghiệm của bản thân (Trần Khánh Đức, 2004). Với sinh viên (SV), tự học là hình thức học tập cơ bản. Để hoàn thành tốt nhiệm vụ của người học, SV cần quan tâm đến những vấn đề: phương pháp nghe giảng, cách đọc giáo trình, sách, tài liệu tham khảo và tự xây dựng kế hoạch học tập cá nhân (Phạm Thành Nghị, 2000; Nguyễn Đức Giang và Phạm Thị Hồng Nhung, 2019). Hoạt động tự học được xem là một trong những nội dung quan trọng của quá trình dạy học và quản lí trường đại học; trong đó, quản lí hoạt động tự học là hệ thống những tác động có mục đích, có kế hoạch, hợp quy luật của nhà quản lí đến tất cả các khâu của quá trình tự học, giúp cho SV hoàn thành tốt nhiệm vụ học tập của mình. Quản lí hoạt động tự học cũng chính là để đảm bảo các điều kiện cho người học tích cực tự học (Phan Bích Ngọc, 2009; Trần Anh Kiên, 2019; Phí Đình Khương và Lâm Thùy Dương, 2019). Trong những năm qua, Đại học Thái Nguyên đã có nhiều cố gắng trong công tác đào tạo nguồn nhân lực cho tỉnh và khu vực; tuy nhiên, trước yêu cầu ngày càng cao về trình độ nguồn nhân lực, nhà trường cần phải có các biện pháp đồng bộ để nâng cao chất lượng đào tạo. Những biện pháp này phải hướng đến SV - chủ thể của quá trình đào tạo. Thực tế cho thấy, khi vào trường, hầu hết SV chưa có thói quen chủ động và tích cực, chưa có kĩ năng tự học. Vì vậy, việc đánh giá thực trạng hoạt động tự học của SV các trường đại học thuộc Đại học Thái Nguyên nhằm nâng cao chất lượng đào tạo của nhà trường là một vấn đề cấp thiết. 2. Kết quả nghiên cứu 2.1. Tổ chức khảo sát thực trạng Để đánh giá thực trạng về hoạt động tự học của SV, các yếu tố ảnh hưởng đến hoạt động tự học, mối quan hệ giữa hoạt động tự học và các yếu tố ảnh hưởng đến hoạt động này, năm học 2018-2019, chúng tôi đã tiến hành điều tra, khảo sát 250 cán bộ quản lí, giảng viên và 380 SV của 5 trường đại học thuộc Đại học Thái Nguyên (Trường Đại học Sư phạm, Trường Đại học Khoa học, Trường Đại học Công nghệ Thông tin và Truyền thông, Trường Đại học Kinh tế và Quản trị kinh doanh, Trường Đại học Nông lâm). Sau đó, nghiên cứu sử dụng các phương pháp mô tả, điều tra, phân tích các vấn đề nghiên cứu như bảng hỏi được thiết kế để thu thập dữ liệu kiểm tra các giả thuyết và trả lời câu hỏi liên quan đến thực trạng của đối tượng; phương pháp kiểm định trung bình chung, sử dụng thang đo Likert 4 cấp; phương pháp kiểm định Chi- bình phương (Chi- square); phương pháp kiểm định giá trị trung bình (One - way Anova). VJE Tạp chí Giáo dục, Số đặc biệt kì 1 tháng 5/2020, tr 300-305 ISSN: 2354-0753 301 2.2. Kết quả khảo sát thực trạng 2.2.1. Nhận thức của sinh viên về hoạt động tự học Bảng 1. Nhận thức của SV về hoạt động tự học Nội dung Mức độ đánh giá Giá trị trung bình Mô tả đánh giá Nhận thức tốt Nhận thức trung bình Nhận thức yếu Không nhận thức 4 3 2 1 Việc tự học trong trường đại học 72 243 10 3 3,17 Có ảnh hưởng Mục tiêu của bạn về chương trình tự học 65 252 11 0 3,16 Có ảnh hưởng Các hoạt động của bạn trong việc tự học 65 252 11 0 3,16 Có ảnh hưởng Bạn xây dựng kế hoạch về cách tiến hành các hoạt động tự học 49 236 37 6 3,0 Có ảnh hưởng Lợi ích của các hoạt động tự học 132 184 11 1 3,36 Có ảnh hưởng Điểm trung bình 3,12 Có ảnh hưởng Bảng 1 cho thấy, phần lớn các SV nhận thức được các hoạt động tự học trong