Tư tưởng “đạo, hiếu” trong Nho giáo và ảnh hưởng của nó tới quá trình xây dựng gia đình văn hóa mới ở Việt Nam hiện nay

NGÀNH NGÔN NGỮ HỌC Tạp chí Nghiên cứu khoa học - Đại học Sao Đỏ, ISSN 1859-4190 Số 4(59).2017 103 TƯ TƯỞNG “ĐẠO, HIẾU” TRONG NHO GIÁO VÀ ẢNH HƯỞNG CỦA NÓ TỚI QUÁ TRÌNH XÂY DỰNG GIA ĐÌNH VĂN HÓA MỚI Ở VIỆT NAM HIỆN NAY THE IDEOLOGY OF “PIOUSNESS” IN CONFUCIANISM AND ITS INFLUENCE ON THE PROCESS OF BUILDING A NEW CULTURAL FAMILY IN VIETNAM Đặng Thị Minh Phương, Trần Hoàng Yến Email: yendhsd@gmail.com Trường Đại học Sao Đỏ Ngày nhận bài: 20/10/2017 Ngày nhận bài sửa sau phản biện: 20/12/2017 Ngày chấp nhận đăng: 28/12/2017 Tóm tắt Gia đình là nơi duy trì bền vững các giá trị đạo đức truyền thống dân tộc, cùng với đó nó còn giữ vai trò không chỉ duy trì nòi giống mà còn là nơi thực hiện các chức năng kinh tế, văn hóa và nuôi dạy các thế hệ mai sau. Tuy vậy, trong quá trình hội nhập kinh tế quốc tế, gia đình Việt Nam đang đứng trước nhiều thách thức mới như đề cao tự do cá nhân, lối sống thực dụng,... Để bảo tồn và phát huy giá trị đạo đức truyền thống tốt đẹp của gia đình thì việc nghiên cứu tư tưởng “Đạo, Hiếu” trong Nho giáo, cùng những ảnh hưởng của nó đối với đời sống đạo đức gia đình Việt Nam là một việc làm cần thiết và có ý nghĩa quan trọng. Bài báo đi sâu nghiên cứu tư tưởng “Đạo, Hiếu” của Nho giáo và những ảnh hưởng của nó tới quá trình xây dựng gia đình văn hóa mới ở Việt Nam hiện nay. Qua nghiên cứu này tác giả muốn góp phần làm rõ hơn những ảnh hưởng của tư tưởng Đạo, Hiếu tới xây dựng gia đình văn hóa mới ở Việt Nam hiện nay, góp phần xây dựng gia đình văn hóa mới trong thời gian tới. Từ khóa: Gia đình; gia đình văn hóa; xây dựng gia đình văn hóa mới; tư tưởng Đạo, Hiếu trong Nho giáo. Abstract The family is the place to sustain the traditional ethical values, the family not only maintains the race but also performs the economic, cultural and educational functions for future generations. However, in the process of international economic integration today, the Vietnamese family is facing many challenges together with new ideas and new ways of living. In order to preserve and develop the traditional values of the Vietnamese family, the study of the content of “Piousness” in Confucianism and its effects on Vietnamese family morality. It is important to build up family piousness as a necessary and important task in the present time. In this article, the author of the research comes from the ideology of “Piousness” of Confucianism and the good cultural values as well as the existence of the Vietnamese family nowadays, thus finding out the influence of “Piousness” ideology in Confucianism in the process of building new cultural families in Vietnam at this time. Keywords: Family; cultural family; new culture family; confucianism; pious ideology. 