Một số giải pháp và kiến nghị về việc xây dựng chương trình đào tạo giáo viên dạy giáo dục công dân thời kỳ đổi mới

MỘT SỐ GIẢI PHÁP VÀ KIẾN NGHỊ VỀ VIỆC XÂY DỰNG CHƯƠNG TRÌNH ĐÀO TẠO GIÁO VIÊN PHẠM ĐÀO HỊNH1 TÓM TẮT Ngành Giáo dục công dân, Giáo dục chính trị hiện nay còn một số bất cập như: đầu vào chưa cao số lượng sinh viên đào tạo tăng nhưng chất lượng chưa đáp ứng yêu cầu của xã hội chương trình, nội dung đào tạo chưa kịp thời đổi mới đội ngũ cán bộ giảng dạy còn thiếu,.. ể khắc phục những bất cập này, trong những năm tới cần điều chỉnh chương trình, nội dung đào tạo, xây dựng đội ngũ giảng viên, lấy phiếu thu thập thông tin nơi s dụng sinh viên ra trường, coi trọng đầu vào. Bài viết có một số kiến nghị, đối với Bộ Giáo dục ào tạo cần xây dựng chương trình Giáo dục công dân phù hợp hơn, tránh lắp ghép, đào tạo văn bằng hai và có chế độ đãi ngộ cho giáo viên Giáo dục Công dân ở trường phổ thông. Từ khóa: Giáo dục công dân, Giáo dục chính trị, c ư ng tr n đ o tạo, Cao đẳng Giáo dục công dân, Đại học Giáo dục chính trị. 1. Một s b t c p t ng đ tạo giáo viên Giáo d c công dân Bên cạnh những thành tựu to lớn về kết quả đ o tạo giáo viên dạy môn Giáo dục công dân ở trường phổ t ông m ng năm các K oa Giáo dục chính trị của các trường Đại học Sư p ạm công bố, hiện nay còn nhiều bất cập trong nội dung, c ư ng tr n đ o tạo. Qua tìm hiểu về t n n đ o tạo của các Khoa Giáo dục chính trị của các trường Đại học tôi thấy có những bất cập n ư sau: - Trước hết, đầu vào của Khoa Giáo dục Chính trị t ường có chất lượng c ưa cao, điểm chuẩn đầu vào khá thấp so với các ngành khác. Một số sinh viên về ngoại hình, tác p ong c ưa đảm bảo tính chuẩn mực cho một n tượng tốt đẹp về giáo viên giáo dục công dân. C o nên đối tượng đ o tạo của Khoa Giáo dục chính trị c ưa được tuyển chọn theo yêu cầu đ o tạo một giáo viên dạy Giáo dục công dân. 1 TS, Trường Đại ọc S i Gòn - Thứ ai, các trường Đại học Sư p ạm – n i đ o tạo giáo viên dạy Giáo dục công dân với các trường Phổ thông - n i sử dụng, c ưa có sự liên kết chặt chẽ với nhau trong việc thống nhất về tiêu chuẩn của giáo viên Giáo dục công dân. Từ đó, dẫn đến tình trạng các trường Đại học đ o tạo sinh viên Giáo dục công dân với số lượng khá lớn n ưng vẫn c ưa đáp ứng về yêu cầu sử dụng ở các trường phổ t ông v c ưa đạt chuẩn. Theo Thông báo kết quả hội thảo quốc gia về giáo dục đạo đức – công dân trong giáo dục phổ thông Việt Nam, Bộ Giáo dục v đ o tạo, số 1231/ TB- BGDĐT ng y 30 2013 đã đán giá: “Về số lượng, tuy có nhiều tiến bộ so với trước, n ưng vẫn thiếu rất nhiều giáo viên được đ o tạo đúng c uyên ng n , đặc biệt ở cấp trung học c sở. Số giáo viên được đ o tạo trên chuẩn còn ít. Các trường Cao đẳng sư p ạm chủ yếu đ o tạo g ép môn (Văn-Giáo dục công dân, Sử-Giáo dục công dân...), trong đó Giáo dục Công dân chỉ chiếm 30% thời lượng trong các c ư ng tr n đ o tạo nên những giáo viên n y ra trường c ưa đáp ứng được yêu cầu giảng dạy môn Giáo dục công dân. Do nhiều nguyên nhân, còn một bộ phận giáo viên c ưa tâm uyết với nghề, c ưa cập nhật