Đề tài Thâm hụt tài khóa: Thực trạng, tác động và khuyến nghị chính sách

Chính sách tài khóa là một trong những nhân tố quyết định đến sự ổn định trong ngắn hạn cũng như tăng trưởng bền vững trong dài hạn của một quốc gia.

pdf22 trang | Chia sẻ: nhungnt | Lượt xem: 2216 | Lượt tải: 1download
Bạn đang xem trước 20 trang tài liệu Đề tài Thâm hụt tài khóa: Thực trạng, tác động và khuyến nghị chính sách, để xem tài liệu hoàn chỉnh bạn click vào nút DOWNLOAD ở trên
THÂM HT TÀI KHÓA: THC TRNG, TÁC NG VÀ KHUYN NGH CHÍNH SÁCH TS. Phm Th Anh† Dn nh p Chính sách tài khóa là mt trong nhng nhân t quyt nh n s n nh trong ng n hn c ng nh t ng tr ng bn vng trong dài hn ca mt quc gia. c bit, i vi nhng n c có quy mô ca khu vc nhà n c ln nh Vit Nam thì chính sách này li càng quan trng. Khu vc nhà n c có th nh h ng n các hot ng kinh t mt cách trc tip, thông qua các ch ng trình chi tiêu và huy ng ngân sách, hoc gián tip thông qua vic tác ng vào cách phân b /s dng ngun lc ca khu vc t nhân. Các nghiên cu thc nghim  nhiu n c trên th gii ã ch ra rng, s qun lý tài khóa yu kém là nguyên nhân chính dn n hàng lot các v n  kinh t nghiêm trng nh lm phát cao dai d!ng, thâm ht cán cân vãng lai ln, t ng tr ng th p, hoc th"m chí là t ng tr ng âm. Do v"y, chính sách tài khóa luôn là i t #ng trung tâm ca m$i công cuc ci cách nhm tái c u trúc nn kinh t. Kinh t Vit Nam ang tri qua nhng n m tháng  #c coi là khó kh n nh t k t% khi b t &u  i mi vào nhng n m &u th"p niên 1990. Nhng bin ng tiêu cc g&n ây ca kinh t th gii ã làm bc l nhng khim khuyt c bn ca nn kinh t ang say s a vi mc tiêu t ng tr ng cao tr c m t mà coi nh' s n nh lâu dài. T ng tr ng kinh t ã liên tc suy gim, t% mc trên 8,2% trong giai on 2004-2007, xung còn x p x 6,0% trong giai on 2008-2011. Trong khi ó, t l lm phát liên tc  mc cao, trung bình lên ti hn 14% m$i n m trong vòng 5 n m qua. Thâm ht th ng mi tr&m trng, t ng lên trên 10% GDP liên tc trong nhiu n m. c bit, thâm ht ngân sách cao và n# công t ng nhanh, do h"u qu ca nhng chính sách kích thích kinh t kéo dài thông qua chi tiêu công, ang tip tc là nhng nguy c tim (n làm x u thêm các ch s kinh t v) mô và e da s n nh ca nn kinh t trong t ng lai. Thâm ht ngân sách trong nhng n m g&n ây lên ti x p x 5-6% GDP, trong khi ó n# công và n# công n c ngoài l&n l #t t ng nhanh lên mc 57% và 42% GDP vào cui n m 2010. Nghiêm trng hn, s qun lý yu kém cng vi nhng khó kh n kinh t g&n ây ã khin hàng lot các doanh nghip nhà n c làm n kém hiu qu ri vào tình trng thua l$ và ng trên b* vc phá sn, trong ó T ng Công ty Công nghip Tàu thy – Vinashin là mt ví d in hình. Vi ngun lc hn ch do thâm ht ngân sách kéo dài, Chính ph th *ng c g ng hn ch nhng b t n này bng các gii pháp mang nng tính hành chính nh kim soát † Vin Chính sách Công và Qun lý, i hc Kinh t Quc dân. Email: pham.theanh@yahoo.com giá c, áp tr&n lãi su t và tín dng, khng ch t giá và hn ch th ng mi quc t. Tuy nhiên, nhng bin pháp phi quy lu"t th tr *ng này rõ ràng là không bn vng và sm mun gì c ng s+ gây ra s thiu ht ca phía cung do ng c khuyn khích b bóp