1. ĐẶT VẤN ĐỀ Trong lịch sử phát triển của gia đình Việt Nam luôn đề cao đức tính “Đạo, Hiếu” của con người, tuy vậy ngày nay với những tiến bộ về khoa học và công nghệ, sự toàn cầu hóa về kinh tế đang kéo theo nhiều biến đổi quan trọng trong đời sống xã hội, đạo đức con người. Đạo đức gia đình cũng đang có sự chuyển tiếp từ truyền thống sang hiện đại. Gia đình Việt Nam là nơi duy trì bền vững các giá trị đạo đức truyền thống dân tộc, nhưng đang đứng trước thách thức, tư tưởng mới, lối sống mới. vấn đề đặt ra là làm thế nào để bảo tồn và phát huy giá trị đạo đức truyền thống của gia đình Việt Nam phù hợp với những giá trị văn hóa hiện đại. Điều đó có ảnh hưởng không nhỏ từ việc phát huy những giá trị tích cực từ tư tưởng “Đạo, Hiếu” của Nho gia, vì vậy trong giai đoạn ngày nay để xây dựng gia đình văn hóa mới thì việc nghiên cứu nội dung tư tưởng “Đạo, Hiếu” trong Nho gia, cùng những ảnh hưởng của nó đối với đời sống đạo đức gia đình Việt Nam là vấn đề hết sức quan trọng. 2. TƯ TƯỞNG “ĐẠO, HIẾU” CỦA NHO GIÁO Nho giáo là một học thuyết chính trị - đạo đức ra đời và phát tiển theo chiều dài lịch sử của nước 104 NGHIÊN CỨU KHOA HỌC Tạp chí Nghiên cứu khoa học - Đại học Sao Đỏ, ISSN 1859-4190 Số 4(59).2017 Trung Hoa. Trong học thuyết Nho giáo, gia đình là một phạm trù lớn, bàn về vai trò của gia đình chứa đựng nhiều nội dung có giá trị, ý nghĩa sâu xa có nhiều ảnh hưởng đến những phạm trù khác như đạo đức gia đình, các mối quan hệ “Hiếu - Đễ” và cuộc sống con người trong gia đình. Nếu chúng ta coi gia đình là tế bào của xã hội, thì Nho giáo nêu cao nguyên lý thiên hạ quốc gia và dẫn giải rằng: Gốc của thiên hạ là nước, gốc của nước là nhà, gốc của nhà là bản thân.“Thiên hạ chi bản tại quốc, quốc chi bản tại gia, gia chi bản tại thân” [2]. Nho giáo rất chú trọng yếu tố giáo dục gia đình, coi giáo dục gia đình là toàn bộ giáo dục xã hội, xây dựng nên những mối quan hệ chặt chẽ trong gia đình, đó là quan hệ cha - con, chồng - vợ, anh - em và làm nên quan điểm “gia đạo chính”, quan hệ cha - con, anh - em được biểu hiện bằng tư tưởng “Hiếu” và “Đễ”, tư tưởng này đã được Nho giáo đề cao, đặt vào một vị trí đặc biệt quan trọng, trở thành cốt lõi của các quan hệ trong toàn xã hội. “Đạo, Hiếu” theo nghĩa hẹp: là chỉ sự hiếu thuận đối với cha mẹ của con cái, đó là kính yêu, phụng dưỡng cha mẹ, vâng theo di huấn của tổ tiên, thực hiện đầy đủ giỗ kỵ, Lòng hiếu của những người cùng huyết thống còn bao gồm “Hiếu, Đễ”, tức là lòng kính yêu đối với anh chị. “Làm cha mẹ, ai cũng lo cho con, sợ con phóng túng mà hư thân mất nết, sợ con theo bạn xấu mà làm chuyện phi pháp, mắc vòng tù tội. Cho nên đi chơi nhà ai thì nên cho cha mẹ biết trước, phòng khi giao du với kẻ chẳng xứng đáng thì cha