được kiến thức mới, c ưa quan tâm đổi mới p ư ng p áp dạy học và kiểm tra đán giá”. - Thứ ba, c ư ng tr n , nội dung đ o tạo sinh viên ngành Giáo dục công dân, Giáo dục chính trị vẫn c ưa đáp ứng yêu cầu thực tiễn. C ư ng tr n giáo dục công dân ở trường phổ t ông đã có n iều t ay đổi n ưng các môn ọc của ngành Giáo dục chính trị ở các trường Đại học vẫn c ưa ịp thời t ay đổi cho phù hợp. Tình trạng sinh viên ra trường lúng túng, thiếu kiến thức chuyên môn, yếu kỹ năng giảng dạy vẫn còn khá phổ biến. - Thứ tư, đội ngũ giảng viên của các Khoa Giáo dục chính trị hiện nay còn thiếu khá nhiều, đặc biệt thiếu những c uyên gia đầu ngành về Giáo dục công dân, Giáo dục chính trị. Hiện nay, ở các khoa Giáo dục chính trị, đội ngũ giảng viên chủ yếu được đ o tạo các chuyên ngành Triết học, Kinh tế, Lịch sử, Chủ ng ĩa xã ội khoa học, Logic học,.. để đảm nhiệm giảng dạy các môn chuyên ngành chứ c ưa t ực sự là những chuyên gia về ngành Giáo dục công dân hay Giáo dục chính trị một các đúng ng ĩa. C n v vậy, việc xây dựng, hoàn thiện c ư ng tr n , nội dung đ o tạo Giáo dục Công dân, Giáo dục chính trị đang gặp nhiều ó ăn. - Thứ năm, trong đời sống xã hội, giáo viên dạy Giáo dục công dân ở trường phổ t ông t ường được coi là môn phụ, c o nên c ưa t u út t sin c o đầu vào các ngành Giáo dục công dân, Giáo dục chính trị. MỘT SỐ GIẢI PHÁP VÀ KIẾN NGHỊ VỀ VIỆC XÂY DỰNG CHƯƠNG TRÌNH ĐÀO TẠO GIÁO VIÊN 2. Một s giải pháp để xây dựng chư ng t ình đ tạo ngành Giáo d c Công dân, Giáo d c Chính tr ở t ư ng Đại h c Sài Gòn phù hợp với yêu c u thực tế hi n nay - Thứ nhất, rà soát lại c ư ng tr n Giáo dục công dân phổ thông từ lớp 6 – 12, nắm bắt các mạch kiến thức của giáo viên Giáo dục công dân để từ đó K oa Giáo dục Chính trị xây dựng c ư ng tr n , nội dung t eo ướng phù hợp, đ o tạo kỹ năng giảng dạy, tránh tính trạng xa rời yêu cầu giảng dạy ở trường phổ thông. Hiện nay, trong c ư ng tr n đ o tạo của Đại học Sài Gòn có hai bậc: ào tạo Cao đẳng Giáo dục công dân, bậc đ o tạo này có mục tiêu l đ o tạo giáo viên dạy Giáo dục công dân, công tác Đội TNTP ở trường Trung học c sở và tham gia hoạt động trong các đo n t ể chính trị, công tác tuyên huấn ở tại địa p ư ng. ào tạo ại học Giáo dục chính trị, bậc đ o tạo này có mục tiêu l đ o tạo giáo viên Giáo dục Công dân trường Trung học phổ thông và tham gia hoạt động trong các đo n t ể chính trị, công tác tuyên huấn ở tại địa p ư ng. Về mặt tên gọi của của các bậc đ o tạo, theo tôi cần phải làm rõ nội hàm của các khái niệm Giáo dục công dân và Giáo dục chính trị. Sự khác nhau giữa c ư ng tr n đ o tạo của bậc Cao đẳng v c ư ng tr n đ o tạo của bậc ại học là số lượng môn học, số lượng tín chỉ của c ư ng tr n Cao đẳng được rút gọn so với c ư ng tr n ại học. Thực chất của hai bậc đ o tạo này vẫn l đ o tạo giáo viên Giáo dục công dân cho hai cấp học ở trường phổ thông. Vì thế, chúng ta cần phải xem xét lại tên gọi của hai bậc học này sao cho phù hợp với c n c ư ng tr n , nội dung đ o tạo. Bên cạn đó, để đáp ứng yêu cầu giảng dạy Giáo dục Công dân ở hai cấp học ở