méo, ngun lc  #c phân b mt cách không hiu qu, và n ng lc sn xu t b kim ch. Thay vì các bin pháp hành chính, nn kinh t Vit Nam ang c&n nhng ch ng trình tái c u trúc thc s, trong ó trng tâm là ci cách tài khóa, nhm gii quyt trit  nhng b t n kinh t hin ti và h ng nn kinh t ti mc tiêu t ng tr ng bn vng trong t ng lai. Bài vit này s+ c g ng phân tích thc trng và nhng tác ng tiêu cc ca thâm ht tài khóa mà Vit Nam ang và s+ có th gp phi trong th*i gian ti. ng th*i, bài vit c ng c g ng lng ghép tho lu"n nhng thc ti,n chính sách mà Chính ph có th la chn nhm t  #c các mc tiêu kinh t v) mô v t ng tr ng, th t nghip, lm phát và cán cân thanh toán. Th c tr ng thâm h t tài khóa và n công Thâm ht ngân sách và n công tng nhanh Thâm ht ngân sách hàng n m  #c nh ngh)a là s chênh lch gia t ng thu và t ng chi trong n m ó ca Chính ph. Trong khi ó, n# công  #c tính toán da trên giá tr cng dn ca các khon thâm ht ngân sách qua các n m. Thng kê v thâm ht ngân sách và n# công ca Vit Nam hin có nhiu ngun khác nhau. Ngay bn thân Quyt toán Ngân sách Nhà n c (NSNN) hàng n m ca B Tài Chính (MoF) c ng  a ra hai con s v mc  thâm ht ngân sách ó là: (i) thâm ht ngân sách bao gm c chi tr n# gc và; (ii) thâm ht ngân sách không bao gm chi tr n# gc. Bc tranh t ng th v tài khóa cho th y, Vit Nam ã và ang theo u i nhng chính sách có nh h ng thâm ht nhm thúc (y t ng tr ng kinh t. Thâm ht ngân sách di,n ra liên tc trong khong hn mt th"p k qua và có mc  ngày càng gia t ng. C th, thâm ht ngân sách, không bao gm chi tr n# gc, ca Vit Nam trung bình trong giai on 2003-2007 ch là 1,3% GDP, nh ng con s này ã t ng hn g p ôi lên 2,7% GDP trong giai on 2008-2012. Thâm ht ngân sách liên tc ã kéo theo s gia t ng nhanh ca n# công. T ng n# công ca Vit Nam ã t ng t% khong 40% GDP t% cui n m 2007 lên ti hn 57% GDP vào cui n m 2010, và ch gim ôi chút vào n m 2011 nh* lm phát cao. Cùng th*i gian ó, n# n c ngoài ca Vit Nam c ng t ng t% 32% lên ti g&n 42% GDP. Tuy nhiên, nhng con s này có th ch a phn ánh úng bn ch t ca thâm ht tài khóa  Vit Nam hin nay. Các t chc quc t  a ra nhng con s thâm ht ngân sách khác xa vi con s báo cáo ca MoF. C th, ch tính riêng n m 2009, con s thâm ht ngân sách không bao gm chi tr n# gc theo báo cáo ca MoF là 3,7% GDP, trong khi ó con s t ng ng ca Ngân hàng Phát trin châu Á (ADB) và Qu- Tin t Quc t (IMF) cao hn nhiu, l&n l #t là 6,6% và 9,0% GDP. Vit Nam hin có nhng cách hch toán riêng không theo thông l quc t. Nhiu khon chi ngân sách t% ngun trái phiu Chính ph cho các d án giáo dc, thy l#i, y t,…  #c  ngoi bng và không  #c tính &y  vào thâm ht ngân sách và n# công nh thông l quc t. Ngoài ra, chi cho nhng công trình ln kéo dài c ng  #c phân b d&n vào quyt toán ngân sách nhiu n m ch không tính c vào n m trái phiu  #c phát hành  vay n#. S thiu nh t quán trong cách hch toán tài khóa khin cho các con s thng kê không phn ánh chính xác v thc trng n# công ca Vit Nam, gây nhi,u lon thông tin cho nhng ng *i tham gia th tr *ng. ng th*i nó khin cho vic so sánh quc t, ánh giá, và qun lý ri ro n# công ca Vit Nam gp khó kh n. Bng 