Ứng dụng công nghệ trong khai thác và giảng dạy video trực tuyến

Tiu ban 5: #ng d$ng công ngh và thi
t b trong ging dy và nghiên c%u v ngoi ng 694 ỨNG DỤNG CÔNG NGHỆ TRONG KHAI THÁC VÀ GIẢNG DẠY VIDEO TRỰC TUYẾN Bùi Th Thanh Hin Trường Đại học Hà Nội Tóm t t: Sự phát triển của công nghệ thông tin đã tạo điều kiện thuận lợi trong việc dạy và học ngoại ngữ. Ngày nay, người học không chỉ rèn luyện khả năng thực hành tiếng qua các bài học trong giáo trình mà còn phát triển kiến thức của mình qua các tài liệu trên mạng internet. Giáo viên cũng không còn chỉ lệ thuộc vào sách, đĩa CD hoặc DVD kèm theo giáo trình mà có thể làm phong phú tài liệu giảng dạy thông qua các bài tập và video trên các trang mạng khác nhau. Bài viết này nhằm phân tích và nêu ra các phương pháp áp dụng công nghệ thông tin trong việc giảng dạy video trực tuyến. Phần đầu của bài viết cung cấp cho người đọc thông tin khái quát về tình hình hình dạy và học kỹ năng nghe ở Khoa tiếng Đức, Trường Đại học Hà Nội. Trong đó, tác giả liệt kê các trang web tiếng Đức có video trực tuyến, phân tích kết quả thi học kỳ và tổng kết phiếu điều tra quan điểm của sinh viên đối với kỹ năng nghe. Trong phần thứ hai, qua việc nghiên cứu, phân tích, so sánh và đánh giá các trang web có video trực tuyến theo các tiêu chí cụ thể, tác giả đã nêu ra được thuận lợi và khó khăn khi giảng dạy video trên các trang web này. Vì vậy, phần cuối bài viết là một số gợi ý trong việc thiết kế các dạng bài tập ứng dụng công nghệ thông tin trong giảng dạy video trực tuyến. Trong đó, tác giả nêu ra các dạng bài tập ứng dụng các phần mềm giúp sinh viên rèn luyện kỹ năng nghe hiểu, phát triển khả năng tiếp cận các nguồn thông tin thực tế, củng cố ngữ pháp, luyện phát âm, tăng cường vốn từ vựng và kiến thức đất nước học. Đặc biệt, một số dạng bài tập áp dụng phương pháp kết hợp (Blended Learning) và ứng dụng phần mềm moodle hoặc mạng xã hội edmodo giúp sinh viên có khả năng tư duy, rèn luyện phong cách làm việc nhóm và tăng tính tương tác giữa giáo viên và sinh viên. Abstract: The development of information technology has created favorable conditions for foreign language teaching and learning. Today, students have the ability not only to train their language skills through the lessons in the books, but also to develop their knowledge through materials on the internet. The teacher no longer just relies on books, CDs or DVDs attached to books, they can enrich teaching materials through exercises and videos on various websites. This article aims to analyze and raise the methods of applying information technology in teaching online videos. The first part of the article provides readers with general information about the teaching and learning in the listening skills in the German Department of Hanoi University, in which, the author lists the websites with online videos in German language, analyzes end-of-term test results and summarizes survey of student views on listening skills. In the second part, through research, analysis, comparison and evaluation of online video sites according to specific criteria, the author works out the advantages and disadvantages in teaching videos on these sites. So, at