Tổ chức trò chơi trong dạy- học Địa lý Lớp 9 - THCS thông qua khai thác kênh hình

Nghiên cứu khoa học và ñổi mới nội dung, phương pháp giảng dạy ñịa lý 295 TỔ CHỨC TRÒ CHƠI TRONG DẠY- HỌC ðỊA LÝ LỚP 9 - THCS THÔNG QUA KHAI THÁC KÊNH HÌNH NGÔ THỊ HẢI YẾN (A) Khoa ðịa lý, Trường ðHSP Hà Nội I. ðẶT VẤN ðỀ Hiện nay môn ðịa lý trong nhà trường phổ thông ñã và ñang từng bước tiến hành trong việc ñổi mới nội dung và phương pháp dạy học. Tuy nhiên sự ñổi mới ñó chỉ có ý nghĩa thực sự và mang tính khả thi khi nó ñược tiến hành ñồng bộ với việc ñổi mới hình thức tổ chức dạy học. ðể giúp cho giáo viên ña dạng hóa các hình thức dạy học, giúp cho học sinh có sự hiểu biết sâu sắc về thiên nhiên và ñất nước con người Việt Nam, ñồng thời mang lại hiệu quả cao và phù hợp với ñặc trưng của môn ðịa lý thì "Tổ chức trò chơi trong dạy - học ðịa lý lớp 9 - THCS thông qua khai thác kênh hình " ñã và ñang ñược nhiều giáo viên bộ môn quan tâm... Phương pháp dạy học bằng trò chơi thông qua khai thác kênh hình trong dạy học ðịa lý là một phương pháp tổ chức cho học sinh tìm hiểu về một vấn ñề, sự vật hiện tượng ñịa lý, biểu hiện thái ñộ hay thực hiện hành ñộng việc làm thông qua một trò chơi nào ñó với kênh hình. Kết quả là học sinh thu nhận ñược các tri thức về ñịa lý, thái ñộ và kỹ năng hành ñộng khi kết thúc cuộc chơi. Cụ thể ñó là các lợi thế như: - Lôi kéo học sinh tham gia tích cực và chủ ñộng vào quá trình học. - Học sinh ñược quyền quyết ñịnh và tự giải quyết vấn ñề. - Học sinh có cơ hội ñể thể hiện thái ñộ hành vi. - Học sinh ñược hình thành năng lực quan sát, phát triển các kỹ năng xã hội, kỹ năng hợp tác, kỹ năng giao tiếp... - Thông qua các trò chơi, qua khai thác kênh hình thì học sinh tiếp nhận kiến thức, nắm bắt vấn ñề một cách sinh ñộng, nhẹ nhàng mà không khô khan bắt buộc. Còn xét về mặt tâm lý lứa tuổi thì học sinh ở lứa tuổi lớp 9 - THCS ñang có sự chuyển biến dần về tâm sinh lý, sự chuyển biến từ trẻ em lên người lớn. Ở lứa tuổi này các em rất ham hiểu biết, tìm tòi, muốn ñược ñộc lập trong suy nghĩ, muốn thử sức khám phá những cái mới xung quanh, ñồng thời các em cũng muốn tự khẳng ñịnh mình trước mọi người và bạn bè.. Vì vậy nếu trong tiết học giáo viên hướng dẫn và tổ chức cho em các trò chơi thông qua khai thác kênh hình với các hình ảnh trực quan, sinh ñộng thì cũng chính là phương tiện ñể giáo viên hướng dẫn học sinh khai thác tri thức ñịa lý tồn tại trong ñó. ðồng thời hình thành ở các em kỹ năng học tập và làm việc với kênh hình sao cho kết quả học tập môn ðịa lý sẽ chất lượng, hiệu quả cao. Khoa ðịa lý - 50 năm xây dựng và phát triển 296 ðặc biệt hiện nay với sự xuất hiện của nhiều trò chơi trên truyền hình và sự ứng dụng mạnh mẽ của công nghệ thông tin trong dạy học ðịa lý thì hình thức tổ chức dạy học này ñang ngày càng mang lại sự hứng thú, khơi dạy ñược tiềm năng sáng tạo, phát triển tư duy của học sinh ngày càng cao. Vì vậy trong dạy học ðịa lý lớp 9 - THCS thì giáo viên có thể tổ chức cho học sinh khai thác kênh hình qua các trò chơi bằng nhiều hình thức khác nhau có thể là tranh tài, tung hứng, thách ñố v.v... Dưới ñây là một số trò chơi phổ biến thông qua việc khai thác kênh hình trong dạy học ðịa lý. II. MỘT SỐ TRÒ CHƠI TRONG DẠY HỌC ðỊA LÝ LỚP 9 1. Trò chơi tranh tài ðây là loại trò chơi phổ biến, với nhiều hình thức ña dạng, phong