trường đại học. Tất cả những người trả lời đều biết về các vấn đề khác nhau của hoạt động tự học. Đặc biệt, SV nhận thức được rất rõ lợi ích của việc tự học (với điểm trung bình 3,36). Có thể thấy rằng, SV đang đạt được kết quả tốt hơn khi cải thiện việc tự học của họ bằng cách tổ chức, xây dựng ‟chương trình tự học” của cá nhân. 2.2.2. Nhận thức về vai trò của hoạt động tự học đối với các kĩ năng học tập của sinh viên Bảng 2. Nhận thức về vai trò của hoạt động tự học đối với các kĩ năng học tập của SV STT Nội dung Mức độ đánh giá Giá trị trung bình Mô tả đánh giá Hoàn toàn đồng ý Đồng ý Không đồng ý Rất không đồng ý 4 3 2 1 1 Phát triển kĩ năng đọc 140 176 11 1 3,39 Hoàn toàn đồng ý 2 Nâng cao kĩ năng hiểu 143 174 11 0 3,40 Hoàn toàn đồng ý 3 Nâng cao kĩ năng tư duy phê phán 129 179 15 5 3,32 Hoàn toàn đồng ý 4 Nâng cao kĩ năng giải quyết vấn đề 133 175 17 3 3,34 Hoàn toàn đồng ý 5 Phát triển kĩ năng quản lí thời gian 119 193 13 3 3,30 Hoàn toàn đồng ý 6 Phát triển kĩ năng ghi chép 115 183 27 3 3,25 Hoàn toàn đồng ý Điểm trung bình 3,32 Hoàn toàn đồng ý Bảng 2 cho thấy, SV nhận thức được rất rõ về vai trò của hoạt động tự học đối với các kĩ năng học tập của SV. Các kĩ năng 1, 2, 3, 4, 6 được mô tả ở mức là “rất đồng ý” với giá trị trung bình tương ứng là 3,39; 4,40; 3,32; 3,34; 3,30 và 3,25. Kĩ năng lĩnh hội tri thức là kĩ năng được đánh giá cao nhất (giá trị trung bình là 3,40) và kĩ năng ghi chép có giá trị trung bình là 3,25 là mức thấp nhất đó là kĩ năng ghi chép. Các kĩ năng học tập của SV nhận được giá trị trung bình trung là 3,32 được mô tả ở mức là “rất đồng ý”. Qua đó, có thể thấy SV có nhận thức về vai trò của hoạt động tự học đối với việc phát triển các kĩ năng cá nhân của mình. 2.2.3. Thói quen của sinh viên trong quá trình tự học Bảng 3. Thói quen của SV trong quá trình tự học TT Nội dung Mức độ đánh giá Giá trị trung bình Mô tả đánh giá Thường xuyên Thỉnh thoảng Ít khi Không bao giờ 4 3 2 1 1 Tôi xem lại các ghi chép lớp học của tôi sau giờ học 155 147 24 2 3,39 Thường xuyên VJE Tạp chí Giáo dục, Số đặc biệt kì 1 tháng 5/2020, tr 300-305 ISSN: 2354-0753 302 2 Tôi ghi chép khi tôi đọc sách giáo khoa/tài liệu đọc của tôi 126 156 40 6 3,23 Thỉnh thoảng 3 Tôi duyệt các tiêu đề, hình ảnh, câu hỏi chương và tóm tắt trước khi tôi bắt đầu đọc một chương 119 147 55 7 3,15 Thỉnh thoảng 4 Tôi cố gắng để có được ý nghĩa của từ mới khi tôi nhìn thấy chúng lần đầu tiên 107 150 58 13 3,07 Thỉnh thoảng 5 Khi tôi tự học, đầu tiên tôi làm môn khó 89 137 73 29 2,82 Ít khi 6 Tôi học trong một khoảng thời gian sau đó nghỉ ngơi một chút trước khi quay lại học 124 145 48 11 3,16 Thỉnh thoảng 7 Tôi có sẵn tất cả đồ dùng của mình khi học, như bút, giấy, máy tính,... 196 95 32 5 3,47 Thường xuyên Điểm trung bình 3,19 Thỉnh thoảng Bảng 3 cho thấy, các mức độ thói quen của SV trong quá trình tự học. Trong đó, các hoạt động như “xem lại các ghi chép trong lớp học”, “có sẵn tất cả đồ dùng học tập” là thói quen thường xuyên của SV. Các hoạt động như “ghi chép khi đọc sách giáo khoa”, “duyệt các tiêu đề, hình ảnh, câu hỏi chương và tóm tắt trước khi đọc một chương”, “cố gắng hiểu từ mới khi nhìn thấy lần đầu”, “học trong một khoảng thời gian sau đó nghỉ ngơi một chút trước khi quay lại học” chỉ thỉnh thoảng SV mới thực hiện. Đặc biệt, SV ít khi “bắt đầu tự học bằng môn khó”. Như vậy, SV đã nhận thức được thói quen học tập; tuy nhiên, các thói quen trong quá trình tự học này mới chỉ dừng ở mức thỉnh thoảng. 