Đề tài Phát huy vai trò thông tin chính trị - Xã hội trong hoạt động tuyên truyền miệng của đội ngũ viên cấp cơ sở tỉnh Cà Mau hiện nay

LUẬN VĂN: Phát huy vai trò thông tin chính trị - xã hội trong hoạt động tuyên truyền miệng của đội ngũ báo cáo viên cấp cơ sở tỉnh Cà Mau hiện nay Mở đầu 1. Tính cấp thiết của đề tài Lịch sử tồn tại và phát triển của nhân loại đã khẳng định vai trò rất quan trọng của thông tin. Ngày nay, thông tin là một trong những nhu cầu sống còn của con người, để tồn tại và phát triển, con người phải thường xuyên tiếp nhận và xử lý thông tin nhanh chóng, kịp thời, chính xác, đề ra phương án hành động phù hợp. Trong bối cảnh toàn cầu hoá, các phương tiện thông tin hiện đại đã đáp ứng được phần lớn nhu cầu thông tin cho cán bộ và nhân dân. Tuy nhiên, thông tin chính trị - xã hội đến với cán bộ, đảng viên và nhân dân - nhất là ở cơ sở chưa thường xuyên, không đầy đủ, thiếu hệ thống đã ảnh hưởng đến sự phát triển kinh tế - xã hội của địa phương. Đảng ta đã nhận thức đúng và sớm ban hành Chỉ thị số 14-CT/TW “Về việc tổ chức đội ngũ Báo cáo viên và tuyên truyền viên của Đảng” từ năm 1977; năm 1997, Trung ương Đảng ra tiếp Thông báo số 71-TB/TW “Về việc tăng cường lãnh đạo và đổi mới công tác tuyên truyền miệng”; và ngày 15/10/2007, Đảng ta tiếp tục ban hành Chỉ thị số 17-CT/TW “Về tiếp tục đổi mới và nâng cao chất lượng, hiệu quả công tác tuyên truyền miệng trong tình hình mới” nhằm sớm đưa đường lối, chủ trương, nghị quyết của Đảng, pháp luật của Nhả nước vào cuộc sống. Thực tiễn 30 năm qua đã chứng minh rằng: Báo cáo viên (BCV) vẫn là lực lượng nòng cốt, chủ yếu trực tiếp tuyên truyền, phổ biến thông tin chính trị - xã hội đến nhân dân mà không một phương tiện thông tin nào có thể thay thế được. Bởi vì tuyên truyền miệng vừa là một khoa học vừa là một nghệ thuật chuyển tải được rất nhiều thông tin, từ thông tin chính thống có tính chất hệ thống, phân tích tỉ mỉ về kinh tế-xã hội đến những thông tin về khoa học, kỹ thuật,v.v.., đồng thời chuyển tải những thông điệp mang yếu tố tâm lý và tình cảm của người nói đến người nghe mà các phương tiện khác không thể nào chuyển tải hết được. Trong thời kỳ công nghiệp hoá, hiện đại hoá ở nước ta hiện nay, Đảng ta xác định: Phát triển kinh tế là trọng tâm, xây dựng Đảng là then chốt, văn hoá là nền tảng tinh thần của xã hội. Để ba trụ cột trên phát triển bền vững thì thông tin chính trị - xã hội phải cung cấp kịp thời, đầy đủ, chính xác cho đội ngũ BCV và thông qua hoạt động tuyên truyền miệng của báo cáo viên những thông tin ấy sẽ đến cơ sở, thâm nhập vào cơ sở tạo nên sự thống nhất ý chí và hành động trong nội bộ cũng như trong toàn xã hội. Đó là yêu cầu hết sức quan trọng, có ý nghĩa quyết định đối với chiến lược “Đi tắt, đón đầu” của Đảng và Nhà nước ta nhằm sớm đưa Việt Nam thoát khỏi nước nghèo, kém phát triển và phấn đấu đến năm 2020 nước ta trở thành nước công nghiệp, từng bước hiện đại. Do những nguyên nhân khách quan và chủ quan khác nhau, việc cung cấp thông tin chính trị - xã hội cho đội ngũ BCV và hoạt động tuyên truyền miệng của đội ngũ này ở nước ta nói chung, ở Cà Mau nói riêng nhìn chung chưa ngang tầm với nhiệm vụ chính trị. Vấn đề đặt ra là làm thế nào để phát huy được vai trò của thông tin chính trị - xã hội trong hoạt động tuyên