the end of the article there are some suggestions for designing exercises on applying information technology in teaching online videos. In particular, the author states software application exercise types which help students practice listening skills, develop the ability to access sources of update information, reinforce grammar, pronunciation, enhance vocabulary and knowledge about the country and people. Especially, several types of exercises to apply the combined method (Blended Learning) and software applications moodle or edmodo social networking help students to be able to think, work in groups and increase interaction between teachers and students. Sự phát triển của công nghệ thông tin đã tạo điều kiện thuận lợi trong việc dạy và học ngoại ngữ. Ngày nay, người học không chỉ rèn luyện khả năng thực hành tiếng qua các bài học trong giáo trình mà còn phát triển kiến thức của mình Chi
n lc ngoi ng trong xu th
hi nhp Tháng 11/2014 695 qua các tài liệu trên mạng internet. Giáo viên cũng không còn chỉ lệ thuộc vào sách giáo khoa mà còn làm phong phú tài liệu giảng dạy thông qua các bài tập trên các trang mạng khác nhau. Đặc biệt, việc áp dụng các video trực tuyến trên internet đã mang lại hiệu quả trong các giờ nghe hiểu, tạo được sự thay đổi không khí học tập. Việc đưa video vào giảng dạy giúp người học hiểu hơn và tiếp nhận nhiều thông tin đất nước học hơn các bài nghe thông thường nhờ hình ảnh minh hoạ sinh động (Brandi 2001, tr.149). Vì vậy, trong khoa tiếng Đức, video trở thành một phần không thể thiếu trong giờ dạy kỹ năng nghe. 1. Tình hình giảng dạy kỹ năng nghe hiểu ở khoa tiếng Đức Kỹ năng nghe hiểu là một phần của bộ môn thực hành tiếng và được tập trung giảng dạy vào 4 học kỳ đầu tiên. Trong 2 học kỳ đầu, sinh viên được học tổng hợp 4 kỹ năng. Đến học kỳ 3 và 4, các kỹ năng được tách riêng và luyện chuyên biệt sâu hơn, mỗi kỹ năng 2 buổi (2,5 tiết) 1 tuần, trong đó kỹ năng nghe có 1 buổi dạy video trên phòng học đa năng. Ở trình độ B2 trong khung tham chiếu Châu Âu (Europarat 2001, tr. 71) quy định: người học có thể hiểu các thông tin chính trong các bản tin, các bài phỏng vấn hoặc các chương trình đối thoại trên truyền hình và hiểu được nội dung trong các bộ phim hoặc vở kịch. Trong khung năng lực 6 bậc dùng cho Việt Nam, kỹ năng nghe ở bậc 4 (tương đương trình độ B2 của Khung tham chiếu Châu Âu) trong mục 2.1.5 Nghe đài và xem truyền hình cũng được mô tả như sau: - Có thể hiểu được hầu hết các chương trình tài liệu trên phát thanh và truyền hình. - Có thể nhận ra tâm trạng, giọng điệu của người nói. - Có thể hiểu các văn bản ghi âm, truyền hình sử dụng ngôn ngữ chuẩn thường gặp trong đời sống xã hội, nghề nghiệp hay học thuật, xác định được quan điểm và thái độ của người nói cũng như nội dung thông tin được phát ngôn. Với những yêu cầu như trên, việc đổi mới phương pháp giảng dạy nghe hiểu là cần thiết. Hiện nay, các giáo trình nghe nhìn tiếng Đức chủ yếu tập trung ở trình độ cơ sở. Các giáo trình ở trình độ nâng cao có nhiều bài tập và chủ đề chưa thực sự phù hợp với các chủ đề giảng dạy trên lớp. Ngoài ra, những đoạn phim trong các giáo trình không có tính cập nhật và thực tế. Vì vậy, trong chương