mẹ khuyên can” [1]. “Đạo, Hiếu” theo nghĩa rộng: là trung hiếu, đó là lòng kính yêu giữa người với người trong xã hội, bao gồm lòng hiếu của trẻ đối với già, của kẻ dưới với người trên, lòng trung của tôi thần với quân vương, của dân đối với nước. “Trung Hiếu là đạo hiếu được xã hội hóa, chính trị hóa, là người nào nói lời chi cũng trung thành, tín thật, làm việc chi cũng đối hậu, kính cẩn, dẫu cho đến xứ thô - tục của người miền Nam hay miền Bắc, cũng được thông hành” [1]. Sự hình thành và phát triển của Nho giáo từ thời Tiên Tần gắn liền với tên tuổi của người sáng lập là Khổng Tử và hai nhà tư tưởng lớn là Mạnh Tử và Tuân Tử. Là thời đại suy tàn của chế độ nô lệ và chế độ sơ kỳ phong kiến đang lên, mệnh lệnh “Thiên tử” nhà Chu không còn được tuân thủ, trật tự lễ nghĩa, cương thường xã hội đảo lộn, đạo đức suy đồi. Sau khi tiêu diệt nhà Tần và kết thúc cục diện “Hán - Sở tranh hùng“, trước yêu cầu củng cố chế độ phong kiến trung ương tập quyền hùng mạnh với đường lối chính trị mềm dẻo để an dân, giai cấp địa chủ phong kiến đã tìm thấy ở Nho giáo khả năng cố kết và sức hướng tâm mạnh mẽ để đáp ứng được đòi hỏi đó. Giai đoạn này Đổng Trọng Thư nổi lên như một đại Nho - người có công “chính thống hóa Nho giáo” và biến nó thành công cụ sắc bén phục vụ cho quyền thống trị của tập đoàn phong kiến Hán tộc trong một quốc gia thống nhất rộng lớn. Sau thời Mạc Đường và Thời Ngũ đại thập quốc, đến Bắc Tống thì sự thống nhất được tái lập. Triệu Khuông Dẫn lên ngôi quyết tâm thiết lập một chế độ quân chủ tập trung cao nhất nhằm thủ tiêu tình trạng cát cứ địa phương. Lúc này Nho giáo trở lại địa vị quốc giáo và Tống Nho có thể được xem là trình độ phát triển cao nhất của Nho giáo trong hơn 1000 năm tồn tại từ sau Khổng - Mạnh. Vào thời Lý - Trần (thế kỷ XI - XIV), Nho giáo có những ảnh hưởng đến đời sống văn hóa người Việt nhưng không sâu sắc. Ở Việt Nam, Nho giáo có ảnh hưởng mạnh mẽ từ thế kỷ XV đến thế kỷ XIX, tuy vậy khi du nhập vào Việt Nam Nho giáo không còn giữ nguyên vẹn như ở Trung Quốc, nó đã được “Việt hóa”. Các nhà Nho Việt Nam vì công cuộc xây dựng xã hội và bảo vệ Tổ quốc đã tiếp thu và khai thác những yếu tố Nho giáo cho phù hợp với xã hội và đất nước mình, đã “bản địa hóa” Nho giáo cho phù hợp với văn hóa và truyền thống dân tộc. Tư tưởng “Đạo, Hiếu” của Nho giáo được hiểu ở một số nội dung sau: Nho giáo luôn đề cao chữ “Hiếu”, các bậc tiền nhân của Nho giáo đã tốn rất nhiều công sức để làm rõ nội dung, ý nghĩa của chữ “Hiếu“ theo yêu cầu tư tưởng giáo dục của mình. - Chữ “Hiếu” là tôn trọng, phụng dưỡng cha mẹ, phận làm con phải cảm kích đối với công ơn sinh thành, nuôi dưỡng giáo dục của cha mẹ, thực hiện trách nhiệm và nghĩa vụ của con đối với cha mẹ. “Làm cho cha mẹ được tôn trọng là bậc hiếu cao nhất, không