1: Thâm h t ngân sách ca Vit Nam qua các nm (% GDP) 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 MoF1 -4.9 -4.9 -4.9 -5.0 -5.7 -4.6 -6.9 -5.6 -4.9 -4.8 MoF2 -1.8 -1.1 -0.9 -0.9 -1.8 -1.8 -3.7 -2.8 -2.1 -3.1 IMF -3.8 -3.3 -4.8 -1.2 -3.3 -0.2 -2.5 -1.2 -9.0 -5.7 ADB -3.5 -2.3 -2.2 0.2 -1.1 1.3 -1.0 0.7 -6.6 ... Ghi chú: MOF1: Thâm ht gm c chi tr n gc, MOF2: Thâm ht không gm chi tr n gc. Ngun: Tng hp ca tác gi t MoF, World Economic Outlook (IMF, 2011) và Key Economic Indicators (ADB, 2011). Bng 2: N công Vit Nam qua các nm (% GDP) 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 Ngng T ng n# công 52.6 57.3 54.6 65.0 N# công n c ngoài 29.9 27.8 26.7 28.2 25.1 29.3 31.1 N# n c ngoài 37.2 32.2 31.4 32.5 29.8 39.0 42.2 41.5 50.0 Ghi chú: Ng ng n công và n n c ngoài c  xut bi B Tài chính Ngun: MoF S b. sót trong hch toán thâm ht ngân sách và n# công ca Vit Nam  #c th hin r t rõ thông qua các con s chênh lch gia l #ng TPCP phát hành vay n# thc t hàng n m và con s TPCP phát hành phn ánh trong Quyt toán NSNN. Theo s liu ca S Giao dch Chng khoán Hà Ni (HNX), ch tính riêng hai n m 2010 và 2011, t ng giá tr TPCP và TPCP bo lãnh m$i n m  #c phát hành vào khong 110 ngàn t ng, cao hn r t nhiu so vi con s báo cáo trong Quyt toán NSNN. Ngoài ra, còn mt l #ng n# ln ca các doanh nghip nhà n c (DNNN), không  #c chính ph bo lãnh, c ng không  #c phn ánh trong bi chi ngân sách và n# công hàng n m ca Vit Nam nh thông l và khuyn cáo ca các t chc quc t. T l thu thu cao Theo Quyt toán NSNN ca MoF, trung bình trong giai on 2007-2011, t ng thu ngân sách nhà n c ca Vit Nam khá n nh và vào khong 29,0% GDP. Nu ch tính thu t% thu và phí thì con s này là 26,3% GDP. Loi tr% tip thu t% d&u thô thì s thu còn khong 21,6% GDP. áng chú ý là thu t% d&u thô ang có t trng ngày càng gim d&n trong t ng thu ngân sách nhà n c, t% khong 6,9% GDP trong n m 2007 xung còn ch a &y 3,1% GDP trong n m 2011. iu này chng t. t trng các khon thu khác ang ngày càng gia t ng. Mc thu t% thu và phí, không k thu t% d&u thô, ca Vit Nam hin nay là r t cao so vi các n c khác trong khu vc. C th, trung bình trong 5 n m g&n ây, t/ l thu t% thu và phí/GDP ca Trung Quc là 17,3%, Thái Lan và Ma-lay-xia là x p x 15,5%, Phi-líp-pin là 13,0%, In-ô-nê-xia là 12,1%, và ca 0n  ch là 7,8%.1 Hình 1: Các ngun thu ca Vit Nam (% GDP) Ngun: Quyt toán và D toán NSNN 2003-2012 Hình 2: Thu t thu và phí  mt s nc châu Á (% GDP) Ngun: ADB Key Economic Indicator for Asia and the Pacific (2011) Ngoi tr% n m 2009 khi Chính ph thc hin hàng lot các bin pháp c t và mi,n gim thu nhm kích thích t ng c&u thì thu thu và phí, không k d&u thô, ca Vit Nam ch a có d u hiu gim. Nhng c tính s b ca n m 2010 và 2011 t% Quyt toán 1 Ngun: ADB Key Economic Indicator for Asia and the Pacific (2011) NSNN cho th y t/ l này tip tc duy trì  mc cao và th"m chí còn gia t ng, l&n l #t khong 22,6 và 24,4% GDP. Nh v"y, ngoài vic chu “thu lm phát” hàng n m  mc hai con s, nhng chính sách bo h và thu chng lên thu ang khin m$i ng *i dân Vit Nam gánh chu t/ l thu phí/GDP cao g p t% 1,4 