trình đào tạo, giáo viên không chỉ áp dụng các bài nghe có sẵn trong các giáo trình mà còn cho sinh viên làm quen với các video thực tế trên truyền hình cũng như các loại hình trên internet, ví dụ như trong các trang web sau đây: - Trang web có video kèm bài tập: • https://www.goethe.de Đây là trang web của Viện ngôn ngữ mang tên nhà đại văn hào Gớt của Đức. Với quy mô gồm 160 viện trải rộng trên 94 quốc gia, trang web tập hợp một kho tài liệu giảng dạy phong phú với các loại hình bài tập đa dạng. Đặc biệt, bộ phim dài 18 tập Ticket nach Berlin (Tấm vé đến Berlin) miêu tả hành trình của 6 chàng trai cô gái trên mọi ngả đường của nước Đức và Kubus-Kultur-Video aus Deutschland (Video về văn hóa Đức) với 49 bộ phim ngắn về các sự kiện văn hoá, chính trị, xã hội Đức với độ dài 15 phút mỗi tập là những video rất đặc sắc có thể áp dụng trong dạy nhờ tài liệu hướng dẫn cụ thể. • Deutsche Welle (Làn sóng Đức) được biết đến là một kênh truyền hình của Đức phát ra khắp thế giới với nội dung quảng bá nước Đức nói riêng và châu Âu nói chung bằng 30 thứ tiếng. Trong chuyên mục học tiếng Đức, trang web cung cấp khá nhiều video phóng sự, bản tin có nội dung chủ yếu về nước Đức với các bài tập cụ thể. Đặc biệt, trang web có chuyên mục học tiếng Đức qua âm nhạc với 53 tập phim miêu tả nhật ký hành trình của ban nhạc Hip-Hop EINSHOCH6 và bộ phim truyền hình Jojo sucht das Glück (Jojo đi tìm hạnh phúc) dài 66 tập miêu tả một cô gái Braxin trên con đường tìm may mắn và hạnh phúc của mình ở Đức. Các bộ phim này đều có phiên lời và hướng dẫn giảng dạy với bài tập cụ thể. Tiu ban 5: #ng d$ng công ngh và thi
t b trong ging dy và nghiên c%u v ngoi ng 696 • Planet Schule (Trường học không gian) là sản phẩm của 2 kênh truyền hình SWR và WDR của Đức dành cho giáo viên và học sinh Đức cũng như học sinh nước ngoài học tiếng Đức là ngoại ngữ. Kho dữ liệu video phong phú của trang web bao gồm các phóng sự, bản tin truyền hình và đặc biệt là 10 tập phim ngắn có nội dung cho thiếu nhi như Mumbro & Zinell (Mumbro và Zinell) với các nhân vật ngộ nghĩnh và các chuyến phiêu lưu kỳ thú và chương trình Zu Hause in Deutschland (Ở nhà tại Đức) kể về cuộc sống của các gia đình nhập cư tại Đức. Đặc biệt, trang web còn cung cấp bài tập và bản phiên lời của 13 tập phim truyền hình trong chương trình Extra Deutsch (Tiếng Đức bổ sung) xoay quanh câu chuyện thú vị về 5 nhân vật, trong đó có Sam, một chàng trai người Mỹ với vốn tiếng Đức ít ỏi tạo nên các tình huống hài hước. • https://www.deutsch-portal.com/ Được sự hỗ trợ của gần 20 hiệp hội tiếng Đức, các nhà xuất bản sách và các trường đại học, trang web này tập hợp khá nhiều tài liệu giảng dạy cho tất cả các kỹ năng thực hành tiếng. Đây cũng là nơi trao đổi chuyên môn giữa các giáo viên và kết nối sinh viên học tiếng Đức với nhau. Tuy nhiên, số lượng video không nhiều và chưa thực sự đa dạng. Đa số các video lấy nguồn từ kênh truyền hình Đức DW và kèm theo các bài tập cụ thể. • Đây là một trang web cá nhân do Andreas Neustein ở Tây Ban Nha tạo nên nhằm mục đích hỗ trợ việc dạy và học tiếng Đức. Với việc phân chia cụ thể các bài tập theo kỹ năng và theo trình độ, các video kèm theo bài tập và đáp án tập