làm nhục cha mẹ là bậc hiếu thứ hai, có thể nuôi cha mẹ là bậc hiếu cuối cùng” [5]. - Hiếu đức là “nết đầu trong trăm nết”. Đạo đức của người ta không gì lớn bằng chữ “Hiếu”, người con có hiếu tức phải có ý thức đầy đủ về tình cảm và bổn phận của mình đối với bậc sinh thành. Hiếu là đức của người con tận tâm, thành kính với cha mẹ khi còn sống và cả tình cảm, thái độ cư xử với cha mẹ trong quan hệ với người khác khi cha mẹ đã mất. “Sống thì phụng dưỡng thân thể, chết thì an táng theo lễ, thờ cúng theo lễ” (sanh, sự chi dĩ lễ; tử, táng chi dĩ lễ; tế chi dĩ lễ) [1]. NGÀNH NGÔN NGỮ HỌC Tạp chí Nghiên cứu khoa học - Đại học Sao Đỏ, ISSN 1859-4190 Số 4(59).2017 105 Tư tưởng của Nho giáo rất đề cao chữ “Hiếu” và quan tâm đến vấn đề giáo dục đạo hiếu cho mỗi người (Nhân) trong gia đình. Bởi lẽ, trong các phạm trù đạo đức của Nho giáo thì “Nhân” giữ vai trò là chủ đạo. “Nhân” có nội dung rất phong phú, sâu rộng nhưng nghĩa chính được nêu bật là lòng thương người phải được thể hiện và xuất phát trước hết từ trong phạm vi gia đình, sau đó được mở rộng trong phạm vi họ tộc, làng, nước. Trong gia đình nổi lên hai mối quan hệ cơ bản: Cha mẹ với con cái đó là “Hiếu”, anh với em đó là “Đễ”. Từ đó, “Hiếu, Đễ” trở thành gốc của Nhân. Tư tưởng của Nho giáo chủ trương xây dựng những quan hệ chặt chẽ trong gia đình với mục đích mở rộng nó ra, phát triển lên thành những tình cảm tốt đẹp trong đạo thờ vua, trị nước. Theo quan niệm của Nho giáo, thì “Đạo nhà” tức là đạo nước nhỏ, “Đạo nước” đạo tức là đạo nhà lớn. Diễn đạt mối quan hệ giữa đạo nhà và đạo nước trên bình diện đạo đức. Nho giáo đề cao phạm trù hiếu - trung, phận làm con trong gia đình phải tận hiếu với cha mẹ thì phận làm dân phải tận trung với vua, Nho giáo đã đồng nhất tình cảm của phận làm con đối với cha mẹ trong gia đình với đạo của người dân đối với vua trong một nước. Sự “Việt hóa” của tư tưởng “Hiếu” trong Nho giáo Việt Nam: “Đạo, hiếu” vốn là một trong những nội dung quan trọng của đạo đức gia đình truyền thống ở Việt Nam, nó đã được hình thành và phát triển lâu dài gắn với những tập quán người Việt như phong tục thờ cúng tổ tiên, kính trọng người già, tôn trọng và yêu quý anh, chị, em,... Nhưng khi giáo lý đạo Nho xâm nhập vào Việt Nam trở thành luân lý xã hội, các triều đại phong kiến đã vận dụng đưa đạo lý Nho giáo vào Việt Nam. Vào thời Lý - Trần (thế kỷ XI - XIV), Nho giáo có những ảnh hưởng đến đời sống văn hóa người Việt nhưng không sâu sắc. Từ thế kỷ XV đến nửa đầu thế kỷ XIX, các triều đại phong kiến Lê - Nguyễn đều lấy Nho giáo làm hệ tư tưởng chi phối xã hội. Trong việc cai trị và quản lý đất nước, các triều Lê - Nguyễn đều đặc biệt chú trọng đến vấn đề đạo đức gia đình, coi gia đình là cơ sở quan trọng bậc nhất để thiết lập kỷ cương, ổn định trật tự xã