Giáo trình lịch sử Đảng chương 1: Đảng lãnh đạo cách mạng xã hội chủ nghĩa ở miền Bắc (1954 - 1975)

Miền Bắc bước vào thời kỳ quá độ lên chủ nghĩa xã hội trong hoàn cảnh thế giới và trong nước có những thuận lợi to lớn, nhưng cũng gặp những khó khăn không nhỏ. Nét nổi bật của tình hình thế giới là hệ thống xã hội chủ nghĩa thế giới đang lớn mạnh về mọi mặt, quyết định chiều hướng phát triển của thời đại mới. Sức mạnh đó là kết quả chung về sự phát triển toàn diện của các nước xã hội chủ nghĩa bao gồm các mặt: kinh tế, chính trị, quân sự, khoa học kỹ thuật, trong đó Liên Xô là trung tâm, trụ cột của hệ thống xã hội chủ nghĩa. Sự lớn mạnh của hệ thống xã hội chủ nghĩa đã thức tỉnh, cổ vũ mạnh mẽ nhân dân các nước thuộc địa và phụ thuộc, trong đó có Việt Nam đứng lên chống đế quốc, giành độc lập dân tộc, dân chủ, tiến bộ xã hội và hào bình thế giới. Sự phát triển của hệ thống xã hội chủ nghĩa, đặc biệt sau chiến thắng Điện Biên Phủ của nhân dân Việt Nam đã thúc đẩy phong trào giải phóng dân tộc, phong trào đấu tranh của giai cấp công nhân thế giới không ngừng phát triển mạnh trên khắp các châu lục. Tình hình trên làm cho lực lượng của chủ nghĩa đế quốc ngày càng suy yếu nghiêm trọng. Biểu hiện trước hết ở sự tan rã của hệ thống thuộc địa, tiếp đến là sự suy thoái của hệ thống kinh tế tư bản chủ nghĩa và sự gia tăng mâu thuẫn trong nội bộ, làm cho chủ nghĩa đế quốc đứng trước vực thẩm của tổng khủng khoảng. Từ sau Hiệp định Giơnevơ, với sự can thiệp và xâm lược của đế quốc Mỹ, đất nước ta bị chia cắt làm hai miền, mỗi miền có chế độ chính trị, xã hội khác nhau. Nhân dân miền Nam đang còn phải sống dưới ách thống trị của đế quốc và tay sai, tiếp tục đấu tranh với kẻ thù mới là đế quốc Mỹ vô cùng tàn bạo và nham hiểm. Tình hình trên đặt ra cho cách mạng xã hội chủ nghĩa ở miền Bắc nhiều khó khăn gian khổ. Sau ngày giải phóng, nhân dân miền Bắc vô cùng phấn khởi, tin tưởng vào sự lãnh đạo của Đảng, hăng say lao động sản xuất xây dựng chế độ mới, đó là điều kiện chính trị – xã hội thuận lợi cơ bản để miền Bắc bước vào thời kỳ quá độ lên chủ nghĩa xã hội. Nhưng bên cạnh đó, miền Bắc đi lên chủ nghĩa xã hội có nhiều khó khăn phức tạp, trong đó đặc điểm lớn nhất là từ sản xuất nhỏ, nông nghiệp lạc hậu tiến thẳng lên chủ nghĩa xã hội, bỏ qua giai đoạn phát triển tư bản chủ nghĩa. Mặt khác, sự phá hoại của các thế lực thù địch trước và sau khi thực dân Pháp rút quân và hậu quả của chiến tranh; hàng chục vạn người bị thất nghiệp, tàn dư của nền văn hóa nô dịch và tệ nạn xã hội chưa cải tạo xong . Đó là những cản trở lớn gây ảnh hưởng không nhỏ đến cách mạng xã hội chủ nghĩa ở miền Bắc.