Xây dựng và sử dụng tranh ảnh hỗ trợ giao tiếp cho trẻ có rối loạn tự kỉ

JOURNAL OF SCIENCE OF HNUE Educational Sci. 2011, Vol. 56, No. 4, pp. 107-116 XÂY DỰNG VÀ SỬ DỤNG TRANH ẢNH HỖ TRỢ GIAO TIẾP CHO TRẺ CÓ RỐI LOẠN TỰ KỈ Đỗ Thị Thảo Trường Đại học Sư phạm Hà Nội E-mail: thao2006trang@yahoo.com Tóm tắt. Nhiều trẻ mầm non được chẩn đoán bị tự kỉ không có khả năng nói chuyện hay giao tiếp với người khác. Trẻ thậm chí không cố gắng khởi xướng việc giao tiếp với mọi người thông qua liên hệ mắt-mắt, thực hiện động tác cử chỉ, điệu bộ. . . Do đó trẻ cần phải có một hoặc một số hệ thống giao tiếp thay thế nhằm giúp trẻ có thể sử dụng để giao tiếp với người khác. Việc xây dựng được hệ thống tranh ảnh hỗ trợ giao tiếp giúp trẻ sẽ học tập tốt hơn và thể hiện được nhu cầu của mình nhiều hơn, điều này góp phần nâng cao chất lượng giáo dục trẻ tự kỉ. Trong quá trình xây dựng, sử dụng tranh ảnh để dạy học và hỗ trợ giao tiếp cho trẻ tự kỉ có sự tham gia của các yếu tố liên quan đến đồ dùng cá nhân, đồ gia dụng, trang thiết bị,. . . đòi hỏi sự đầu tư về mặt thời gian và tài chính, sự nỗ lực kiên trì của cha mẹ trẻ và giáo viên. 1. Mở đầu Rối loạn tự kỉ (tự kỉ) được phát hiện ngày càng nhiều ở trẻ em Việt Nam. Lĩnh vực giáo dục trẻ tự kỉ đang nhận được sự quan tâm không chỉ ở các bậc cha mẹ, các giáo viên mà cả các nhà chuyên môn. Qua các nghiên cứu của chuyên gia trong và ngoài nước cho thấy, giao tiếp là một vấn đề gây khó khăn rất lớn ở trẻ tự kỉ và đã ảnh hưởng nhiều mặt đến sự phát triển của trẻ. Thực tế hiện nay, nhiều trẻ ở lứa tuổi mầm non được chẩn đoán bị tự kỉ bởi không có khả năng nói chuyện hay giao tiếp với người khác. Thậm chí trẻ không cố gắng khởi xướng giao tiếp với mọi người xung quanh thông qua liên hệ mắt - mắt hay thực hiện những cử chỉ điệu bộ. . . Một số trẻ nhỏ không bao giờ nói đúng chức năng, do đó trẻ cần phải có một hoặc một số hệ thống giao tiếp thay thế mà trẻ có thể sử dụng để giao tiếp với người khác. Dùng tranh ảnh hỗ trợ trẻ tự kỉ giao tiếp sẽ giúp trẻ có thể bày tỏ nhu cầu, mong muốn, độc lập trong cuộc sống và có thể tham gia học tập. Việc làm này không chỉ giúp trẻ có thể giao tiếp với mọi người mà còn giúp giáo viên và cha mẹ của trẻ có thể hiểu hơn về trẻ. Từ đó có những biện pháp giáo dục thích hợp giúp 107 Đỗ Thị Thảo trẻ giảm bớt những hành vi không mong muốn do khó khăn về giao tiếp mang lại và giúp trẻ có thể hòa nhập cộng đồng. 2. Nội dung nghiên cứu 2.1. Xây dựng bộ tranh ảnh Quá trình xây dựng tranh ảnh để hỗ trợ giao tiếp cho trẻ tự kỉ cần tuân theo một số nguyên tắc, yêu cầu và trải qua các bước trong một qui trình hợp lí. 2.1.1. Nguyên tắc, yêu cầu của việc xây dựng bộ tranh ảnh - Xây dựng là việc tạo ra một cấu trúc chỉnh thể, trong đó các yếu tố được sắp xếp trên cơ sở lí luận và thực tiễn đảm bảo tính thẩm mỹ. - Xây dựng bộ tranh ảnh