truyền miệng của đội ngũ BCV trước yêu cầu hội nhập quốc tế là vấn đề bức xúc. Với nhận thức đó, tác giả đã chọn đề tài: “Phỏt huy vai trũ thụng tin chớnh trị - xó hội trong hoạt động tuyên truyền miệng của đội ngũ báo cáo viên cấp cơ sở tỉnh Cà Mau hiện nay” để viết luận văn thạc sĩ triết học. 2. Tình hình nghiên cứu liên quan đến đề tài Thông tin là một hiện tượng khách quan đã và đang có ảnh hưởng đến mọi lĩnh vực của đời sống xã hội. Mỗi ngành, mỗi địa phương và mỗi người đều có cách tiếp cận, nghiên cứu, khai thác, xử lý thông tin phục vụ mục đích đề ra. Nghiên cứu vấn đề này, tác giả luận văn đã có điều kiện tiếp cận với một số công trình nghiên cứu sau: - Công trình nghiên cứu khoa học của tác giả Lê Thị Duy Hoa, Thông tin và vấn đề tiếp nhận xử lý thông tin của tư duy người Việt Nam, Luận án tiến sĩ Triết học, Hà Nội, 2001. Tác giả đã tập trung phân tích làm rõ bản chất của thông tin dưới góc độ triết học, vấn đề tiếp nhận và xử lý thông tin trong tư duy người Việt. - Công trình nghiên cứu của tác giả Phan Thị Thanh Hải, Thông tin với hoạt động giảng dạy lý luận Mác - Lênin ở các trường đại học, Luận văn thạc sĩ Triết học, Hà Nội, 2003. Tác giả đã phân tích rõ bản chất thông tin, phân loại thông tin và phát huy vai trò của thông tin trong hoạt động giảng dạy lý luận Mác - Lênin. - Công trình nghiên cứu của tác giả Nguyễn Thị Huệ, Thông tin với hoạt động lãnh đạo, quản lý của cán bộ chủ chốt cấp cơ sở, Luận văn thạc sĩ Triết học, Hà Nội 2007. Tác giả đã phân tích sâu vai trò của thông tin đối với hoạt động lãnh đạo, quản lý của cán bộ chủ chốt cấp cơ sở và đề ra giải pháp phát huy vai trò của của thông tin đối với hoạt động lãnh đạo, quản lý. - Công trình nghiên cứu của tác giả Huỳnh Minh Khởi, Nâng cao trình độ lý luận chính trị cho đội ngũ báo cáo viên của Đảng bộ cấp huyện ở đồng bằng sông Cửu Long, Luận văn thạc sĩ Triết học, Hà Nội, 2006. Tác giả đã tập trung nghiên cứu lý luận chính trị và vai trò của nó đối với hoạt động của người báo cáo viên. Và một số bài báo khoa học đăng ở các tạp chí. Các công trình nghiên cứu và bài viết của các tác giả đã đề cập đến các vấn đề thông tin và vai trò của thông tin dưới nhiều góc độ khác nhau. Cụ thể là các tác giả đã tiếp cận nhiều khái niệm thông tin, về tác động của thông tin đối với hoạt động giảng dạy lý luận chính trị Mác- Lênin, với hoạt động lãnh đạo, quản lý của cán bộ chủ chốt...song vấn đề vai trò của thông tin chính trị - xã hội đối với hoạt động tuyên truyền miệng của đội ngũ BCV cấp cơ sở mà một mảng đề tài còn trống và chưa được nghiên cứu. Vì vậy, việc nghiên cứu vấn đề này sẽ có ý nghĩa lý luận là thực tiễn cấp bách. 3. Mục đích và nhiệm vụ của luận văn Trên cơ sở làm rõ bản chất, vai trò của thông tin chính trị - xã hội đối với hoạt động tuyên truyền miệng của đội ngũ BCV cấp cơ sở ở Cà Mau, đề xuất một số giải pháp cơ bản nhằm phát huy có hiệu quả vai trò của thông tin chính trị - xã hội đối với hoạt động tuyên truyền của đội ngũ BCV cơ sở Cà Mau hiện nay. Để đạt được mục đích trên, luận văn tập trung giải quyết các nhiệm vụ sau: - Tìm hiểu khái niệm và đặc điểm của thông tin chính trị - xã hội, vai trò của nó đối với hoạt động tuyên truyền miệng của đội ngũ BCV cấp cơ sở. - Phân tích thực trạng môi trường thông tin chính trị - xã hội và vấn