2.2.4. Hoạt động tự học của sinh viên đối với dịch vụ hỗ trợ tự học Bảng 4. Hoạt động tự học của SV đối với dịch vụ hỗ trợ tự học TT Nội dung Mức độ đánh giá Giá trị trung bình Mô tả đánh giá Hoàn toàn đồng ý Đồng ý Không đồng ý Rất không đồng ý 4 3 2 1 1 Có một nơi có sẵn để tiến hành tự học xung quanh khuôn viên trường học 150 132 36 10 3,29 Hoàn toàn đồng ý 2 Sách và các tài liệu đọc khác có sẵn để sử dụng để tự nghiên cứu 132 157 35 4 3,27 Hoàn toàn đồng ý 3 Truy cập Wifi /Internet được cung cấp để tự học 148 143 30 7 3,32 Hoàn toàn đồng ý 4 Thư viện luôn có sẵn để tự học 155 149 18 6 3,38 Hoàn toàn đồng ý 5 Phòng học trống được phép sử dụng để tự học 128 151 42 7 3,22 Đồng ý 6 Các tài nguyên như đài phát thanh, truyền hình và phương tiện điện tử khác có sẵn để tự nghiên cứu 112 166 45 5 3,17 Đồng ý Điểm trung bình 3,27 Hoàn toàn đồng ý Bảng 4 cho thấy sự phân bổ của các dịch vụ để hỗ trợ các điều kiện cho các hoạt động tự học của SV. Trong đó, các vấn đề 1, 2, 3 và 4 được đánh giá ở mức “rất đồng ý”. Trong số đó, yếu tố “sự phục vụ của thư viện” được đánh giá cao nhất ở mức 3,38; yếu tố về “phương tiện truyền thông” được đánh giá ở mức thấp nhất. Điều này phản ánh đúng tình hình thực tế của các nhà trường hiện nay. Các vấn đề 5 và 6 được đánh giá ở mức “đồng ý”. Giá trị trung bình trung đạt được là 3,27 tức là về cơ bản các điều kiện phục vụ cho hoạt động tự học là đáp ứng được nhu cầu của SV. Các dịch vụ hỗ trợ tự học đóng vai trò quan trọng trong việc đảm bảo chất lượng giáo dục, là yếu tố quyết định chất lượng học tập của SV; do đó, đó là yêu cầu cơ bản trong quá trình đào tạo ở trường đại học. Các dịch vụ của VJE Tạp chí Giáo dục, Số đặc biệt kì 1 tháng 5/2020, tr 300-305 ISSN: 2354-0753 303 trường có sẵn để học bao gồm sách giáo khoa, thư viện điện tử, wifi-Internet, phòng học... thường đáp ứng các yêu cầu cơ bản của SV, là một trong những điều kiện giúp SV tự học trong quá trình học tập tại trường. 2.2.5. Hoạt động tự học của sinh viên theo sáng kiến của giảng viên Bảng 5. Hoạt động tự học của SV theo sáng kiến của giảng viên TT Nội dung Mức độ đánh giá Giá trị trung bình Mô tả đánh giá Hoàn toàn đồng ý Đồng ý Không đồng ý Rất không đồng ý 4 3 2 1 1 Giảng viên có kế hoạch hoạt động cụ thể ngoài giờ học và hoạt động tự học của SV 147 159 20 2 3,38 Hoàn toàn đồng ý 2 Giảng viên giao nhiệm vụ làm ở nhà 120 195 12 1 3,32 Hoàn toàn đồng ý 3 Giảng viên yêu cầu SV tham gia vào các hoạt động tự học hàng ngày 110 188 30 0 3,24 Đồng ý 4 Giảng viên yêu cầu SV đọc sách và tài liệu tham khảo trước và sau giờ học 146 159 21 2 3,37 Hoàn toàn đồng ý 5 Sử dụng phương pháp giảng dạy thúc đẩy các hoạt động tự học 125 178 24 1 3,30 Hoàn toàn đồng ý 6 Phương pháp kiểm tra và đánh giá đòi hỏi SV phải tự học 113 181 32 2 3,23 Đồng ý Điểm trung bình 3,31 Hoàn toàn đồng ý Bảng 5 cho thấy, giảng viên đã thực hiện nhiều sáng kiến, hoạt động khác trong nhau quá trình dạy học để thúc đẩy hoạt động tự học của SV. Phương pháp giảng dạy và sáng kiến của giảng viên có ý nghĩa quan trọng đối với các hoạt động tự học của