để hỗ trợ giao tiếp cho trẻ tự kỉ là quá trình thiết kế, tạo lập và cấu trúc những tranh ảnh trên cơ sở các yếu tố cấu thành theo một chủ đề. Trong khuôn khổ nghiên cứu này, để hỗ trợ giao tiếp cho trẻ tự kỉ, chúng tôi tập trung xây dựng bộ tranh ảnh theo chủ đề là các hoạt động liên quan đến những nhu cầu cơ bản trong học tập và sinh hoạt của trẻ tự kỉ tại trường học và tại gia đình. Việc xây dựng tranh ảnh cần thể hiện mục đích, yêu cầu, đối tượng và cách thức sử dụng. - Những nguyên tắc, yêu cầu: Việc xây dựng tranh ảnh để hỗ trợ giao tiếp cho trẻ tự kỉ dựa trên những nguyên tắc và yêu cầu sau: + Đảm bảo phù hợp với điều kiện thực tiễn: Việc xây dựng tranh ảnh để hỗ trợ giao tiếp cho trẻ tự kỉ phải thể hiện những nhu cầu hoạt động có thực, gần gũi với cuộc sống của trẻ hay có ý nghĩa cần thiết đối với cuộc sống hiện tại và tương lai của trẻ. + Đảm bảo phù hợp với bối cảnh văn hóa: Tranh ảnh được xây dựng để hỗ trợ giao tiếp cho trẻ tự kỉ cần gắn liền với môi trường mà trẻ thực hiện kĩ năng như: thành phố hay nông thôn; gia đình, lớp học hay nơi công cộng. + Đảm bảo phù hợp với cá nhân trẻ: Việc xây dựng tranh ảnh để hỗ trợ giao tiếp cho trẻ tự kỉ cần tính đến các đặc điểm phát triển tâm sinh lí riêng của mỗi trẻ như: độ tuổi, giới tính, cảm giác, tri giác, chú ý, ghi nhớ, tư duy, tưởng tượng, ngôn ngữ và giao tiếp, sở thích, nhu cầu của trẻ. + Đảm bảo nội dung: Tranh ảnh được xây dựng cần gợi nhắc trẻ về các yếu tố cấu thành nên sự vật và sự việc (chủ thể, đối tượng, khách thể, quy trình). + Đảm bảo chất lượng: Tranh ảnh có chất lượng tốt phải thể hiện rõ nét các chi tiết, phối hợp màu hài hòa, độ tương phản rõ ràng, có sự phân biệt hình và nền, chi tiết chính và chi tiết phụ, đặc biệt không có quá nhiều kích thích thị giác gây xao lãng, hiểu nhầm hoặc hiểu sai. Ngoài ra tranh ảnh cần được bảo quản để có thể sử dụng bền lâu. + Đảm bảo phù hợp với mục đích sử dụng: Một số giáo viên và cha mẹ xây dựng lịch tranh ảnh để giúp trẻ cấu trúc và dự đoán các hoạt động tự phục vụ trong 108 Xây dựng và sử dụng tranh ảnh hỗ trợ giao tiếp cho trẻ có rối loạn tự kỉ ngày, số khác xây dựng sổ giao tiếp bằng tranh ảnh để giúp trẻ thể hiện nhu cầu, số khác xây dựng chuỗi gợi ý bằng tranh ảnh để hỗ trợ việc thực hiện trong các giai đoạn học khác nhau nhưng cũng có người muốn sử dụng các thẻ tranh ảnh rời để trẻ chơi trò chơi hay kể một câu chuyện. 2.1.2. Qui trình xây dựng tranh ảnh Việc xây dựng tranh ảnh để hỗ trợ giao tiếp cho trẻ tự kỉ trải qua một số bước cơ bản sau: a. Thu thập thông tin và đánh giá trẻ: Xác định khả năng nhận thức và giao tiếp qua tranh ảnh và các kĩ năng giao tiếp... b. Xác định mục đích của tranh ảnh: Đối với trẻ tự kỉ, có hai mục đích giao tiếp cần dạy trẻ: một là giúp trẻ tự điều chỉnh và hai là tương tác xã hội - chia sẻ mối quan tâm với người khác. Xác định mục