trung chủ yếu ở chuyên mục nghe nhìn với số lượng còn hạn chế. • Đây cũng là một trang web cá nhân do Joachim Quandt ở Tây Ban Nha tạo ra nhằm cung cấp cho người dạy và người học các bài tập theo dạng tương tác. Nhờ đó, người học có thể nghe nhìn, làm bài tập và kiểm tra đáp án ngay mà không cần sự hỗ trợ của giáo viên. Phần lớn các video trong trang web này thuộc thể loại âm nhạc, một số được sắp xếp theo chủ đề. - Trang web có video không kèm bài tập: • https://www.youtube.com/, Youtube được biết đến với kho dữ liệu phong phú hoàn toàn miễn phí với các thể loại video từ video cá nhân mang tính chất riêng tư đến những chương trình đặc sắc mà khó có thể tải về ở các trang web chính thức của đài truyền hình. Trong khi youtube mang tính toàn cầu thì clipfish.de lại là trang web của Đức với bộ sưu tập các video mới nhất đủ thể loại từ âm nhạc, phim ảnh, các chương trình trò chơi trên truyền hình Đức. • Trang web này là món quà đặc biệt dành cho những ai thích các chương trình hài hước, vui nhộn của các kênh chương trình phải trả phí như rtl hoặc sat1 hay pro7. Với sự tập hợp có thứ tự ngày tháng các chương trình phát sóng, người xem có thể theo dõi được toàn bộ chương trình mình yêu thích mà không cần bật đầu thu tại nhà. Điểm đặc biệt trong các chương trình này là tốc độ nói rất nhanh và độ hài hước mà sinh viên cần phải nắm vững kiến thức đất nước học mới có thể hiểu được. • Đây là trang web phải trả phí dành riêng cho việc học tập các môn học từ lớp 1 đến lớp 13 ở Đức cũng như các chuyên ngành ở bậc đại học. Với giọng phát âm chuẩn, các video được thiết kế theo hình thức giải thích các hiện tượng, các khái niệm chuyên ngành theo cách dễ hiểu nhất. Đối với chuyên ngành tiếng Đức, có thể sử dụng một số video miễn phí ở môn tiếng Đức về các hiện tượng ngữ pháp hoặc phần tóm tắt tác phẩm trong bộ môn văn học làm tài liệu giảng dạy. Tuy nhiên, những video này không có bản phiên lời nên có thể gây khó khăn cho giáo viên khi soạn bài tập. • Các kênh truyền hình: Chi
n lc ngoi ng trong xu th
hi nhp Tháng 11/2014 697 Với chất lượng, hình ảnh đẹp và độ cập nhật cao, các video trên truyền hình luôn là sự lựa chọn số 1 trong tài liệu giảng dạy ngoại ngữ. Hiện nay, hầu hết các trang web của các kênh này đều co một số lượng video có kèm bản phiên lời dành cho những người khiếm thính. Đây là sự hỗ trợ không nhỏ dành cho giáo viên trong khi soạn các bài tập cho sinh viên. Sau một năm áp dụng giảng dạy video trong giờ nghe hiểu, kết quả kỹ năng nghe của sinh viên vẫn không đạt được như yêu cầu. Dưới đây là bảng tổng hợp điểm thi của sinh viên khoá 2012– 2016 trong học kỳ 1 và 2 của năm học 2013-2014, trong đó, kỹ năng nghe được so sánh với các kỹ năng thực hành tiếng khác theo tỉ lệ phần trăm điểm đạt giỏi, khá, trung bình và không đạt. Kết quả như sau: Bảng 1: Tổng hợp điểm thi học kỳ 1 của sinh viên năm thứ 2 khoá 2012-2016 Bảng 1: Tổng hợp điểm thi học kỳ 2 của sinh viên năm thứ 2 khoá 2012-2016 So với các kỹ năng khác, kỹ năng nghe có tỉ lệ sinh viên đạt điểm khá giỏi thấp nhất và tỉ lệ điểm trung bình cao nhất chiếm trên 60%. So với học kỳ 1, tỉ lệ sinh viên có số điểm không đạt ở cấp độ B2 tăng hơn 6% và trở thành môn có tỉ lệ trượt cao nhất. Số sinh viên đạt điểm khá giỏi trong môn nghe giảm từ 20% xuống còn 12%. Trong cuộc khảo sát vào tháng 8 năm 2014 ở 50 sinh viên năm thứ 2 Khoa tiếng Đức, Trường Đại học Hà Nội, đa số sinh viên cho rằng, kỹ năng nghe là kỹ năng rất khó trong 4 kỹ năng tiếng. Điểm số thấp trong kỹ năng này có nguyên nhân chủ yếu là do sinh viên không dành nhiều thời gian cho việc luyện nghe. 45% trong số 50 em được hỏi nghe trung bình dưới 30 phút 1 ngày, 30% nghe dưới 1 tiếng và thậm chí có 15% không luyện nghe hàng ngày. Ngoài ra, các bài nghe trình độ cao quá dài và khó làm giảm hứng thú học tập. Hầu hết các sinh viên thừa nhận rằng, các bài nghe trong giáo trình cũng như trên mạng internet rất khó. Một nguyên nhân khác là do các em không có phương pháp và mất định hướng khi rèn luyện kĩ năng này. 70% sinh viên biết rất ít các phương pháp luyện nghe, thậm chí 30% cho rằng mình không biết các Tiu ban 5: #ng d$ng công ngh và thi
t b trong ging dy và nghiên c%u v ngoi ng 698 phương pháp luyện nghe nào. Vì vậy, tuy đã được hướng dẫn tham khảo một số tài liệu và các trang web để luyện nghe nhìn trực tuyến nhưng sinh viên không đủ khả năng xử lý thông tin vì các tài liệu này không có hoặc có rất ít các loại hình bài tập hướng dẫn cụ thể. 2. Phân tích các trang web có video trực tuyến Để phân tích tài liệu dạy và học trên internet cần có các tiêu chí cụ thể. Bản tiêu chí đánh giá tài liệu dạy và học tiếng Đức trên internet (Chaudhuri 2002) nêu ra 4 yếu tố chính: - Yếu tố kỹ thuật - Dạng bài tập - Yếu tố tương tác - Sự hỗ trợ của giáo viên Dựa vào các tiêu chí phân tích kỹ năng nghe nhìn và các dạng bài tập trong bản tiêu chí này, tôi chọn ra những tiêu chí cơ bản để phân tích các trang web có video trực tuyến. Việc phân tích tập trung vào 2 nội dung chính: phân tích video và bài tập kèm theo. Trong khi phân tích video, các tiêu chí về chủ đề, phiên lời, tính thực tiễn, tính cập nhật, hấp dẫn của video cũng như chất lượng âm thanh và giọng phát âm chuẩn rất được chú trọng. Ngoài ra, một yêu cầu khác đối với video là việc trả phí. Hiện nay, hầu hết các video đều có thể tải về máy tính dễ dàng nhờ các phần mềm download video như IDM, youtube downloader, RealPlayer Downloader... nên tiêu chí này không được đề cập đến. Các tiêu chí được cụ thể hoá trong các câu hỏi sau đây: • Chủ đề các video có đa dạng hay không? • Video có bản phiên lời không? • Video có tính thực tiễn không? • Video có tính cập nhật không? • Video có thú vị không? • Việc tải và xem video có miễn phí không? • Chất lượng hình ảnh và âm thanh của video có tốt không? • Trong video có giọng phát âm chuẩn không? Đối với việc phân tích bài tập, tiêu chí quan trọng nhất là việc xác định bài tập có phù hợp với trình độ người học hay không. Các tiêu chí còn lại dựa trên các dạng bài do Brandi (2001, tr.18) tổng hợp. Đó là các dạng bài trước, trong và sau khi xem video với loại hình bài tập trả lời câu hỏi hoặc lựa chọn, phát triển các kỹ năng, từ vựng và ngữ pháp. Ngoài ra, yếu tố âm thanh, hình ảnh, sự tương tác giữa người học và phương tiện cũng như với giáo viên và những người học khác cũng được chú trọng. Các câu hỏi đặt ra cụ thể như sau: • Bài tập có phù hợp với