phú, với vật liệu ñơn giản, rẻ tiền, cách tổ chức trò chơi ñơn giản và dễ thực hiện nhưng mang lại hiệu quả cao. Trong trò chơi này giáo viên thường bố trí các nhóm nhỏ 2-3 người tranh tài thể hiện chủ ñề nhất ñịnh (xem nhóm nào nhanh nhất, nhóm nào ñúng nhất v.v...). Ví dụ: Bài 1: Cộng ñồng các dân tộc Việt Nam Muốn củng cố cho học sinh nắm ñược ñặc ñiểm về sự phân bố của các dân tộc thiểu số có thể tổ chức trò chơi như: Chuẩn bị: - Một ít mảnh nhỏ giấy màu (xanh, ñỏ, vàng, tím) - Một bản ñồ khung có ranh giới các vùng. Tiến hành: Mỗi tổ cử 3HS tiếp sức nhau chạy lên dán các dân tộc vào ñúng vùng phân bố trên bản ñồ. ðội nào nhanh nhất nhiều ñáp án ñúng nhất thì ñội ñó thắng cuộc. Kết quả: Học sinh nắm ñược sự phân bố của các dân tộc thiểu số của Việt Nam. Bài 24: Vùng Bắc trung Bộ ðể củng cố bài giáo viên có thể tổ chức trò chơi như sau: Chuẩn bị: - Một ít mảnh nhỏ giấy màu (xanh, ñỏ, vàng, tím) trên ñó viết tên các sản phẩm nông nghiệp của vùng. - Bản ñồ tự nhiên Bắc Trung Bộ Tiến hành: Mỗi tổ cử 3 HS tiếp sức nhau chạy lên dán các sản phẩm nông nghiệp vào ñúng vùng phân bố trên bản ñồ. ðội nào nhanh nhất nhiều ñáp án ñúng nhất thì ñội ñó thắng cuộc. Kết quả: Học sinh nắm ñược ảnh hưởng của ñiều kiện tự nhiên tới sản xuất nông nghiệp của vùng. Nghiên cứu khoa học và ñổi mới nội dung, phương pháp giảng dạy ñịa lý 297 2. Kiểu trò chơi tung hứng Ở trò chơi này giáo viên có thể ñưa ra một số hình ảnh liên quan ñến vấn ñề của tiết học ñể học sinh ñoán xem hình ảnh ñó là ñịa danh nào? ñối tượng ñịa lý nào? phân bố ở ñâu? v.v... Trò chơi này có thể dùng ñể mở ñầu bài học hoặc rất có hiệu quả khi học sinh cần nắm ñược các ñịa danh nổi tiếng của ñất nước, của từng vùng, từng khu vực. Ví dụ: Bài 1: Cộng ñồng các dân tộc Việt Nam Giáo viên có thể tổ chức cho học sinh chơi trò chơi nhìn hình ảnh ñoán dân tộc và sự phân bố của dân tộc ñó. Khi dạy về các vùng: Học sinh có thể chơi trò chơi nhìn hình ảnh ñoán ñịa danh và qua ñó học sinh nắm ñược các ñịa danh nổi tiếng có giá trị du lịch của từng vùng. Hoặc dùng kiểu trò chơi này ñể củng cố các kiến thức và kỹ năng ñã ñược học. Ví dụ: Bài 8: Sự phát triển và phân bố nông nghiệp Ở phần củng cố bài GV có thể tổ chức cho học sinh trò chơi nhìn hình ảnh ñể ñoán xem sản phẩm trồng trọt, chăn nuôi ñó là ñặc trưng của vùng nào: cà phê (Tây Nguyên), chè (Miền núi Trung du phía Bắc), vịt (ðồng bằng sông Cửu Long), bò (Duyên hải miền Trung)... Trò chơi này học sinh có thể làm việc cả lớp hoặc ñôi bạn hiểu nhau (một HS nhìn hình ảnh gợi ý, một HS trả lời) giống như một số trò chơi của Hành trình văn hóa trên truyền hình VTV3. 3. Du lịch tưởng tượng Phần lớn lãnh thổ các vùng mà học sinh nghiên cứu trong chương trình ðịa lý lớp 9 ñều là những nơi mà học sinh chưa từng ñặt chân tới. Vì vậy giáo viên có thể tổ chức cho học sinh những cuộc thi "du lịch tưởng tượng" trên bản ñồ. ðể làm ñược ñiều trên thì học sinh phải có những kiến thức nhất ñịnh và những hiểu biết nhất ñịnh về bản ñồ. Thông qua bản ñồ các em sẽ phải mô tả các miền ñất ñai, các thành phố, các làng mạc mà các em sẽ ñi qua theo những tuyến vạch sẵn trên bản ñồ. Thông qua những hoạt ñộng này sẽ phát huy tối ña tư duy và óc tưởng tượng của học sinh. Ví dụ: + Hướng dẫn về một số ñiểm du lịch nổi tiếng của Việt Nam hoặc của từng vùng. + Giới thiệu về một thành