Triết học Kant phần 10

(Bản scan) Trở lại vấn đề của chúng ta về cứu cánh của sự vật: ta hỏi "sự vật này để làm gì?" Và ta có thể dễ dàng trả lời, vì xem ra mọi vật trong vũ trụ đều được đặt trong những tương quan chặt chẽ; chăng hạn cỏ cho trâu bò, trái cây cho con người và một số sinh vật khác, rồi chính các sinh vật lại chưa phải là cứu cánh cho chúng, nhưng là dụng cụ cho con người. Tóm lại trong tất cả các loài thảo mộc cầm thú, không vật nào có cứu cánh nơi mình nó hết, trái lại ta thấy chúng đều quy về trật tự chung (cosmos), vừa là phương tiện vừa là mục tiêu lẫn cho nhau. Cho đáng gọi là cứu cánh tự thân nghĩa là mình là cứu cánh cho mình, thì một vật thể phải có một giá trị siêu việt nào đó. Nhớ lại nơi phần Phê bình lý trí thực hành, ta đã công nhận con người có phẩm giá và nhân vị, cho nên mọi người và từng người đều được coi là những cứu cánh tự thân: đối xử với tha nhân, ta có quyền sử dụng hành động của họ, nhưng đồng thời vẫn phải kính trọng tính cách cứu cánh tự thân của họ: họ là những cứu cánh và những định mệnh bất khả xâm phạm.