n 3 l&n so vi các n c khác trong khu vc. Xét riêng v thu thu nh"p, mc dù Vit Nam có các thang b"c thu su t khá t ng ng nh ng khong thu th"p chu các thang thu su t t ng ng li th p hn r t nhiu so vi các n c khác. Ví d i vi thu thu nh"p cá nhân, khong thu nh"p chu thu su t 10%  Vit Nam là x p x 3.451-5.175 USD/n m. Trong khi ó con s t ng ng  Thái Lan và Trung Quc l&n l #t là 4.931-16.434 USD/n m và 3.801-9.500 USD/n m.2 T ng t nh v"y, mc thu su t thu nh"p doanh nghip 25%  #c áp dng c nh cho mi doanh nghip  Vit Nam trong khi các n c khác li áp dng nhiu mc thu su t khác nhau dao ng t% 2-30%. Bên cnh thu thu nh"p, Vit Nam còn áp nhiu khon thu cao khác ánh vào tiêu dùng nh thu tiêu th c bit và thu nh"p kh(u. c bit, ngoài các khon thu và phí, các doanh nghip Vit Nam còn phi tr các chi phí không chính thc cao. Theo kt qu iu tra Ch s N ng lc Cnh tranh C p tnh (PCI) n m 2011, mc dù ã gim nh ng vn có ti hn 52% s doanh nghip  #c h.i tr l*i rng h phi chi tr d i dng tin lót tay cho các cán b hành chính a ph ng, 7% s doanh nghip phi chi tr ti hn 10% t ng thu nh"p ca h cho các khon chi phí không chính thc. c bit, báo cáo c ng ch ra rng mc dù tham nh ng nh. có biu hin gim i nh ng tham nhng ln li có xu h ng t ng thông qua các hành vi nh “li qu” khi ký kt h#p ng, mua s m công, hoc th.a thu"n  t ai béo b. Liên quan n khía cnh này, có ti 56% doanh nghip tham gia  u th&u các d án ca nhà n c cho bit vic chi tr hoa hng là ph bin. iu này ã góp ph&n làm gia t ng s b t công gia các nhóm l#i ích và i a s dân chúng, ng th*i làm suy gim nim tin vào b máy công quyn. T ng mc thu thu/GDP cao ã hn ch kh n ng tích l y, làm gim &u t phát trin, và nâng cao n ng lc cnh tranh ca khu vc t nhân. Nó c ng khuyn khích các hành vi gian l"n v thu nh hin t #ng chuyn giá g&n ây ca các doanh nghip có vn &u t trc tip n c ngoài (FDI). S liu thng kê nhng n m g&n ây cho th y, chim khong 20% GDP trong toàn nn kinh t nh ng các doanh nghip FDI li ch óng góp trên d i 10% t ng thu ngân sách nhà n c. Nhiu doanh nghip trong khu vc này liên tc báo l$ nh ng li xin m rng &u t . Vic  mc thu su t cao hn so vi các n c trong khu vc là mt trong nhng ng c h p dn các doanh nghip FDI chuyn l#i nhu"n ra n c ngoài nhm h ng mc thu thu nh"p doanh nghip th p hn. 2 Ngun: Tính toán t Vi t ng mc thu thu/GDP cao nh ng h thng c s h t&ng công cng và dch v xã hi ca Vit Nam li kém xa so vi th gii. H thng h t&ng giao thông ch"t h'p và xung c p, các bnh vin luôn trong tình trng quá ti, ch t l #ng giáo dc xung c p,… là nhng mi lo ln i vi s phát trin trong dài hn ca nn kinh t. Chi tiêu công cao ã gây sc ép khin t ng thu  mc r t cao và không gim trong nhng n m v%a qua. Con  *ng gim thâm ht ngân sách thông qua t ng thu su t và c s ánh thu là r t hn ch. Vic t ng thu ch có th  #c thc hin nh* các bin pháp nâng cao t l tuân th, chng th t thu và buôn l"u. Nhiu khon thu không bn vng Quyt toán NSNN hàng n m ca MoF cho th y, t ng thu thu và phí ca n c ta ch yu n t% ba ngun chính ó là thu giá tr gia t ng, thu thu nh"p doanh nghip, và thu xu t nh"p kh(u & tiêu th c bit i vi