Triết học Kant - Phần 4

(Bản scan) Triết gia đã dùng kết luận nhiều nhất là Descartes, và ông cũng là triết gia duy tâm nhất. Triết gia của Cogito đã dùng luận lý để chứng minh có linh hồn và bản tính suy tưởng của nó: JE PENSE DONC JE SUIS. Tôi suy tưởng vậy tôi hiện hữu. Chữ "vậy" là danh từ của kết luận. Ta biết Kant đã trả lời Descartes: hiện hữu không phải là một quan niệm, nên nó không thể do luận lý mà có được. Luận lý chỉ nói "phải có" (phải như thế này, phải như thế kia mới hợp lý). Và nói phải có, tức là chưa có. Và vô số cái hợp lý mà có thấy có đâu? Cho nên luận lý và kết luận chỉ nằm trong lãnh vực thuần lý, không đạt tới lãnh vực thực tại và thực nghiệm. Kant đã chỉ trích và nói câu nền tảng của triết Descartes ( je pense donc je suis) là không đúng sự thật. Khi tôi ý thức về sinh hoạt suy tưởng của tôi là một sinh hoạt trong thời gian, thì tôi chỉ ý thức về sinh hoạt thường nghiệm của tôi thôi, chứ đâu có ý thức về bản chất của linh hồn như Descartes nghĩ? Bởi vậy, Kant đảo ngược câu của Descartes như sau, và ông bảo như vậy mới đúng sự thực: "Ý thức thường nghiệm của tôi về hiện hữu của tôi chứng minh có những vật thể ở ngoài tôi, nơi không gian".