đích hỗ trợ giao tiếp của tranh ảnh là xem xét liệu tranh ảnh đó hỗ trợ trẻ tự kỉ thể hiện chức năng giao tiếp nào và có ý nghĩa như thế nào đối với sự phát triển trong hiện tại và tương lai của trẻ. c. Xác định nội dung của tranh ảnh: Trong đề tài này, chúng tôi xác định nội dung của bộ tranh ảnh xoay quanh bốn chủ đề gần gũi nhất với cuộc sống của trẻ tự kỉ, đó là: hoạt động trong trường lớp, hoạt động ngoài trường lớp, hoạt động ăn uống và trang phục. d. Hoàn thiện hình thức của tranh ảnh: Thu thập các ảnh chụp khác nhau từ các chương trình phần mềm tìm kiếm hình ảnh từ máy tính nối mạng hoặc tự chụp bằng máy ảnh kĩ thuật số các loại đồ chơi, các loại đồ ăn, các loại đồ uống, các loại trang phục. . . có thật. Sau đó, xử lí hình ảnh sao cho thể hiện rõ nét chi tiết chính-phụ và hài hòa màu sắc, cắt bỏ chi tiết rườm rà rồi ghép vào một khuôn giấy cỡ thẻ business card, đặt tên thẻ tranh bằng một cụm từ, chọn màu font chữ và nền sao cho dễ nhìn. Sau đó, in ảnh màu bằng giấy ảnh cứng dày màu trắng và dùng máy cắt theo cùng kích thước một thẻ business card. Cuối cùng có thể ép plastic để sử dụng bền lâu. 2.2. Sử dụng bộ tranh ảnh để hỗ trợ trẻ tự kỉ giao tiếp 2.2.1. Yêu cầu sử dụng a. Đảm bảo trẻ hiểu rõ nội dung của tranh ảnh: Nếu sử dụng tranh ảnh để hỗ trợ giao tiếp mà trẻ không hiểu ý nghĩa của tranh ảnh tức là trẻ không có sự liên hệ giữa hình ảnh với vật thật hoặc việc thật thì trẻ không thể hiện đúng mục đích giao tiếp. Bởi vậy, cần giúp trẻ hiểu bằng cách chỉ tay vào tranh ảnh tương ứng với đối tượng có liên quan; trò chuyện hoặc chơi trò chơi để trẻ khai thác nội dung tranh ảnh. b. Địa điểm và hình thức thể hiện tranh ảnh phù hợp với mục đích: Nếu tranh ảnh được sử dụng rời rạc trong giai đoạn học hiểu ý nghĩa của tranh ảnh thì chúng cần được gắn kết hoặc ghép nối với vật thật, việc thật. Có thể làm điều đó bằng cách cho trẻ ghép đôi vật thật với thẻ tranh ảnh như: đặt vật thật vào bên trong túi 109 Đỗ Thị Thảo nhựa trong suốt có khóa và bên ngoài có thẻ tranh ảnh tương ứng; hoặc là đặt thẻ tranh ảnh vào hộp nhựa trong suốt rồi đặt trước vật thật; hoặc là cho trẻ ghép đôi thẻ tranh ảnh giống nhau với nhau để trẻ học cách phân biệt về mặt thị giác. Nếu tranh ảnh được sử dụng dưới dạng chuỗi hoạt động liên tiếp, cần đặt chuỗi gợi ý ở nơi mà hoạt động tương ứng với tranh ảnh diễn ra và theo đúng trình tự thực hiện. Nếu sử dụng các thẻ tranh ảnh trong giai đoạn thể hiện nhu cầu và mong muốn, có thể giữ chúng trong các cuốn sổ lựa chọn có số lượng các ngăn đựng card và số trang khác nhau để trẻ có thể sử dụng tại chỗ hoặc mang theo mình tùy theo nhu cầu, mục đích của trẻ. c. Đảm bảo thời gian sử dụng: Thời gian sử dụng bao gồm thời điểm và thời lượng sử dụng. Mức độ sử dụng tranh ảnh cần phù hợp với các giai đoạn học của trẻ (tiếp thu, thành thục, duy trì và khái quát). Trong