hàng nh"p kh(u. Trong ó t trng thu thu nh"p công ty ang có xu h ng gim d&n t% 36% trong giai on 2006-2008 xung còn 28% trong giai on 2009-2011. Trong khi ó, t trng thu t% thu giá tr gia t ng và thu xu t nh"p kh(u li ang t ng nhanh. S gia t ng t trng các khon thu t% thu xu t nh"p kh(u & tiêu th c bit i vi hàng nh"p kh(u ang, t% 10,0% trong n m 2006 lên 18,4% trong n m 2009 và 14,5% trong n m 2010, mt mt cho th y s gia t ng nhanh chóng ca hot ng th ng mi quc t, mt khác phn ánh mc  bo h th ng mi cao ca Vit Nam. S ph thuc ln vào ngun thu này khi l trình c t gim thu  #c thc hin theo cam kt vi WTO s+ khin cho mc  thâm ht ngân sách ca Vit Nam có th tr nên tr&m trng hn trong nhng n m ti. Bng 3: T trng các lo i thu trong tng thu thu và phí 2003-2005 2006-2008 2009-2011 Thu nh"p doanh nghip 0.33 0.36 0.28 Giá tr gia t ng 0.22 0.23 0.29 Xu t nh"p kh(u 0.13 0.13 0.15 Khác 0.33 0.29 0.28 Ngun: Quyt toán và D toán NSNN 2003 - 2011 c bit, thu t% bán nhà thuc s hu nhà n c 123chuyn quyn s dng  t ang có xu h ng ngày càng gim d&n v quy mô tuyt i c ng nh t/ trng trong t ng thu và vin tr#, t% 9,3% n m 2007 xung còn khong 6,6% trong n m 2011, khi các tài sn loi này thuc s hu nhà n c ang d&n cn.  có cái nhìn sâu hn v bc tranh tài khóa, chúng ta nên có thêm th c o thâm ht ngân sách loi tr% các khon thu t% vic bán tài sn thuc s hu nhà n c. Vic  a nhng khon thu này vào tính toán cán cân ngân sách s+ làm gim mc  nghiêm trng ca tình trng bi chi t% nhng con s báo cáo. V bn ch t, vic làm này c ng ging nh vic mt cá nhân bán tài sn i  chi tiêu. Khon vay n# ca anh ta có th gim nh ng tài sn ca anh ta c ng gim t ng ng. Tc là anh ta ã nghèo i. T ng t nh v"y, thu t% vic khai thác d&u thô và các tài nguyên khác c ng có bn ch t ging các khon thu t% vic bán tài sn quc gia và không bn vng do ngun tài nguyên thiên nhiên là hu hn. C th, thu t% d&u thô ã có t trng liên tc gim nhng n m qua trong t ng thu ngân sách nhà n c. Khon thu này t% chim ti 28,8% trong t ng thu ngân sách trong n m 2006 ã gim xung ch còn 11,6% trong n m 2011. Ngoài ra, thu t% vin tr# không hoàn li c ng nên  #c loi tr% khi tính toán thâm ht ngân sách hàng n m do bn ch t ng n hn không n nh ca chúng.  có  #c bc tranh chính xác hn v thc trng thâm ht ngân sách hàng n m ca Vit Nam chúng tôi thc hin bóc tách các khon thu mang tính tm th*i, không bn vng, và thu t% vic bán tài sn nhà n c kh.i t ng thu và tính toán li các n c o thâm ht ngân sách không bao gm chi tr n# gc. Kt qu tính toán trong Bng 4 cho th y, mc  thâm ht ngân sách, không bao gm chi tr n# gc, ca Vit Nam sau khi loi tr% các khon thu này trung bình lên ti 11,6% GDP m$i n m trong giai on 2006-2008 và 8,7% m$i n m trong giai on 2009-2011. Rõ ràng, tình trng bi chi ngân sách là r t nghiêm trng ngay c khi Vit Nam hin ang có t l thu thu và phí là r t cao so vi các n c khác trong khu vc. Bng 4: Thâm h t ngân sách lo i tr các khon thu không bn vng (% GDP) 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 THNS không gm chi tr n# gc -0.9 -1.8 -1.8 -3.7 -2.8 -2.1 -3.1 THNS loi tr% thu vin tr# -1.7 -2.3 -2.4 -4.2 -3.1 -2.3 -3.3 THNS loi tr% thu vin tr#, thu t% bán nhà và giao  t -3.5 -5.0 -4.7 -6.5 -5.3 -4.1 -4.5 THNS loi tr% thu vin tr#, bán nhà và giao  t, và d&u thô -12.1 -11.9 -10.7 -10.2 -8.9 -7.2 -7.5 Ngun: Tính toán ca tác gi t Quyt toán NSNN các nm Chi tiêu ngân sách cao kéo dài Trong nhiu n m qua, chi tiêu công  #c coi là mt trong nhng ng lc quan trng  thúc (y t ng tr ng kinh t ca Vit Nam. Tuy nhiên, vai trò ca chi tiêu công i vi t ng tr ng kinh t là mt ch  còn gây tranh cãi. Nhiu nghiên cu ã ch ra rng nu chi tiêu chính ph quá nh. s+ dn n t ng tr ng kinh t r t th p, bi vì vic thc thi các h#p ng kinh t, bo v quyn s hu tài sn, phát trin c s h t&ng,… s+ r t khó kh n nu không có vai trò ca chính ph. Hay nói mt cách khác, mt s khon chi tiêu ca chính ph là c&n thit  m bo cho s t ng tr ng kinh t. Tuy nhiên, chi tiêu chính ph – mt khi ã v #t quá ng 4ng nào ó s+ cn tr t ng tr ng kinh t do nó gây ra s phân b ngun lc mt cách không hiu qu, tham nh ng th t thoát, và chèn ép khu vc t nhân. Da trên nhng phân tích thc nghim, nhìn chung các nhà nhà kinh t thng nh t vi nhau rng quy mô chi tiêu công ti u i vi các nn kinh t ang phát trin nm trong khong t% 15-20% GDP.3 S liu so sánh quc t ca ADB cho th y, Hng Kông, ài Loan, In-ô-nê-xia, Sing-ga-po và 0n  là nhng n c có quy mô chi tiêu chính ph nh. nh t, ch chim khong x p x 15-18% GDP. Trong khi ó, quy mô chi tiêu ngân sách, gm chi &u t và chi th *ng xuyên, ca Vit Nam ang nm  phía trên r t xa ng 4ng ti u này, chim ti hn 30% GDP trong nhng n m g&n ây. Mt iu áng nghch lý là sau hn 20 n m  i mi chuyn t% nn kinh t k hoch hóa t"p trung sang nn kinh t th tr *ng, quy mô chi tiêu chính ph Vit Nam li t ng mnh t% khong 22% n m 1990 lên ti hn 30% GDP trong n m 2010. T t nhiên, thành tu kinh t không ch ph thuc duy nh t vào chính sách tài khoá mà còn ph thuc vào các chính sách tin t, th ng mi, lao ng,… Hn na, thc t trên th gii ch ra rng ch t l #ng hay hiu qu, ch không phi quy mô, ca chi tiêu chính ph mi là nhân t quan trng quyt nh tc  t ng tr ng và trình  phát trin ca m$i quc gia. Thy in, an Mch, Pháp, và Anh vi quy mô chi tiêu chính ph chim hn 50% GDP nh ng là nhng n c có thu nh"p cao nh t th gii và xã hi phát trin. Ng #c li, B ng- la-ét hay Cam-pu-chia có quy mô chi tiêu chính ph d i 20% GDP nh ng vn nm trong nhóm nhng ng c nghèo nh t th gii. Tuy nhiên, con s chi tiêu chính ph t ng nhanh và ng  mc cao g&n ây trong khi hiu qu ca nó li r t th p ang là mt trong nhng yu t chính, trc tip hoc gián tip, gây ra b t n kinh t v) mô trong th*i gian qua  Vit Nam. Vi quy mô quá ln và tràn lan trong nhiu l)nh vc nh hin nay thì vic nâng cao hiu qu chi tiêu chính ph là iu cc kì khó kh n. Hn na, thc trng này c ng ang h ng ngun lc ca xã hi t% khu vc t hiu qu hn sang khu vc công kém hiu qu. Cui cùng, nó còn to ra sc ép t ng thu trong t ng lai và làm gim ng c khuyn khích hot ng sn xu t ca khu vc t . Bng 5: Quy mô chi tiêu chính ph  mt s nc châu Á (% GDP) 1990 1995 2000 2005 2009 2010 Bang-la-ét 12,4 14,4 14,5 15,0 15,3 15,9 Cam-pu-chia 8,4 14,8 14
Tài liệu liên quan