hội. Khi tư tưởng “Đạo hiếu” của Nho giáo du nhập vào Việt Nam, dân tộc ta đã “Việt hóa” phần nào những giáo lý đó cho thích hợp với phong tục, tập quán của xã hội ta, Nho giáo đã bị “Việt hóa” bởi truyền thống văn hóa dân tộc Việt Nam. Các nhà Nho Việt thời phong kiến tiếp thu tư tưởng “Đạo hiếu”, đã đặt lợi ích của Tổ quốc lên trên tư tưởng “Đạo hiếu”của gia đình. Từ giai cấp phong kiến, chữ “Hiếu” của Nho giáo đã ảnh hưởng đến đời sống của nhân dân lao động, nhân dân ta đã tiếp thu những mặt tích cực của chữ “Hiếu”, đó là tình cảm cao quý biết ơn công sinh thành, dạy dỗ của cha mẹ, có trách nhiệm, nghĩa vụ phụng dưỡng cha mẹ đến khi qua đời. Hiếu là nhân cách con người, là gốc của nhân tâm mang giá trị xã hội cao quý. Kẻ bất hiếu với cha mẹ, bất kính với anh, em được xem là xấu xa nhất, có tội danh quy định trong luật pháp, đạo hiếu của giáo lý Nho giáo được triều đại nào cũng đề cao. Đạo hiếu là quan hệ thứ bậc trong gia đình và trong dòng họ. Gia đình người Việt từ xưa tới nay với tam đại, tứ đại đồng đường đã tạo nên một cộng đồng riêng biệt. Trong gia đình quan hệ chiều ngang là anh chị - em, còn quan hệ theo chiều dọc là cha, mẹ - con, ông bà - cháu, chắt, quan hệ trưởng - thứ. Quan hệ theo chiều ngang được ứng xử theo nguyên tắc thứ đễ, lễ nghĩa, quan hệ chiều dọc phải ứng xử theo nguyên tắc hiếu kính, cả hai đều gắn chặt với nhau, không mâu thuẫn mà bổ sung cho nhau, tạo nên một mối quan hệ luân lý hoàn chỉnh.“Phát triển trong mối quan hệ xoắn xuýt với Phật giáo và Lão giáo Nó thâm nhập vào đời sống của nhân dân và ảnh hưởng sâu sắc đến tâm lý của dân tộc. Nó để lại những tàn dư dai dẳng ngay trong xã hội ta ngày nay” [6]. 2. GIÁ TRỊ VĂN HÓA TRONG GIA ĐÌNH VIỆT NAM HIỆN NAY Từ những điều kiện kinh tế - xã hội trong quá trình đổi mới, hội nhập kinh tế quốc tế đã mở ra nhiều cơ hội, tuy vậy chúng ta cũng đứng trước nhiều thách thức. Chiến lược xây dựng gia đình văn hóa cũng không nằm ngoài quy luật đó. Việc hình thành các chuẩn mực đạo đức xã hội mới được biểu hiện ngay trong đời sống của mỗi gia đình. Tư tưởng, đạo đức của mỗi gia đình có nhiều thay đổi dưới tác động của kinh tế thị trường, đạo đức gia đình đang chuyển đổi từ truyền thống sang hiện đại xuất hiện những yếu tố tiến bộ và cả những hạn chế nhất định. Những giá trị văn hóa tốt đẹp của gia đình Việt Nam hiện nay: Những truyền thống tốt đẹp của đạo đức, văn hóa gia đình Việt Nam được bảo vệ, được lưu giữ và phát huy, vẫn đang được truyền trong các thế hệ gia đình. Cùng với cuộc cách mạng giải phóng dân tộc do Đảng lãnh đạo, văn hóa gia đình đã có những bước phát triển lớn. Trước hết là cải tạo tư tưởng lạc hậu của giai cấp phong kiến gia trưởng đã hằn sâu từ ngàn xưa trong đời sống biết bao thế hệ gia đình Việt Nam. Trong quan hệ giữa cha mẹ và con cái