giai đoạn tiếp thu, trẻ cần hiểu ý nghĩa của tranh ảnh với vật thật, việc thật cũng như hiểu rằng khi đặt thẻ tranh ảnh vào tay người giao tiếp là đạt được mục đích giao tiếp. Trong giai đoạn thành thục, trẻ đặt thẻ tranh ảnh vào tay người giao tiếp để thể hiện nhu cầu mong muốn. Trong giai đoạn duy trì, trẻ thực hiện độc lập mà không cần giám sát, trợ giúp. Trong giai đoạn khái quát, nội dung - hình thức tranh ảnh có thể thay đổi với số lượng nhiều hơn và trong những hoàn cảnh khác nhau. Ngoài ra, hoạt động trong tranh ảnh được thực hiện tương ứng với trình tự thời gian sẽ giúp trẻ đoán biết quy trình thực hiện. Mặt khác, thời lượng sử dụng tranh ảnh (thời gian cho trẻ quan sát, thời gian chơi hoặc trò chuyện với các thẻ tranh) không nên quá dài hoặc quá ngắn. Nếu thời gian quá ngắn thì trẻ không đủ thời gian tiếp nhận và xử lí thông tin. Nếu thời gian quá dài sẽ gây mệt mỏi, giảm hứng thú của trẻ. Chỉ bắt đầu khi trẻ hứng thú và chuyển hoạt động hoặc nội dung khi trẻ tỏ ra mất tập trung. d. Đảm bảo tính có thể di chuyển được khi sử dụng: Tranh ảnh có thể được sử dụng nhiều lần, ở nhiều nơi, cho nhiều mục đích và với nhiều hình thức. Vì thế, tranh ảnh cần dễ tháo rời hoặc di chuyển để thay thế trong các sổ lựa chọn, lịch, bảng hoạt động. 2.2.2. Qui trình sử dụng tranh Bước 1: Lập kế hoạch. Đây là bước xem xét lại những thông tin đã đánh giá và hình ảnh hóa. Sau đó lập kế hoạch sử dụng tranh để hỗ trợ trẻ giao tiếp hoặc dạy học, bao gồm việc lựa chọn mục tiêu, cụ thể hóa cách thức và thời gian đạt được mục tiêu. Bước 2: Chuẩn bị. Chuẩn bị những yếu tố cần thiết trong quá trình hỗ trợ trẻ giao tiếp hoặc dạy học như: lựa chọn và sắp xếp đồ dùng và phương tiện dạy học (lịch hoặc chuỗi tranh ảnh, trang phục, dụng cụ ăn uống, . . . ), bố trí địa điểm dạy học và sắp xếp thời gian dạy học. . . Bước 3: Giới thiệu. Trước khi dạy trẻ giao tiếp bằng tranh ảnh, giáo viên nên kích thích hứng thú 110 Xây dựng và sử dụng tranh ảnh hỗ trợ giao tiếp cho trẻ có rối loạn tự kỉ và định hướng đúng cho học sinh bằng việc giới thiệu nội dung tranh ảnh. Việc giới thiệu có thể được thực hiện trực tiếp hoặc gián tiếp bằng trò chơi hoặc câu chuyện. Giáo viên có thể hỏi trẻ những câu hỏi đơn giản khai thác nội dung như: ai, cái gì, làm gì, ở đâu, khi nào. . . hoặc tạo ra nhiều thẻ, chuỗi tranh ảnh giống nhau để chơi trò chơi ghép đôi hoặc sắp xếp tranh ảnh theo một trình tự để kể một câu chuyện,. . . Điều này sẽ giúp trẻ dễ nhớ và hiểu đúng nội dung tranh ảnh. Bước 4: Hướng dẫn và mở rộng. Sau khi trẻ có thông tin và hình dung về các yếu tố cấu thành hay các bước thực hiện kĩ năng, giáo viên và cha mẹ bắt đầu hướng dẫn. Những lần đầu, việc hướng dẫn cần kết hợp lời nói với động tác và quan sát tranh ảnh. Ví dụ như giáo viên chỉ tay vào tranh chụp các món ăn đồng thời nói “con ăn bánh mỳ nhé” rồi