SV. Các biện pháp sư phạm; hoạt động kiểm tra, đánh giá và sáng kiến của giảng viên sẽ quyết định phương pháp học tập của SV. Do đó, trong quá trình giảng dạy, nếu giảng viên thiết kế các hoạt động để hướng dẫn SV tìm tài liệu, đọc và làm bài tập về nhà sẽ khuyến khích SV tự học. 2.2.6. Địa điểm sinh viên tiến hành các hoạt động tự học Bảng 6. Địa điểm SV tiến hành các hoạt động tự học Nội dung Mức độ đánh giá Giá trị trung bình Mô tả đánh giá Thường xuyên Thỉnh thoảng Ít khi Không bao giờ 4 3 2 1 Nhà 236 69 18 5 3,63 Thường xuyên Kí túc xá 60 74 54 140 2,16 Thỉnh thoảng Nơi yên tĩnh 158 117 46 7 3,30 Thường xuyên Nhà bạn 31 167 104 26 2,62 Thỉnh thoảng Thư viện 63 181 59 25 2,86 Thỉnh thoảng Phòng học trống 57 115 89 67 2,49 Ít khi Bất kì chỗ trống nào xung quanh khuôn viên 49 100 88 91 2,33 Thỉnh thoảng Điểm trung bình 2,77 Thỉnh thoảng Bên cạnh các điều kiện học tập là sách giáo khoa, tài liệu tham khảo,, địa điểm cho SV tự học đóng vai trò là một yếu tố rất quan trọng. Bảng 6 cho thấy, các địa điểm SV tiến hành các hoạt động tự học khá đa dạng. Trong đó, SV tự học thường xuyên ở “nhà”, “nơi yên tĩnh”. Một số địa điểm SV thỉnh thoảng thực hiện tự học như “kí túc xá”, “nhà bạn”, “thư viện”, “chỗ trống trong khuôn viên trường”. Như vậy, không có vị trí cụ thể cố định nào để SV tự học, tự nghiên cứu, SV có thể chọn bất kì địa điểm phù hợp nào để tiến hành hoạt động VJE Tạp chí Giáo dục, Số đặc biệt kì 1 tháng 5/2020, tr 300-305 ISSN: 2354-0753 304 tự học của mình. SV chỉ có thể thực hiện các hoạt động tự học khi có địa điểm thích hợp với các khu vực yên tĩnh và nhiều ánh sáng. 2.2.7. Quản lí việc tự học của sinh viên Bảng 7. Quản lí việc tự học của SV TT Nội dung Mức độ đánh giá Giá trị trung bình Mô tả, đánh giá Luôn luôn thực hiện Thực hiện Ít thực hiện Không thực hiện 4 3 2 1 1 Quản lí các hoạt động giảng dạy của giảng viên 124 156 36 12 3,20 Thực hiện 2 Quản lí việc thực hiện của SV đối với các hoạt động tự học 71 185 70 2 2,99 Thực hiện 3 Quản lí các hoạt động tự học ngoài giờ học của SV 49 178 88 13 2,80 Thực hiện 4 Giám sát và đánh giá kết quả học tập của SV dựa trên các hoạt động tự học 93 172 48 15 3,05 Thực hiện 5 Thúc đẩy SV tham gia vào các hoạt động tự học để tăng cường học tập 106 185 35 2 3,2 Thực hiện 6 Phối hợp các phòng ban và tổ chức triển khai việc thực hiện các hoạt động tự học của SV 68 175 66 19 2,89 Thực hiện Điểm trung bình 3,02 Thực hiện Bảng 7 cho thấy, nhà trường đã tiến hành nhiều hoạt động với các cấp độ khác nhau tác động trực tiếp hoặc gián tiếp để quản lí hoạt động tự học của SV. Trong đó, nội dung được đánh giá ở mức cao nhất là “quản lí hoạt động giảng dạy của giảng viên để có sự tác động đến việc tự học của SV”. Nội dung đạt ở mức điểm thấp nhất là “quản lí các hoạt động tự học ngoài giờ lên lớp”. Đánh giá này phù hợp với tình hình thực tế của các nhà trường. 