đề phát huy vai trò của nó trong hoạt động tuyên truyền miệng của đội ngũ BCV cơ sở ở Cà Mau. - Trình bày một số giải pháp nhằm phát huy có hiệu quả vai trò của thông tin chính trị - xã hội trong hoạt động tuyên truyền miệng của đội ngũ BCV viên cấp cơ sở ở Cà Mau trước yêu cầu mới. 4. Phạm vi nghiên cứu của luận văn Dựa vào lý luận phản ánh thông tin chính trị - xã hội được xem xét với tư cách là thuộc tính khách quan của vật chất, là cái đa dạng được phản ánh, được thể hiện rõ hơn, sinh động hơn theo tiến trình phát triển của thông tin trong thế giới khách quan sẽ tác động đến hoạt động tuyên truyền miệng của đội ngũ BCV cấp cơ sở. Do vậy, phạm vi nghiên cứu của luận văn giới hạn chỉ tìm hiểu trực trạng môi trường thông tin chính trị - xã hội và vai trò của nó đối với hoạt động tuyên truyền miệng của đội ngũ BCV cấp cơ sở ở Cà Mau năm năm trở lại đây. 5. Cơ sở lý luận và phương pháp nghiên cứu của luận văn - Cơ sở lý luận: + Luận văn được thực hiện trên cơ sở vận dụng những nguyên lý cơ bản của chủ nghĩa duy vật biện chứng và chủ nghĩa duy vật lịch sử, đặc biệt là lý luận nhận thức duy vật biện chứng. + Luận văn vận dụng các quan điểm, đường lối của Đảng ta về công tác tuyên truyền miệng của đội ngũ BCV. - Phương pháp nghiên cứu: + Sử dụng các phương pháp của chủ nghĩa duy vật biện chứng và chủ nghĩa duy vật lịch sử. + Kết hợp các phương pháp khác: Phân tích và tổng hợp, phương pháp điều tra xã hội học. 6. Đóng góp mới về mặt khoa học của luận văn Luận văn góp phần hệ thống hoá khái niệm thông tin chính trị - xã hội và chỉ rõ vai trò của nó đối với hoạt động tuyên truyền miệng của đội ngũ BCV cấp cơ sở. Luận văn sẽ chỉ rõ thực trạng phát huy vai trò của thông tin chính trị - xã hội đối với hoạt động tuyên truyền miệng của đội ngũ BCV cấp cơ sở Cà Mau, đề xuất một số giải pháp phát huy vai trò của thông tin chính trị - xã hội đối với công tác tuyên truyền miệng của đội ngũ BCV cấp cơ sở ở Cà Mau trước yêu cầu mới. 7. ý nghĩa của luận văn - Luận văn có thể góp phần cùng cấp uỷ và Ban Tuyên giáo các cấp tham khảo và vận dụng trong viện xây dựng môi trường thông tin chính trị - xã hội và cung cấp thông tin chính trị - xã hội cho đội ngũ BCV. Đồng thời xây dựng chiến lược đào tạo cán bộ Tuyên giáo, BCV trong tình hình mới. - Dùng làm tài liệu tham khảo và bồi dưỡng nghiệp vụ công tác tuyên truyền miệng cho đội ngũ BCV. 8. Kết cấu của luận văn Ngoài phần mở đầu, kết luận, danh mục tài liệu tham khảo và phụ lục, luận văn được kết cấu thành 2 chương, 4 tiết. Chương 1 Thông tin chính trị-xã hội và vai trò của nó trong hoạt động tuyên truyền miệng của đội ngũ báo cáo viên cấp cơ sở 1.1. Thông tin chính trị - xã hội - bản chất và đặc trưng 1.1.1. Bản chất thông tin chính trị - xã hội Thông tin là một hiện tượng khách quan, đóng vai trò quan trọng trong đời sống của thế giới sinh vật nói chung, của con người nói riêng. Không có thông tin, mọi sự vật và loài người sẽ không tồn tại và phát triển được. Thông tin đã trở thành nhu cầu sống còn của muôn loài, kể cả loài người. Để tồn tại và phát triển, con người luôn luôn phải tiếp nhận và xử lý thông tin. Dựa trên cơ sở xem xét trình độ phản ánh, cấu trúc của thông tin, người ta có thể phân thông tin thành ba loại: Thông tin trong thế giới vô sinh, thông tin trong thế giới