thực hiện động tác cầm bánh mỳ lên, sau đó yêu cầu trẻ cầm bánh mỳ lên nhưng vẫn kết hợp với tranh ảnh, dần dần giảm hỗ trợ bằng thể chất, chỉ giữ lại gợi ý bằng tranh ảnh. Việc hướng dẫn trẻ sử dụng lịch, bảng cần bắt đầu từ lịch, bảng có hai thẻ tranh ảnh, tiến hành hướng dẫn lần lượt từng tranh ảnh rồi nâng cao dần số lượng tranh ảnh. Mặt khác do tranh ảnh chỉ thể hiện một thông tin cố định mà khả năng chuyển giao kiến thức của trẻ kém nên khi hướng dẫn cần cho trẻ luyện tập thực hành với những hình ảnh minh họa khác nhau (ví dụ như các kiểu quần áo khác nhau về màu sắc, kích cỡ. . . ) Bước 5: Đánh giá. Việc đánh giá được thực hiện trong hoặc sau khi hướng dẫn để thu thập thông tin về độ dài chú ý. So sánh khả năng bắt chước hành động thực và tranh ảnh mẫu cũng như việc thực hiện độc lập không cần trợ giúp của người lớn mà chỉ quan sát sự gợi ý bằng tranh ảnh. Kết quả cuối cùng là đánh giá mức độ thực hiện kĩ năng mục đích để quyết định xem tiếp tục dạy kĩ năng đó hay thay thế và chuyển tiếp sang kĩ năng khác hoặc tiếp tục sử dụng bộ tranh ảnh đó hay cần điều chỉnh, thay thế. 2.3. Hướng dẫn giáo viên và cha mẹ cách sử dụng bộ tranh ảnh cho trẻ tự kỉ Bước 1: Xác định nội dung của thẻ tranh ảnh. Lập một danh sách những sự vật, sự việc quan trọng trong học tập và sinh hoạt hàng ngày có ý nghĩa quan trọng đối với việc giao tiếp thể hiện mong muốn và nhu cầu của trẻ. Bước 2: Lựa chọn cách cất giữ và trưng bày thẻ tranh ảnh. Tùy vào mục đích dạy giao tiếp cho trẻ mà cất giữ hoặc trưng bày thẻ tranh ảnh vào các loại sổ bìa cứng, sổ lò xo có số card và số trang khác nhau để trẻ lựa chọn hoặc sắp xếp theo từng chủ đề; hoặc dùng túi nhựa trong suốt có khoá và ngăn, hộp đựng thẻ tên để trẻ học ghép đôi thẻ tranh ảnh với vật thật. . . Vì thẻ tranh ảnh có cùng kích cỡ với thẻ business card nên có thể tận dụng những sản phẩm đựng thẻ business card hiện sẵn có trên thị trường. 111 Đỗ Thị Thảo Giáo viên và cha mẹ học sinh có thể sắp xếp các thẻ tranh theo các chủ đề như đồ ăn, thức uống, trang phục, hoạt động ở trường lớp và hoạt động ngoài trường lớp. . . vào một quyển sổ bìa da dày có 3 lò xo cứng với nhiều trang, mỗi trang đựng 10 thẻ để trẻ học giao tiếp trong giai đoạn lựa chọn; mỗi chủ đề được đánh dấu bằng các giấy màu ngăn cách có hình ảnh minh họa chủ đề chung. Ngoài ra, có thể sử dụng các túi nhựa trong suốt có khóa hoặc hộp nhựa để đặt các thẻ tranh ảnh ghép tương ứng với vật thật, việc thật trong giai đoạn trẻ học nghĩa của thẻ tranh ảnh. Bước 3: Dạy trẻ hiểu ý nghĩa của thẻ tranh ảnh. Tiếp theo, bạn cần phải dạy trẻ hiểu mỗi thẻ tranh ảnh rời thể hiện ý nghĩa gì bằng cách cho trẻ gắn kết thẻ tranh ảnh tương ứng với sự vật, sự việc có thực. Luôn luôn nhớ liên hệ các sự vật, sự việc cụ thể với thẻ tranh ảnh bằng cách gọi tên, chỉ tay hoặc đưa cho trẻ nhìn thấy và nhớ rằng khi