hiện nay đã thiết lập được mối quan hệ mềm dẻo hơn, bớt cứng nhắc hơn so với thế hệ trước. Tư tưởng gia trưởng đang thay đổi dần trong đời sống gia đình, nhất là ở những gia đình thế hệ trẻ, thay vào đó là vai trò bình đẳng về quyền lợi, 106 NGHIÊN CỨU KHOA HỌC Tạp chí Nghiên cứu khoa học - Đại học Sao Đỏ, ISSN 1859-4190 Số 4(59).2017 nghĩa vụ giữa vợ và chồng. Con cái trong gia đình đã được nhìn nhận và được chăm sóc để phát triển thích ứng với sứ mệnh của tương lai. Những tồn tại trong văn hóa gia đình Việt Nam hiện nay: Bên cạnh những giá trị tiến bộ đạt được đạo đức, văn hóa gia đình đã có nhiều biểu hiện trái chiều như sự “dân chủ” và “bình đẳng” thái quá đã làm cho mối quan hệ trong gia đình trở nên khô khan thiếu gắn kết, thiếu vắng sự quan tâm, chia sẻ và trách nhiệm đối với nhau trong mỗi thành viên trong gia đình. Sự biểu hiện thái độ vô trách nhiệm của các bậc cha mẹ đối với con cái trong gia đình ngày càng đáng báo động. Họ không chỉ không quan tâm chăm sóc, giáo dục con cái đúng mức mà còn để mặc cho con cái chơi bời sa đọa trở thành những nỗi lo cho gia đình và xã hội, làm cho tình cảm và mối quan hệ gắn bó giữa cha mẹ với con cái bị xem nhẹ. Sự gia tăng tỷ lệ trẻ em hư hỏng và sự bất lực của các bậc cha mẹ trong việc dạy dỗ con cái là do sự thiếu gương mẫu của bản thân mình. Họ chẳng những không quan tâm đến giáo dục con cái, mà còn làm hư hỏng con cái bằng các hành động không gương mẫu của chính mình, sự mâu thuẫn giữa vợ chồng, sự gia tăng của tình trạng ly hôn cũng làm cho gia đình mất đi khả năng bảo vệ, chăm sóc giáo dục trẻ em. Những ảnh hưởng tích cực và tiêu cực về đạo đức và văn hóa đang diễn ra trong xã hội nói chung và trong gia đình nói riêng đã đặt ra nhiều vấn đề bức xúc mà chúng ta phải giải quyết. 3. ẢNH HƯỞNG CỦA TƯ TƯỞNG “ĐẠO, HIẾU” TỚI XÂY DỰNG GIA ĐÌNH VĂN HÓA MỚI Ở VIỆT NAM HIỆN NAY Những ảnh hưởng tích cực Thứ nhất, việc giáo dục “Đạo, Hiếu” cho các thế hệ trong gia đình luôn là yếu tố được quan tâm trong gia đình ở Việt Nam. Trong khi tư tưởng “Đạo hiếu” của Nho giáo luôn hướng tới giáo dục cho con cái thái độ biết ơn, tình cảm kính yêu và trách nhiệm phụng dưỡng đối với cha mẹ, vì vậy hiện nay tư tưởng này vẫn còn có giá trị trong giáo dục đạo đức gia đình. Thứ hai, giá trị truyền thống của dân tộc ta là lối sống có tình, có nghĩa với mọi người. Hiếu thuận với ông bà, cha mẹ, thương yêu anh, chị, em, luôn vui mừng trước sự ra đời và trưởng thành của thế hệ trẻ và sự cảm thương trước người đã chết. Trong khi tư tưởng “Đạo hiếu” của Nho giáo lại luôn giáo dục con người phải sống có hiếu đạo với tổ tiên, ông, bà, cha, mẹ và hiếu đễ với anh em. Thứ ba, những yêu cầu xây dựng mối quan hệ bình đẳng, dân chủ, tin cậy lẫn nhau giữa các thành viên trong gia đình ngày càng được đề cao. Trong