Chuyên đề Một số vấn đề chung về chính sách nông nghiệp

CHUYÊN ĐỀ 1MỘT SỐ VẤN ĐỀ CHUNG VỀ CHÍNH SÁCH NÔNG NGHIỆP1 * Mô hình kinh tế thị trường tự do. - Đây là mô hình kinh tế sx hàng hóa phát triển ở trình độ cao, các quan hệ kinh tế đều được tiền tệ hóa. - Đặc trưng mô hình này là sự phân bổ, sử dụng nguồn lực và sp tạo ra được quyết định bởi từng hộ, từng DN, từng cá nhân. * Về ưu điểm - Đẩy nhanh quá trình tích tụ, tập trung sx và phân công lao động XH. - Tăng năng suất, chất lượng sản phẩm và hiệu quả kinh tế trong sx-kd. * Tồn tại - Sự phân hóa giàu nghèo. - Ô nhiễm môi trường và suy thoái đạo đức con người,... - Chứa đựng các yếu tố suy thoái, gây ra khủng hoảng kinh tế, làm lãng phí các nguồn lực của XH. 1. Các mô hình tổ chức nền kinh tế21. Các mô hình tổ chức nền kinh tế* Mô hình kinh tế kế hoạch hóa tập trung - Do Nhà nước kiểm soát tất cả các nguồn lực của nền kinh tế và phân bổ các nguồn lực. - Nền kinh tế quá phức tạp để có thể kiểm soát hiệu quả, không thể thu thập đầy đủ thông tin dẫn đến cơ cấu sx và tiêu dùng không phù hợp; mọi việc đã có nhà nước lo nên không tạo ra động cơ cho các cá nhân, tổ chức phát huy năng lực. 31. Các mô hình tổ chức nền kinh tế* Mô hình kinh tế hỗn hợp - Việc phân bổ và sử dụng nguồn lực vừa được quyết định bởi từng cá nhân, DN; vừa chịu sự quản lý vĩ mô của Nhà nước. - Dựa vào cơ chế thị trường, Nhà nước can thiệp để kiểm soát những thất bại của thị trường và cung ứng hàng hóa công. 4* Vai trò của CP trong nền kinh tế hỗn hợp - Tạo lập khuôn khổ pháp lý cho các hoạt động sx-kd, bảo đảm tính dân chủ, bình đẳng cho tổ chức, cá nhân tham gia vào hoạt động của thị trường. - Phân bổ, điều chỉnh và nâng cao hiệu quả sử dụng nguồn nhân lực, tạo lập các cân đối vĩ mô, điều tiết thị trường nhằm ổn định và tăng trưởng kinh tế. - Bảo đảm sự công bằng XH bằng công cụ kinh tế và công cụ hành chính để bảo đảm công bằng XH.5* Sự cần thiết về can thiệp của CP đối với nền kinh tế * Do sự tác động ngoại ứng Do việc sử dụng các nguồn lực không hợp lý, lãng phí và tổn hại đến môi trường, CP can thiệp để phân bổ hợp lý nguồn tài nguyên, bảo vệ môi trường, cung cấp các dịch vụ công cộng hợp lý cho người tiêu dùng. * Trong nông nghiệp: Do nông dân thiếu những thông tin, khả năng mặc cả thấp, nên dễ bị tư thương ép giá, CSHT ở nông thôn yếu kém nên chi phí vận chuyển, tiêu thụ sp cao, tỷ lệ hao hụt sp lớn. CP thường can thiệp vào thị trường nông nghiệp nhằm giúp cho nông dân bán được sản phẩm, tăng thu nhập. Sự không đồng bộ của thị trường nông nghiệp dễ dẫn đến độc quyền, gây nhiều bất lợi cho cả người sx và cả người tiêu dùng.6* Sự cần thiết về can thiệp của CP đối với nền kinh tế * Sự can thiệp của CP còn nhằm thực hiện Cương lĩnh về chính trị. - Sự can thiệp của CP không chỉ nhằm vào mục tiêu về kinh tế mà còn thực hiện mục tiêu về chính trị của đảng cầm quyền mà CP là người thực hiện. - Tùy theo từng thời kỳ, từng trường hợp, CP thực hiện các kiểu can thiệp khác nhau, có 3 loại: + Kiểu cứng rắn + Kiểu mềm dẻo + Kiểu thả nổi7 2. Chính sách nông nghiệp * Sự cần thiết phải có chính sách nông nghiệp - Nông nghiệp là ngành sx kém hiệu quả nhất, song Nhà nước vẫn phải quan tâm phát triển, bởi vì: + Nông sản là sp thiết yếu đối với toàn XH + Sx nông nghiệp thường gặp nhiều rủi ro do phụ thuộc nhiều vào điều kiện tự nhiên + Dân số sống trong lĩnh vực nông nghiệp và nông thôn chiếm tỷ trọng lớn - Nông sản là nguyên liệu đầu vào cho các khâu chế biến và tiêu thụ. - Do trình độ dân trí, thu nhập của nông dân thường thấp, cho nên CP muốn phát triển kinh tế đất nước thì phải nâng cao mức sống cho người dân, đặc biệt là nông dân. 8* Bản chất của chính sách nông nghiệp Khái niệm - Chính sách được hiểu là phương cách, đường lối hoặc phương hướng dẫn dắt hành động trong việc phân bổ và sử dụng nguồn lực. - Chính sách nông nghiệp là tổng thể các biện pháp kinh tế hoặc phi kinh tế thể hiện sự tác động, can thiệp của CP vào lĩnh vực sx nông nghiệp theo những mục tiêu xác định, trong một thời gian nhất định. - Chính sách nông nghiệp thể hiện hành động của CP nhằm thay đổi môi trường sx nông nghiệp, tạo điều kiện cho nông nghiệp phát triển.9Đặc điểm của chính sách nông nghiệpTác động đến tất cả mọi tầng lớp nhân dân trong XH.Phạm vi tác động của chính sách nông nghiệp rộng, nên chính sách nông nghiệp không những đạt được mục tiêu về kinh tế mà còn phải đạt được mục tiêu về XH.Khi hoạch định chính sách và chỉ đạo thực hiện chính sách, không những tính đến tác động của yếu tố KT-XH mà còn cả các yếu tố tự nhiên.Chính sách nông nghiệp không chỉ tác động đến hộ nông dân, các DN kinh doanh nông nghiệp mà còn tác động đến cả các ngành kinh tế khác.10Mục tiêu của chính sách nông nghiệp.Chính sách nông nghiệp nhằm bảo đảm cho nông nghiệp, nông thôn phát triển toàn diện. kết hợp phát triển các ngành kinh tế trong nông thôn như công nghiệp, tiểu thủ công nghiệp, nông nghiệp và thương mại dịch vụ.Chính sách nông nghiệp nhằm mục tiêu phát triển nông nghiệp bền vững, được thể hiện trong tất cả các lĩnh vực KT, XH và môi trường. Chính sách nông nghiệp phải bảo đảm cho nền kinh tế phát triển ổn định, giữ vững độc lập chủ quyền quốc gia, an ninh chính trị và quốc phòng.11* Các loại văn bản chính sách ở Việt Nam* Nghị định* Nghị quyết, quyết định* Thông tư* Quyết định của các Bộ/ Ngành* Chỉ thị* Công văn123. Đối tượng nghiên cứu môn học Đối tượng nghiên cứu là sự tác động của chính sách đến nền nông nghiệp, gồm: - Hệ thống chính sách và tác động của nó đến sự phát triển nông nghiệp. - Việc hoạch định và chỉ đạo thực hiện chính sách nông nghiệp hiện hành ở VN. 13* Nhiệm vụ nghiên cứu môn họcGóp phần hệ thống hóa những vấn đề lý luận và thực tiễn về chính sách trong nông nghiệp.Nghiên cứu những vấn đề cần thiết tiếp tục hoàn thiện trong hoạch định, chỉ đạo thực hiện chính sách nông nghiệp ở VN.Trang bị các phương pháp đánh giá tác động của một chính sách nông nghiệp.Đánh giá tác động của hệ thống chính sách đến sự phát triển nông nghiệp VN. 14* Nội dung nghiên cứu môn học Gồm 2 nội dung được kết cấu thành 5 chương: Vấn đề lý luận gồm 3 chương: - Chương 1: Nhập môn - Chương 2: Hoạch định chính sách nông nghiệp - Chương 3: Phương pháp luận về phân tích chính sách nông nghiệp. Vấn đề thực tiễn gồm 2 chương: - Chương 4: Chính sách nông nghiệp điển hình trên thế giới. - Chương 5: Chính sách nông nghiệp VN. 15* Phương pháp nghiên cứu Gồm các phương pháp chủ yếu sau: - Phương pháp phân tích hệ thống - Phương pháp tổng hợp - Phương pháp mô hình hóa - Phương pháp tối ưu (tối thiểu hóa hoặc tối đa hóa) - Ma trận phân tích chính sách - Môn học còn sử dụng phương pháp thống kê mô tả, thống kê so