đó thì bạn phải giữ sao cho vật thật và thẻ tranh ảnh ở ngang hai bên má của bạn để trẻ nhìn vào mặt bạn. Hãy bắt đầu chậm, quá trình này sẽ mất thời gian. Tốt nhất là bắt đầu từ việc dạy 2-3 sự vật, sự việc mà trẻ thích nhất ở mỗi chủ đề. Bước 4: Dạy trẻ thể hiện mong muốn và nhu cầu của mình thông qua thẻ tranh ảnh. Tiếp theo, dạy trẻ lựa chọn từ chuỗi tranh ảnh, bắt đầu dạy từ 2-3 thẻ tranh ảnh đã chọn trong mỗi chủ đề. Sau đó trẻ cần phải được dạy cách lấy ra một thẻ tranh ảnh thể hiện sự vật, sự việc mà trẻ muốn từ sổ lựa chọn và đặt vào tay bạn. Đầu tiên khi dạy 2 thẻ tranh ảnh trong một chủ đề nhất định thì cần chọn một thẻ tranh ảnh là sự vật, sự việc mà trẻ thích hơn và một thẻ tranh ảnh trẻ không thích. Bạn cầm từng thẻ lên, gọi tên để trẻ nghe khi bạn đưa cho trẻ xem. Hy vọng rằng trẻ sẽ với lấy thẻ tranh ảnh thể hiện sự vật, sự việc mà trẻ muốn. Cho dù trẻ có lấy cái nào thì ngay lập tức chúng ta cần giúp đỡ trẻ về mặt thể chất để trẻ rút thẻ tranh ảnh tương ứng ra khỏi sổ lựa chọn và mở lòng bàn tay của bạn để trẻ đặt thẻ tranh ảnh vào tay bạn. Sẽ rất tốt nếu ban đầu quá trình rèn luyện cho trẻ được thực hiện với 2 người lớn, một người giúp trẻ rút thẻ tranh ảnh rồi giúp trẻ đặt thẻ tranh ảnh vào lòng bàn tay mở sẵn của người kia. Khi trẻ đã đưa cho bạn thẻ tranh ảnh thì một lần nữa bạn lại cầm thẻ ảnh lên ngang bên má của bạn và làm rõ ý định giao tiếp của trẻ bằng cách nói. Ví dụ, "Chuối - Con muốn một quả chuối". Sau đó, tạm dừng một lúc và nói "chuối" một lần nữa trong khi cầm quả chuối thật đặt ngang bên má và chỉ vào miệng, cố gắng giúp trẻ phát âm hoặc nói gì đó, vì phát ra lời nói luôn luôn là MỤC ĐÍCH cuối cùng. Hãy nhớ rằng, vào thời điểm này bạn chỉ nên kích thích và khuyến khích trẻ phát âm, nhưng không bắt buộc. Vì vậy, không nên kéo dài quá trình đưa cho trẻ những gì trẻ đã yêu cầu thông qua các hình ảnh bằng việc chờ đợi trẻ đưa ra phản ứng bằng lời nói đi kèm. Và ngay sau đó, bạn nên lập tức đưa cho trẻ quả chuối. Điều quan trọng là phải tích cực củng cố bất kỳ nỗ lực giao tiếp nào của trẻ thông qua tranh ảnh bằng cách luôn cố gắng đáp ứng những gì trẻ muốn. Khi trẻ 112 Xây dựng và sử dụng tranh ảnh hỗ trợ giao tiếp cho trẻ có rối loạn tự kỉ thực hiện quá trình này tốt hơn thì bạn lui dần từng bước và di chuyển ngày càng tách xa trẻ hơn, trẻ phải đi tới phía bạn để đưa thẻ tranh ảnh cho bạn. Mục tiêu cuối cùng trẻ cần đạt là có khả năng tự mình đi tới sổ lựa chọn; rút ra thẻ tranh ảnh thể hiện đồ chơi, đồ ăn, đồ uống, trang phục, hoạt động mà trẻ muốn; tìm đến cha mẹ, anh em, người chăm sóc. . . ngay cả khi họ đang ở trong phòng khác hoặc khu vực khác trong nhà; đặt thẻ tranh ảnh vào tay họ thể hiện mong muốn và nhu cầu cơ bản của mình. 2.4. Một số lưu ý trong quá trình thực hiện - Luôn luôn đặt tên cho thẻ tranh ảnh bằng một cụm từ, chữ in thường. - Gọi tên cụm từ, ít nhất 2 lần trong khi khuyến khích trẻ nói đồng thời đưa thẻ tranh ảnh. Luôn khen thưởng nỗ lực phát âm của trẻ bằng cách nói "Con nói tốt lắm". - Phải cầm vật thật và thẻ tranh ảnh ngang hai bên má của bạn để khuyến khích trẻ thiết lập liên hệ mắt với bạn và theo dõi miệng của bạn khi bạn gọi tên cụm từ. Luôn luôn nói một cách ngắn gọn nhất hoặc nhấn mạnh cụm từ chính. 