phố, một vùng một ñịa phương nào ñó v.v... Trên ñây là một số trò chơi trong rất nhiều trò chơi có thể tổ chức thông qua việc khai thác kênh hình. Các trò chơi có thể ñược sử dụng vào các mục ñích khác nhau: dùng ñể khởi ñộng một buổi học, dùng ñể truyền thụ kiến thức, ñể hình thành kỹ năng Khoa ðịa lý - 50 năm xây dựng và phát triển 298 mới, ñể củng cố vấn ñề v.v... Chính sự phong phú và ña ñạng của các trò chơi như vậy nên chúng ta khó có thể ñưa ra một khuôn mẫu chung cho một loại trò chơi nào. III. KẾT LUẬN Qua kênh hình chúng ta có thể tổ chức ñược rất nhiều trò chơi mang lại hiệu quả cao cho dạy học ðịa lý lớp 9 - THCS. Song bên cạnh những mặt tích cực thì còn có một số ñiểm hạn chế của việc tổ chức trò chơi trong dạy học ðịa lý như tính phi cấu trúc về khuôn mẫu nội dung học tập, sự nhàm chán về chủ ñề chơi, hiệu quả dạy học khác nhau cho từng ñối tượng... Chính vì vậy ñể tổ chức các trò chơi có hiệu quả thì khi thiết kế người giáo viên cần quan tâm tới một số vấn ñề như: - Chuẩn bị trò chơi: bao gồm việc lựa chọn và chuẩn bị tài liệu chính xác. Sao cho những trò chơi phải diễn ra thuận lợi tăng tính hiểu biết của học sinh về vấn ñề thực tế, về những ñịa ñiểm và tiến trình ðịa lý tương ứng. - Lựa chọn thời ñiểm và thời gian: Cần tổ chức trò chơi sao cho phù hợp về thời gian và ñem lại các hiệu quả bất ngờ cho ñộng cơ học tập của học sinh. - Luật chơi: Trò chơi phải có luật chơi ñược học sinh biết và chấp nhận. - Kết quả: qua trò chơi học sinh phải ñạt ñược những gì và thái ñộ của học sinh có hứng thú của học sinh khi tham gia trò chơi hay không? T ÀI LIỆU THAM KHẢO [1]. David Lambert and David Balderstone. Learning to teach geography in the secondary School. [2]. Nguyễn Dược, Nguyễn Trọng Phúc. Lý luận dạy học ðịa lý. Nxb ðHSP, 2004. [3]. Nguyễn Dược (Tổng chủ biên), ðỗ Thị Minh ðức (Chủ biên) và các tác giả. ðịa lý lớp 9. Nxb Giáo dục, 2005. [4]. Nguyễn Dược( Tổng chủ biên), ðỗ Thị Minh ðức (Chủ biên) và các tác giả. ðịa lý lớp 9, Sách giáo viên. Nxb Giáo dục, 2005. [5]. ðặng Văn ðức, Nguyễn Thu Hằng. Phương pháp dạy học ðịa lý theo hướng tích cực. NXB ðại học Sư phạm, 2003. [6]. Phan Trọng Ngọ. Dạy học và phương pháp dạy học trong nhà trường. NXB ðại học Sư phạm, 2005. TÓM TẮT Phương pháp dạy học bằng trò chơi thông qua khai thác kênh hình trong dạy học ðịa lýlớp 9-THCS là một phương pháp tổ chức dạy học mang lại hiệu quả cao và ñang ñược nhiều giáo viên quan tâm.Qua các trò chơi học sinh ñược “học mà chơi”, “chơi mà học” nên mang lại nhiều sự hứng thú, khơi dạy ñược tiềm năng sáng tạo, phát triển tư duy và các kỹ năng ðịa lý cho học sinh. Nghiên cứu khoa học và ñổi mới nội dung, phương pháp giảng dạy ñịa lý 299 SUMMARY THE GAME TEACHING METHOD THROUGH EXPLOITING VISUAL AIDS IN TEACHING - LEARNING GEOGRAPHY AT GRADE 9 IN THE SECONDARY SCHOOL NGO THI HAI YEN (A) The game teaching method through exploiting visual aids in teaching-learning Geography at grade 9 in the secondary school is a way of organizing teaching which provides much high efficiency and draws great attention from teaching staff. Through games, pupils have opportunities to "learn while playing", “play while learning". Thus, it provides learners' desire to get involved in learning activities unearths potential creativity and promotes their thought and geographical skills.