sánh, phương pháp phân tích chỉ số, phương pháp kịch bản và thảo luận nhómNhóm 1 xin giới thiệu một số chính sách về nông nghiệp đã, đang và sẽ được thực hiện tại VN. 16* Một số văn bản hỗ trợ cho chính sách nông nghiệp nông thôn. Nghị định số 41/2010/NĐ-CP Về chính sách tín dụng phục vụ phát triển nông nghiệp, nông thôn.Nghị quyết số 15/2003/QH11 17/6/2003 Về việc miễn giảm thuế sử dụng đất nông nghiệp: Quyết định số 497/QĐ-TTg Về việc hỗ trợ lãi suất vốn vay mua máy móc thiết bị, vật tư phục vụ sản xuất nông nghiệp và vật liệu xây dựng nhà ở khu vực nông thôn và Quyết định số 2213/QĐ-TTg Sửa đổi, bổ sung một số điều của Quyết định số 497/QĐ-TTg ngày 17/4/2009:Thông tư số 02/2010/TT-NHNN Quy định chi tiết thi hành việc hỗ trợ lãi suất phục vụ sản xuất nông nghiệp:Dự thảo Nghị quyết của Quốc hội về việc miễn, giảm thuế sử dụng đất nông nghiệp thực hiện từ năm 2011 đến hết năm 2020.17* Một số vấn đề thực tế về nghịch lý nguyên liệu thức ăn chăn nuôiHàng năm, nước ta chi ra hàng tỷ USD để nhập các mặt hàng như bắp, đậu nành, bột cá, cám mì và hàng chục mặt hàng nông sản khác để sản xuất thức ăn chăn nuôi (TACN). Nghịch lý ở chỗ đa số nguyên liệu NK đều là những loại nông sản trong nước hoàn toàn có khả năng sx. Điều này khiến giá TACN trong nước luôn ở mức cao, gây thiệt hại lớn cho ngành chăn nuôi và nông dân.Nước ta có điều kiện trồng bắp và các loại hoa màu có thể làm nguyên liệu để sản xuất TACN. Nhưng nghịch lý là hàng năm nước ta vẫn phải NK bắp, sắn,... Nước ta có bờ biển dài là vùng nguyên liệu dùng làm TACN nhưng hàng năm vẫn phải nhập bột cá của Peru. 18* Một số vấn đề thực tế về nghịch lý nguyên liệu thức ăn chăn nuôiViệc chế biến TACN phụ thuộc quá nhiều vào nguồn nguyên liệu nhập khẩu đã gây ra không ít khó khăn cho người chăn nuôi, đặc biệt là người nuôi trồng thủy sản. Năm 2009, nhiều hộ nuôi cá tra, tôm sú đã phải bỏ hầm, treo ao vì giá thức ăn thủy sản tăng quá cao. Chính phủ cũng đã có chính sách bình ổn giá TACN nhưng vẫn chỉ là giải pháp tình thế. Giá TACN luôn trong tình trạng  “tăng nhanh, giảm chậm” và người nuôi vẫn chịu thiệt. 19* Một số vấn đề thực tế về nghịch lý nguyên liệu thức ăn chăn nuôiÔng Nguyễn Văn Hoàng, chủ trại heo ở Sóc Trăng cho biết: “Nuôi một con heo hơi khoảng 1 tạ nếu bán cho thương lái được 3,6 triệu đồng sẽ lỗ khoảng 350.000 đồng”.  Điều này làm cho phần lớn các cơ sở chăn nuôi heo ở ĐBSCL phải thay đổi công thức cho heo ăn để giảm chi phí bằng các loại phụ phẩm khác rẻ hơn. Do đó làm cho chất lượng sản phẩm bị ảnh hưởng.Nuôi cá, gà cũng tương tự.20* Một số vấn đề thực tế về nghịch lý nguyên liệu thức ăn chăn nuôiTheo các chuyên gia nông nghiệp, với các nguyên liệu bắp, đậu tương, cám gạo nguyên liệu bột cá... chiếm tới 70%  trong công thức sx thức ăn vẫn phải lệ thuộc phần lớn vào NK. Đây là nguyên nhân chính được các DN cung ứng thức ăn viện vào để tăng giá sp, hoặc chậm trễ trong việc giảm giá thành khi nguồn nguyên liệu trên thị trường thế giới giảm mạnh.Chính phủ: đưa TACN vào danh mục các mặt hàng thiết yếu để bình ổn giá, yêu cầu ngân hàng cho vay ưu đãi đối với nông dân và DN, hải quan tạo điều kiện về thủ tục nhanh nhất cho DN. Ngoài ra, Cục Chăn nuôi phải tăng cường thông tin dự báo trên các phương tiện thông tin đại chúng về giá. Các DN phải công khai giá và đảm bảo chất lượng sản phẩm... 21