2.5. Một số cách sử dụng thẻ tranh ảnh - Ghép thẻ tranh ảnh với vật thật: Cầm thẻ tranh ảnh đi quanh phòng, đặt thẻ tranh ảnh vào đúng vật tương ứng. - Gọi tên: Nhìn vào mỗi thẻ và gọi tên sự vật, sự việc trong thẻ. - Mô tả: Nhìn vào mỗi thẻ và mô tả các đặc điểm của sự vật, sự việc trong thẻ tranh ảnh. - Ghép 2 thẻ tranh ảnh giống nhau: Chọn hai bộ tranh ảnh giống nhau, đưa cho trẻ một bộ, một bộ trải trên bàn hoặc ghép vào sổ thành một cột, yêu cầu trẻ ghép bộ của mình bên phải cột đó. - Phát hiện cặp thẻ giống nhau: Hai người chơi, mỗi người có một bộ thẻ giống nhau được đảo vị trí, hai người cầm úp mặt thẻ xuống dưới. Hai người cùng lật mặt thẻ lên mặt bàn. Nếu thấy giống nhau thì nói “trúng”, ai nói nhanh hơn thì người kia phải cầm cặp thẻ đó lên. Tiếp tục chơi đến khi một người hết thẻ là thắng cuộc. Luyện trí nhớ 1: Cần 2 người chơi và 2 bộ thẻ tranh ảnh giống nhau. Đảo vị trí các thẻ tranh và dàn trải các thẻ trên bàn, các thẻ úp mặt xuống bàn. Người thứ nhất lật 3 thẻ, nếu có hai thẻ giống nhau thì gọi tên cặp thẻ và cất sang bên cạnh. Sau đó lật tiếp một thẻ, nếu có cặp thẻ giống nhau thì lại gọi tên và cất đi rồi lật thêm một lần nữa. Nếu không có thẻ giống nhau thì người tiếp theo lật một lần. Nếu không có thẻ giống nhau thì người kia lật một lần. Người nào ghép được nhiều cặp đôi thẻ là người chiến thắng. Luyện trí nhớ 2: Cần nhiều hơn 2 người chơi, mỗi người có một bộ thẻ tranh ảnh giống nhau cầm trên tay và một bộ khác dàn trải các thẻ trên bàn, các thẻ úp 113 Đỗ Thị Thảo mặt xuống bàn. Một người lật 3 thẻ lên bàn và ghi nhớ hình ảnh của từng thẻ, sau đó lật úp thẻ xuống bàn. Người kia rút ra từng thẻ của mình, nếu giống một trong ba thẻ thì lật thẻ tương ứng và cất cặp đó sang bên rồi lật một thẻ khác trên bàn và so với một thẻ trên tay; nếu không giống thì đến lượt người kia. Ai hết thẻ trước là thắng. 2.6. Đánh giá của giáo viên và cha mẹ về mức độ cần thiết và mức độ khả thi của việc xây dựng và sử dụng bộ tranh ảnh để hỗ trợ giao tiếp cho trẻ tự kỉ Sau khi xây dựng xong bộ tranh, chúng tôi tiến hành kiểm chứng về mức độ cần thiết và mức độ khả thi của việc xây dựng và sử dụng bộ tranh ảnh để hỗ trợ giao tiếp cho trẻ tự kỉ. Kiểm chứng được thực hiện bởi đội ngũ giáo viên và cha mẹ trẻ tại trường chuyên biệt Ánh Sao Hà Nội. Bảng 1. Đánh giá của giáo viên và cha mẹ về mức độ cần thiết của việc xây dựng và sử dụng bộ tranh ảnh để hỗ trợ giao tiếp cho trẻ Tự kỉ Nội dung đá