Xã hội học đại cương
Câu 1: Xã hội học là gì? Trình bày đối t-ợng nghiên cứu của xã hội học và mới quan hệ giữa xã hội học với các khoa học xã hội khác? a. Khái niệm: Về mặt thuật ngữ, nhiều nhà nghiên cứu cho rằng, XHH “ Sociology” có gốc ghép từ 2 chữ: Societas” +“ logos” có nghĩa là học thuyết, nghiên cứu. Nh- vậy XHH đ-ợc hiểu là học thuyết về xã hội, nghiên cứu về xã hội. Về mặt lịch sử, thuật ngữ này xuất hiện lần đầu tiên năm 1938 trong cuốn “ Thực chứng luận” của nhà xã hội học Aguste Comte. Từ đó, năm 1938 đ-ợc lấy làm mốc ra đời của môn xã hội học. A.Comte đ-ợc coi là cha để của XHH. Nghiên cứu mối quan hệ này XHH chỉ ra đặc điểm tính chất, đk, cơ chế của sự hình thành vận động và biến đổi t-ơng tác giữa con ng-ời và xh. Hiện có nhiều tr-ờng phái XHH với các quan điểm khác nhau nh-ng các định nghĩa về XHH mà họ tìm ra cũng có nhiều điểm t-ơng đồng: - XHH là một môn khoa học thuộc các khoa học XH, nghiên cứu các t-ơng tác XH, đặc biệt đi sâu nghiên cứu một cách hệ thống sự p hát triển, cấu trúc, mối t-ơng quan XH và các hành vi hoạt động của con ng-ời trong các tổ chức, nhóm XH. - Theo các nhà XHH Xô viết tr-ớc đây thì XHH macxit là khoa học về các quy luật phổ biến và đặc thù của sự vận động và phát tri ển của các hệ thống XH xác định; là khoa học về cácc cơ chế hoạt động và các hình thức biểu hiện của quy luật đó trong hoạt động của các cá nhân, tập đoàn XH, giai cấp, dân tộc. - Theo định nghĩa của G.V. Osipov: “ Xã hội học là khoa học về các quy luật và tính quy luật xã hội chung và đặc thù của sự phát triển và vận hành của các hệ thống XH xác định về mặt lịch sử, là khoa học về các cơ chế tác động và các hình thức biểu hiện của các quy luật đ ó trong hoạt động của các cá nhân, các nhóm XH, các giai cấp và các dân tộc” . é?nh nghĩa chung XHH: XHH là một lĩnh vực khoa học Xh nghiên cứu quy luật, tính quy luật của sự hình thành, vận động, biến đổi mối quan hệ, t-ơng tác qua lại giữa con ng-ời và xã hội. b. Đối t-ợng nghiên cứu: XH là một chỉnh thể rộng lớn toàn diện, là khách thể nghiên cứu của nhiều KHXH, trong đó có XHH.Theo đó, đối t-ợng nghiên cứu của XHH là các quan hệ Xh, t-ơng tác XH đ-ợc biểu hiện thông qua các hành vi Xh giữa ng-ời với ng-ời trong các nhóm, các hệ thống Xh. Xét trong tiến trình phát triển của XHH, các vấn đề kép : “ con ng-ời – xã hội” ; hành động xã hội – cơ cấu xã hội” ; và “ vi mô - vĩ mô” . là chủ đề trung tâm trong nghiên cứu XHH. Quan điểm chính thống đ-ợc thừa nhận về đối t-ợng N/c của XHH: - Là giữa một bên là con ng-ời với t- cách là các cá nhân, các nhóm, các cộng đồng XH với một bên là XH với t- cách là các hệ thống XH, các thiết chế Xh và cơ cấu xh. Nói một cách khaí quát, đối t-ợng nghiên cứu của XHH là mối quan hệ t-ơng tác về hành vi XH của con ng-ời, mối quan hệ hữu cơ , sự ảnh h-ởng lẫn nhau giữa một bên là con ng-ời với t- cách là cá nhân, nhóm, cộng đồng ng-ời và một bên là xã hội với t- cách là hệ thống XH, cơ cấu XH. c. Mối quan hệ giữa XHH và các KHXH khác. * Với Triết học : Triết học là khoa học nghiên cứu quy luật chung nhất của tự nhiên, xã hộ i và t- duy. Quan hệ giữa XHH và triết học là mối quan hệ giữa 1 KHXH cụ thể với 1 KH về thể giới quan trong quan hệ đó. Triết học và KH triết học Mác-Lênin là nền tảng thế giới quan, là cơ sở PP luận cho ng.cứu của XH học, macxit. Các