trình độ B2 không? • Có đầy đủ hình thức bài tập trước, trong và sau khi xem không? • Có dạng bài tập trả lời câu hỏi không? • Có dạng bài tập lựa chọn không? • Bài tập có chú trọng đến âm thanh trong video không? • Bài tập có chú trọng đến hình ảnh trong video không? • Bài tập có cung cấp kiến thức đất nước học không? • Có dạng bài tập mở rộng từ vựng không? • Có dạng bài tập luyện phát âm không? • Có dạng bài tập luyện ngữ pháp không? • Bài tập có tính tương tác không? • Có dạng bài tập thảo luận không? Dựa vào các tiêu chí trên, việc phân tích các trang web được khái quát trong bảng sau đây, trong đó, các tiêu chí được sắp xếp theo thứ tự thuộc về hai lĩnh vực chính là video và bài tập. Các video cũng được chia thành hai loại: loại kèm bài tập và loại không có bài tập kèm theo. Chi
n lc ngoi ng trong xu th
hi nhp Tháng 11/2014 699 Video kèm bài tập Video không kèm bài tập go et he . de dw . de pl an et - sc hl u e. de de u ts ch - po rta l.c o m de u ts ch - le rn er . bl o g. de de u ts ch - le rn .n et yo ut u be . de , cl ip fis h. de m ys pa ss . de so fa tu to r. de Cá c kê n h tr u yề n h ìn h Video Chủ đề đa dạng + + + - - - + + - + Có phiên lời + + /- + /- + +/- +/- +/- - - +/- Thực tế + + + + + + + + + + Cập nhật + + + - + + + + + + Thú vị + + + +/- + + + + + + Miễn phí + + + + + + + + +/- + Chất lượng hình ảnh và âm thanh tốt + + + + + + + + + + Phát âm chuẩn + + + + + + +/- +/- + +/- Bài tập Phù hợp với trình độ + + + + + + Đa dạng + + + /- + + +/- Trả lời câu hỏi + + + + + - Bài tập lựa chọn + + + + + + Chú trọng âm thanh + + + /- + + + Chú trọng hình ảnh + + + + + + Cung cấp kiến thức đất nước học + + + + + + Mở rộng từ vựng + + + + + + Luyện phát âm + + + /- - - - Luyện ngữ pháp + + + + + - Tương tác + + /- + - + + Thảo luận + + + + + - Ký hiệu: + (Có), - (Không), +/- (Một số có, một số không) Bảng 2: Phân tích các trang web có video trực tuyến Theo kết quả trên bảng phân tích, có thể nhận thấy trong các video có kèm bài tập, các trang web của viện ngôn ngữ Đức goethe.de, của kênh DW và planet-schule.de của 2 kênh DWR và SWR của Đức đáp ứng khá đầy đủ nhu cầu tài liệu cho giáo viên vì có lượng video kèm bài tập phong phú. Tuy nhiên, không phải tất cả video và các bài tập đã soạn phù hợp với sinh viên trình độ B2. Trong khi sử dụng, giáo viên vẫn phải mất thời gian biên tập lại và chỉnh sửa vì các video trong trang goethe.de có nội dung chủ yếu tập trung chủ đề giới thiệu đất nước và con người Đức, còn trong trang DW phần lớn là phóng sự và bản tin không mấy hấp dẫn. Ngoài ra, các bài tập cho video Tiu ban 5: #ng d$ng công ngh và thi
t b trong ging dy và nghiên c%u v ngoi ng 700 trong trang web planet-schule.de chủ yếu dành cho học sinh Đức nên đôi khi quá dễ hoặc quá khó. Mặt khác, video ở trang web của các cá nhân cũng chưa phong phú và không có tính cập nhật. Vì vậy, các video trên trang web của các kênh truyền hình cũng như các trang youtube hay clipfish cũng được lựa chọn vì sự đa dạng và hấp dẫn của chúng mặc dù giáo viên phải mất thời gian soạn bài tập. Việc giảng dạy video thường xuyên vào giờ nghe hiểu ở Khoa tiếng Đức đã tạo không khí học tập và làm cho sinh viên hứng thú hơn với việc học