2.3. Đánh giá chung về thực trạng hoạt động tự học của sinh viên Đại học Thái Nguyên Vấn đề tự học của SV Đại học Thái Nguyên nhằm đáp ứng các yêu cầu của xã hội là một nội dung phức tạp, khó khăn, nhưng cũng đã đạt được những hiệu quả nhất định: - Đại học Thái Nguyên và các trường thành viên đã có sự quan tâm, đầu tư thích đáng về cơ sở vật chất, kinh phí phục vụ về tài liệu, không gian cũng như tạo mọi điều kiện thuận lợi để cán bộ quản lí, giảng viên, SV được sử dụng trong quá trình nghiên cứu, giảng dạy, học tập tại trường. Đồng thời, Nhà trường đã tiến hành mở các lớp kĩ năng mềm để bổ sung kiến thức ngoại ngữ, kĩ năng sử dụng máy tính tra cứu tài liệu, sử dụng tài liệu tại thư viện, thành lập các câu lạc bộ học thuật để giúp SV năm thứ nhất tham gia hoạt động và học hỏi kinh nghiệm từ các thầy cô và các anh chị khóa trước trong việc tiếp cận hoạt động tự học tại trường đại học; - Đa số giảng viên đều tích cực trong việc đổi mới phương pháp giảng dạy, thúc đẩy hoạt động tự học của SV; - Đa số SV nhận thức được tầm quan trọng của hoạt động tự học; có ý thức làm quen, tiếp cận với cách học tại trường đại học. Tuy nhiên, bên cạnh đó, hoạt động tự học của SV vẫn còn một số hạn chế như: việc tự học của SV chưa thực sự thường xuyên, SV còn chưa tạo cho bản thân nhiều thói quen tốt để giúp cho việc tự học đạt hiệu quả cao; các địa điểm cho SV tự học vẫn còn hạn chế; các biện pháp, nội dung quản lí hoạt động tự học của SV chưa thực sự đồng đều, có những hoạt động quản lí vẫn chưa thường xuyên. Mặc dù cơ sở vật chất hỗ trợ hoạt động tự học đã được đầu tư, tuy nhiên vẫn chưa khai thác hiệu quả các phòng học đa phương tiện, trung tâm học liệu, hệ thống máy tính, trong việc SV tham gia giờ tự học trong trường. Điều này đã ảnh hưởng đến chất lượng đào tạo của SV trong việc đáp ứng nhu cầu xã hội sau khi ra trường. 3. Kết luận Trong bối cảnh đổi mới căn bản và toàn diện GD-ĐT, việc đánh giá hoạt động tự học của SV Đại học Thái Nguyên là nhiệm vụ quan trọng đối với mỗi nhà trường nhằm đáp ứng nhu cầu xã hội hiện nay về nguồn nhân lực VJE Tạp chí Giáo dục, Số đặc biệt kì 1 tháng 5/2020, tr 300-305 ISSN: 2354-0753 305 có phẩm chất, năng lực, trình độ chuyên môn tốt, có khả năng tự học hỏi không ngừng. Việc đánh giá chất lượng hoạt động này sẽ giúp các trường đại học thuộc Đại học Thái Nguyên có cơ sở đề xuất những biện pháp kịp thời nhằm trang bị cho SV phương pháp và thói quen tự học, qua đó góp phần nâng cao chất lượng đào tạo, nhằm đáp ứng nhu cầu xã hội của SV sau khi tốt nghiệp, ra trường. Tài liệu tham khảo Nguyễn Đức Giang, Phạm Thị Hồng Nhung (2019). Hệ thống tiêu chuẩn, tiêu chí đánh giá năng lực tự học và quy trình tổ chức phát triển năng lực tự học cho sinh viên trong các trường đại học sư phạm. Tạp chí Giáo dục, số đặc biệt tháng 7, tr 185-190; 194. Phạm Thành Nghị (2000). Quản lí chất lượng giáo dục đại học. NXB Đại học Quốc gia Hà Nội. Phan Bích Ngọc (2009). Tổ chức tốt việc tự học cho sinh viên nhằm nâng cao chất lượng đào tạo của các trường đại học theo hình thức tín chỉ hiện nay. Tạp chí Khoa học, Trường Đại học Quốc gia Hà Nội, số 25, tr 160-164. Phí Đình Khương, Lâm Thùy Dương (2019). Enhancing management measures on students' self- study activities at Thai Nguyen University of Sciences. TNU Journal of Science and Technology, 220(01), 35-42. Quốc hội (2005). Luật Giáo dục, luật số 38/2005/QH11 ban hành ngày 14/6/2005. Trần Anh Kiên (2019). Thực trạng và một số biện pháp tích cực hóa hoạt động nhận thức trong học tập của học viên các trường đại học trong quân đội hiện nay. Tạp chí Giáo dục, số 453, tr 6-10. Trần Khánh Đức (2004). Quản lí và kiểm soát chất lượng đào tạo nhân sự. NXB Giáo dục.