nhà XHH macxit vận dụng chủ nghĩa DVLS và phép biện chứng duy vật làm công cụ lý luận sắc bén để nghien cứu và cải thiện mối quan hệ giữa con ng-ời và XH. Ng-ợc lại qua nghiên cứu thực nghiệm XHH lại cung cấp số liệu thông tin, bằng chứng mới, số liệu mới mẻ cho khái q uát triết học về con ng-ời và XH, làm cho triết học không bị khô cứng, lạc hậu tr-ớc những biến đổi, quy luật mới về đời sống XH vận động không ngừng. Triết học và XHH là hai KH độc lập nh-ng chúng có tính biện chứng, có mối quan hệ mật thiết với nhau. 2 * Với sử học và tâm lý học: XHH ra đời sau, tiếp thu và kế thừa rất nhiều thành tựu, tri thức của sử học và tâm lý học để nghiên cứu mối quan hệ t-ơng tá c giữa con ng-ời với XH. XHH có mối liên hệ chặt chẽ với TL học và Sử học. Các nhà XHH có thể vận dụng cách tiếp cận tâm lý học để xem xét hành động XH với t- cách là hoạt động cảm tính, có đối t-ợng, có mục đích. XHH có thể coi cơ cấu XH, tổ chức XH, thiết chế XH với t- cách nh- là những chủ thể hành động. XHH có thể quán triệt quan điểm LS trong việc đánh giá tác động của hoàn cảnh, điều kiện XH với con ng-ời. Các nhà nghiên cứu có thể phan tích yếu tố “ thời gian xã hội” qua các khái niệm tuổi tác, thế hệ … khi giải thích những thay đổi XH trong đời sống con ng-ời. * Với Kinh tế học. KT học nghiên cứu quá trình sx, tổ chức sản xuất, ph-ơng pháp l-u thông sản phẩm, phân phối tiêu dùng hàng hoá, dịch vụ trong XH, XHH ng/cứu bối cảnh văn hoá, cách tổ chức xã hội và mối quan hệ XH giữa ng-ời với ng-ời trong quá trình kinh tế, sự tác động của lĩnh vực kinh tế lên đời sống XH của con ng-ời . XHH kế thừa vận dụng, vay m-ợn của Kinh tế học những khái niệm, phạm trù và lý thuyết thích hợp nhắm nghiên cứu đối t-ợng của mình. Chẳng hạn nh-: lý thuyết trao đổi, lý thuyết vốn con ng-ời và khái niệm thị tr-ờng, bắt nguồn từ kinh tế học, nay đang đ-ợc sử dụng rộng rãi trong nghiên cứu XHH. Những khái niệm XHH nh- mạng l-ới Xh, vị thế Xh hay hành động XH đang đ-ợc các nhà KT học rất quan tâm. Mối quan hệ giữa XHH và KT học phát triển theo ba xu h-ớng tạo thành ba lĩnh vực KH liên ngành. Một là KT học Xh rất gần với KT học chính trị, hai là XH học Ktế và ba là lĩnh vực nghiên cứu “ Kinh tế học xã hội” * Với chính trị học : Chính trị học chủ yếu nghiên cứu quyền lực và sự phân chia quyền lực - lĩnh vực chính trị của đời sống XH. Phạm vi quan tâm CTrị học khá rộng từ thái độ, hành vi chính trị cảu cá nhân tới hoạt động ch.trị của các nhóm, tổ chức và lực l-ợng XH. XHH cũng nghiên cứu về quy ền lực XH (Nảy sinh tồn tại giữa ng-ời với ng-ời trong XH) nh-ng chú trọ ng và tập trung vào mối liên hệ giữa các tổ chức, thiết chế chính trị và cơ cấu xã hội. Mói quan hệ chặt chẽ giữa XHH và CT học thể hiện tr-ớc hết ở việc cùng vận dụng các lý thuyết, khái niệm và ph-ơng pháp chung cho cả CT h ọc và XHH. Ví dụ: PP phỏng vấn, điều tra d- luận XH và phân tích nội dung đang đ-ợc áp dụng phổ biến trong hai lính vực khoa học này. Giữa XHH và các Kh khác có sự giao thoa về tri thức. Trong mối quan hệ đó. Do XHH ra đời sau nên đ-ợc nhận nhiều hơn cho (tri thức, thành tựu, khái niệm, phạm trù). Điều đó có nghĩa là XHH không ngừng tiếp thu các thành tựu của các khoa học khác. Trên cơ sở đó, XHH có nhiệ m vụ phát triển và hoàn thiện hệ thống khái niệm, phạm trù và PP luận nghiên cứu của mình.