hữu cơ và thông tin trong xã hội con người. Thông tin trong thế giới vô sinh là quá trình thông tin thụ động, sơ đẳng, chưa đầy đủ, là sự “tự điều chỉnh” sự tồn tại của mình cho thích hợp với môi trường xung quanh của sự vật hiện tượng khi bị tác động. Thông tin trong thế giới hữu sinh là loại thông tin có tính điều khiển, có chọn lọc đối với những tác động từ môi trường xung quanh, có ảnh hưởng trực tiếp tới môi trường sống của chúng. Thông tin trong xã hội con người là dạng thông tin cao nhất, phức tạp nhất, có tính mục đích, có sự tham gia của phản ánh có ý thức của con người. Thông tin trong xã hội giúp con người không chỉ thích nghi với môi trường sống mà còn tác động, sáng tạo theo mục đích, nhu cầu của con người. Quá trình thích nghi là cải tạo môi trường cũng đồng thời là quá trình con người tự hoàn thiện mình. ở góc độ chính trị, thông tin phản ánh các quan hệ chính trị. ở đây, chủ thể thông tin được xem xét là một chủ thể chính trị trực tiếp. Mỗi giai cấp, mỗi dân tộc, mỗi tổ chức chính trị -xã hội khác nhau phản ánh các hiện tượng xã hội khác nhau theo nhu cầu, mục đích, lợi ích và truyền thống của riêng mình. Thông tin chính trị - xã hội là một bộ phận quan trọng đặc biệt của thông tin xã hội. “Thông tin chính trị - xã hội là những thông tin về đời sống xã hội mang dấu ấn những quan điểm chính trị tư tưởng, quan điểm đường lối của một chủ thể xã hội nhất định” [32, tr.62]. “Thông tin chính trị - xã hội là những thông tin phản ánh mặt chính trị của các thông tin xã hội [32, tr.8]. Như vậy, thông tin chính trị - xã hội phản ánh mặt chính trị của toàn bộ đời sống xã hội của con người. Khi xem xét mặt chính trị của một hiện tượng xã hội, thông tin chính trị - xã hội không tách rời mà dựa vào các thông tin khác, khai thác mặt chính trị của các thông tin này. Hay nói cách khác thông tin chính trị - xã hội là những thông tin về hoạt động chính trị-xã hội của con người, mang ý nghĩa chính trị-xã hội nhất định. Như vậy, thông tin chính trị - xã hội là những thông tin về những quan hệ chính trị - xã hội phong phú trong các hình thái kinh tế - xã hội khác nhau, những mối quan hệ có tính quy luật đặc thù trên từng lĩnh vực cơ bản của đời sống xã hội. Tiếp nhận những thông tin đó, các chủ thể xã hội có căn cứ để định hướng trong hoạt động xã hội và hành vi cụ thể trong sinh hoạt hàng ngày thích hợp với truyền thống dân tộc, đặc điểm đất nước và thời đại. Đồng thời thông tin chính trị - xã hội giúp con người tự điều chỉnh tiến độ, biện pháp và mục tiêu hoạt động phù hợp với nhận thức về quy luật khách quan của xã hội hay sự biến đổi thực tế của quốc gia - dân tộc trong những điều kiện và hoàn cảnh lịch sử cụ thể. Thông tin chính trị - xã hội phục vụ trực tiếp cho hoạt động chính trị, công tác chính trị, tư tưởng; là công cụ và phương tiện không thể thiếu của hoạt động chính trị-xã hội. Trên cơ sở thông tin chính trị - xã hội, chủ thể quản lý có thể đề ra chủ trương, chính sách, mục tiêu, biện pháp của các lĩnh vực hoạt động chính trị- xã hội hợp lý. Thông tin chính trị - xã hội liên quan trực tiếp hoặc gián tiếp đến vấn đề quyền lực. Nó có thể góp phần bảo vệ, củng cố, phát triển hoặc nhằm thay đổi một chế độ xã hội. Chính vì vậy mà bất cứ cơ quan thông tin nào dù mang hình thức gì đều phục vụ cho một lý