khi quan niệm về “Đạo, Hiếu” một cách mù quáng, một chiều áp đặt với thế hệ sau như trong tư tưởng của Nho giáo đã không còn nặng nề, không còn phép tắc “người quân tử không hay gần con”. Thứ tư, tư tưởng của Nho giáo vẫn còn giá trị to lớn trong việc giáo dục con cái không chỉ có trách nhiệm nuôi dưỡng cha mẹ mà còn phải biết kính trọng, mang đến cho cha mẹ những niềm vui, không có những hành vi bất kính với cha mẹ, đồng thời cũng phải biết hòa vào những niềm vui cùng cha mẹ. Thứ năm, trong tư tưởng “Đạo, Hiếu” của Nho giáo cũng khẳng định vai trò của cha, mẹ, ông, bà với các thế hệ sau. Vì vậy, ngày nay quan tâm chăm sóc và nuôi dạy con cái, chăm lo đến tương lai và sự nghiệp cho con là tình cảm, hành vi và trách nhiệm của cha mẹ, cha mẹ phải nghiêm khắc nuôi dạy và xây dựng hình ảnh của mình làm tấm gương tốt về mọi mặt của cuộc sống để con cái học tập. Trong gia đình, cha mẹ luôn gương mẫu sẽ nhắc nhở và giáo dục được con cái chấp hành pháp luật, thực hiện nếp sống có văn hóa, biết kính trên nhường dưới, kính già yêu trẻ, sẽ hình thành lối sống văn hóa trong gia đình và xây dựng xã hội ngày càng văn minh, tiến bộ. Những ảnh hưởng trái chiều Thứ nhất, lễ giáo của đạo Nho ăn sâu vào đời sống đạo đức mỗi gia đình, những tập tục như ma chay, cưới hỏi, lễ tết nhiều lúc biến thành những lễ nghi phiền toái cổ hủ và hao tiền tốn của. Chính do những ảnh hưởng lâu dài của quan niệm coi trọng bề ngoài, coi đó là việc quan trọng hơn cả phụng dưỡng, kính hiếu với cha mẹ lúc còn sống. Vì vậy, đến ngày nay những tập tục ấy vẫn còn tồn tại để lại nhiều hậu quả nặng nề gây tác hại không nhỏ trong đời sống nhân dân, có nhiều hiện tượng khi cha mẹ già yếu thì con cái chẳng quan tâm chăm sóc nhưng khi cha mẹ mất đi thì tống táng ma chay linh đình và coi như vậy là hiếu thảo, kính hiếu với cha mẹ. Thứ hai, do ảnh hưởng bởi tư tưởng con cái phải tuyệt đối phục tùng cha mẹ một cách vô điều kiện nên còn không ít trường hợp cha mẹ còn tư tưởng gia trưởng áp đặt lên cuộc sống của con cái và yêu cầu các con cháu phải phục tùng cha mẹ một cách tuyệt đối, bắt ép con cái làm theo ý mình. Thứ ba, do ảnh hưởng bởi tư tưởng người quân tử là trụ cột trong gia đình, không gần con để giáo dục con cái nên ở nhiều gia đình còn không ít người làm cha có tư tưởng gia trưởng thiếu quan NGÀNH NGÔN NGỮ HỌC Tạp chí Nghiên cứu khoa học - Đại học Sao Đỏ, ISSN 1859-4190 Số 4(59).2017 107 tâm đến dạy dỗ con cái, người vợ phải có trách nhiệm phục tùng theo chồng. 4. MỘT SỐ QUAN ĐIỂM NHẰM PHÁT HUY NHỮNG GIÁ TRỊ TÍCH CỰC CỦA TƯ TƯỞNG ĐẠO HIẾU VỚI XÂY DỰNG GIA ĐÌNH VĂN HÓA MỚI Ở VIỆT NAM HIỆN NAY Thứ nhất: Gia đình Việt Nam cần đặc biệt chú ý đến việc giáo dục tôn ti trật tự và thứ bậc trong gia đình. Sự phân chia tôn ti trật tự và thứ bậc trong gia đình căn cứ v