tưởng, một tôn chỉ mục đích có nội dung chính trị. Thông tin chính trị - xã hội không chỉ đơn thuần là thông tin được truyền bá vào tư tưởng xã hội mà còn là thông tin có vai trò làm thay đổi quan điểm, lập trường tư tưởng của đối tượng chịu sự tác động của thông tin đó. Trong mỗi giai đoạn phát triển của xã hội, thông tin chính trị - xã hội luôn luôn có vai trò và ngày càng có vai trò quan trọng trong cuộc đấu tranh chính trị, tư tưởng và lý luận. Thông tin chính trị - xã hội được xem là vũ khí tinh thần của các đảng phái chính trị và các nhà hoạt động chính trị vì mục tiêu chính trị nhất định. Thông tin chính trị - xã hội có khả năng thâm nhập vào lực lượng quần chúng và trở thành sức mạnh trong quần chúng, giác ngộ quần chúng, nâng cao nhận thức, tri thức khoa học...làm tăng thêm niềm tin về lý tưởng mà chủ thể của thông tin chính trị - xã hội đề ra. Thông qua đó, chủ thể thông tin có thể thực hiện được mục đích của mình: truyền bá cương lĩnh, đường lối, chủ trương, chính sách của đảng cầm quyền vào nhân dân nhằm tập hợp, giáo dục và tổ chức quần chúng nhân dân thực hiện mục đích đề ra. Một khi thông tin chính trị - xã hội của đảng cầm quyền được thâm nhập vào quần chúng nhân dân sẽ tạo ra sức mạnh vật chất to lớn. Thông tin chính trị - xã hội phản ánh toàn diện các quan hệ xã hội trong một quốc gia cũng như quan hệ giữa các quốc gia theo quan điểm chính trị của một giai cấp nhất định. Thông tin chính trị - xã hội có bình diện phản ánh rất rộng rãi, bao trùm toàn bộ các quan hệ trong một quốc gia cũng như giữa các quốc gia. Thông tin chính trị - xã hội được biểu hiện trên nhiều phương diện của đời sống xã hội với các hình thức hoạt động phong phú. - Thông tin chính trị - xã hội phản ánh những hoạt động phong phú, đa dạng của các giai cấp, các tầng lớp khác nhau về mục tiêu phát triển của con người, giai cấp, của các dân tộc. - Thông tin chính trị - xã hội phản ánh hoạt động của các đảng phái chính trị, các tổ chức, đoàn thể chính trị - xã hội, các cá nhân có vai trò trong xã hội vì mục tiêu giành và giữ chính quyền theo xu thế phát triển của quốc gia, dân tộc. - Thông tin chính trị - xã hội phản ánh hoạt động đối nội, đối ngoại của các quốc gia nhằm bảo vệ hoà bình, ổn định, tiến bộ của mỗi nước và trên phạm vi toàn thế giới. - Thông tin chính trị - xã hội phản ánh quan hệ giữa các nước, các tổ chức khu vực, quốc tế và sự tác động lẫn nhau giữa các nước,v.v.. Trong xã hội có giai cấp, thông tin chính trị - xã hội bao giờ cũng mang nội dung tư tưởng, quan điểm của giai cấp thống trị và phản ánh lợi ích và mục đích của giai cấp thống trị trong xã hội. Tuy vậy, thông tin chính trị - xã hội vẫn mang tính khách quan của nó. Tính khách quan của thông tin chính trị - xã hội thể hiện ở chỗ, nó bắt nguồn từ cuộc sống, phản ánh cuộc sống, gắn với cuộc sống của xã hội loài người. Nói khác đi, cơ sở, nguồn gốc, nội dung của thông tin chính trị-xã hội là khách quan, còn hình thức thể hiện của nó là chủ quan. Đồng thời, thông tin chính trị - xã hội còn mang tính khái quát hoá, trừu tượng hoá, tính thời sự, tính định hướng, tính dự báo, tính khoa học. ở một chế độ xã hội cụ thể bao giờ cũng có các quan hệ xã hội vận động, phát triển theo những khuynh hướng khác nhau, theo đó, thông tin chính trị - xã hội cũng phong phú, đa dạng. Trên cơ sở định hướng chính trị chung, đòi hỏi thông tin chính trị - xã hội phải khái quát hoá, trừu tượng hoá và bao quát đầy đủ nhiều thông tin ở các lĩnh vực khác nhau và gắn với hoàn cảnh lịch sử cụ thể. Thông tin chính trị - xã hội giúp chủ thể chủ động xử lý và đề ra chủ trương chính sách phù hợp với đòi hỏi của thực tiễn đời sống xã hội và mục địch của chủ thể. Để thông tin chính trị - xã hội có ích và phục vụ đắc lực cho đảng cầm quyền hoạch định đường lối, chủ trương, chính sách sát thực tế thì đòi hỏi thông tin chính trị - xã hội phải đáp ứng các tiêu chuẩn sau: - Thông tin chính trị - xã hội phải đúng. Đòi hỏi thông tin phải khách quan và chính xác về sự kiện của chủ thể. - Thông tin chính trị - xã hội phải đầy đủ, tức là thông tin phải phản ánh được tất cả khía cạnh cần thiết hoàn chỉnh, trung thực về sự việc, hiện tượng. - Thông tin chính trị - xã hội phải kịp thời, tức phải phản ánh đúng thực trạng sự kiện, thu thập đúng thời gian để chủ thể kịp phân tích, đánh giá và xử lý. - Thông tin chính trị - xã hội phải luôn gắn với quá trình diễn biến, vận động của sự vật, hiện tượng giúp tư duy của chủ thể theo một chuỗi sự việc rõ ràng, khoa học, mạch lạc. Ngoài ra, thông tin chính trị - xã hội đó phải "dùng" được, tức là thông tin phải có nội dung, có giá trị thực tiễn. 1.1.2. Đặc trưng của thông tin chính trị - xã hội Với phạm vi phản ánh rộng và phong phú như vậy, thông tin chính trị -xã hội bên cạnh những đặc điểm chung, đặc điểm vốn có của thông tin xã hội còn có những đặc trưng riêng. Thông tin chính trị - xã hội thể hiện lợi ích của chủ thể thông tin. Trong xã hội có giai cấp, thông tin chính trị -xã hội bao giờ cũng chứa đựng quan điểm giai cấp, gắn chặt với hệ tư tưởng của một giai cấp nhất định, phản ánh một hệ tư tưởng nhất định. Mỗi giai cấp có thái độ khác nhau, cách sử dụng thông tin khác nhau. Mỗi thông tin dù trực tiếp hay gián tiếp bao giờ cũng mang dấu ấn của một hệ tư tưởng nhất định. Không thể và không thể có thông tin chính trị - xã hội nằm ngoài những lợi ích và mục tiêu của các giai cấp, các đảng chính trị sử dụng nó. Khi khẳng định điều này chúng ta không phủ định tính khách quan, trung thực của thông tin chính trị -xã hội. Tính khách quan đòi hỏi thông tin phải được đảm bảo bằng mối liên hệ mật thiết của nó với cuộc sống. Tính khách quan của thông tin chính trị- xã hội không “trùng hợp” với chủ nghĩa chủ quan duy ý chí. Tính chân thực của thông tin chính trị - xã hội đòi hỏi nó phải phù hợp với tình hình thực tế của sự vật, hiện tượng, của đời sống chính trị-xã hội. Thông tin chính trị - xã hội là cái đa dạng của các quan hệ xã hội được phản ánh. Do đó sự phản ánh của thông tin chính trị - xã hội không chỉ bao gồm những mặt tích cực mà còn phản ánh cả những mặt tiêu cực, sai lầm, bao gồm cả những mâu thuẫn, những mặt đối lập. Nếu thông tin không đầy đủ, thông tin phiến diện, hoặc người dùng tin sẽ không nhận thức đúng sự vật, hiện tượng, hoặc họ tìm lời giải đáp ở các nguồn thông tin chính trị-xã hội không chính thống khác. Thông tin chính trị- xã hội có tính khái quát hoá, trừu tượng hoá cao. Trong mỗi xã hội cụ thể bao giờ cũng tồn tại nhiều mối quan hệ phức tạp, các quan hệ này lại vận động theo nhiều chiều và nhiều khuynh hướng khác nhau. Chính từ tính chất phức tạp c