trường phổ thông, theo tôi, chúng ta cần bám sát mục tiêu, yêu cầu, nội dung của c ư ng trình Giáo dục Công dân ở trường phổ t ông để từ đó điều chỉn c ư ng tr n , nội dung đ o tạo phù hợp. Trường Đại học Đồng Tháp là một trong các trường Đại học đ o tạo giáo viên Giáo dục công dân có uyn ướng đ o tạo theo yêu cầu thực tế, cụ thể: bố trí các môn học n ư P ư ng p áp giảng dạy môn GDCD 10, P ư ng p áp giảng dạy môn GDCD 11, P ư ng p áp giảng dạy môn GDCD 12, Lối sống văn óa t an niên đồng bằng sông Cửu Long; Thiết kế bài giảng điện tử môn giáo dục công dân ở trường phổ t ông, v.v T eo tôi, đây l một ướng đổi mới tích cực trong việc xây dựng c ư ng tr n Giáo dục công dân, Giáo dục chính trị m Trường Đại học Sài Gòn có thể tham khảo. Cùng với mục tiêu đ o tạo giáo viên Giáo dục công dân Khoa Giáo dục Chính trị - Đại học S i Gòn còn đưa ra mục tiêu l i sin viên ra trường có thể tham gia hoạt động trong các đo n t ể chính trị, công tác tuyên huấn ở tại địa p ư ng. Để thực hiện được mục tiêu này, theo tôi cần bổ sung thêm các môn học thuộc về kỹ năng oạt động đo n thể chính trị và nghiệp vụ công tác tuyên huấn ở địa p ư ng c o sin viên. Có n ư vậy, sin viên đ o tạo tại Khoa Giáo dục chính trị i ra trường có thể l m giáo viên, cũng có thể làm cán bộ p ong tr o Đo n, oặc có thể hoạt động trong các đo n t ể chính trị xã hội, hay công tác tuyên huấn ở địa p ư ng. - Thứ hai, hằng năm n trường và Khoa Giáo dục Chính trị nên tổ chức phát phiếu lấy thông tin phản hồi từ cựu sin viên đã công tác ở các địa p ư ng để thu thập, thống kê kết quả đ o tạo được sử dụng trong xã hội. Qua kết quả khảo sát ng năm để Trường Đại học Sài Gòn, Khoa Giáo dục Chính trị kịp thời xây dựng kế hoạc điều chỉnh về nội dung, c ư ng tr n đ o tạo một cách phù hợp với yêu cầu thực tế ở trường phổ t ông cũng n ư các c quan, đo n t ể ở địa p ư ng. - Thứ ba, cần phải xây dựng đội ngũ cán bộ giảng viên, c uyên gia đầu ngành về môn Giáo dục công dân đáp ứng yêu cầu đ o tạo của trường trong những năm tới. Hiện nay, ở Khoa Giáo dục Chính trị đội ngũ cán bộ giảng viên có tuổi đời khá cao, thiểu trầm trọng nguồn cán bộ giảng viên kế cận. Cho nên, trong những năm tới n trường cần tuyển chọn thêm cán bộ giảng viên trẻ để đáp ứng yêu cầu, nhiệm vụ đ o tạo của Khoa. Mặt ác, n trường cần có chế độ đãi ngộ, quan tâm t c đáng đối với những cán bộ, giảng dạy lâu năm, n ững chuyên gia có nhiều kinh nghiệm về ngành Giáo dục Công dân để tiếp tục đ o tạo ở bậc Sau Đại học. - Thứ tư, trong n ững năm tới cần chú trọng đầu vào của ngành Giáo dục chính trị, Giáo dục công dân, có n ư vậy mới bảo đảm có đầu ra đạt chuẩn, cũng n ư việc nâng cao tr n độ tư duy c o đội ngũ l m công tác lý luận. T eo tôi, đ o tạo giáo viên dạy Giáo dục công dân, Giáo dục chính trị có t n đặc thù của nó, bởi vì: Giáo viên dạy môn Giáo dục công dân ở trường phổ thông phải giải quyết một cách hệ thống những kiến thức c bản, cần thiết của một công dân Việt Nam trong thời đại mới. Giáo viên dạy môn Giáo dục công dân mang t n địn ướng chính trị sâu sắc của Đảng, N nước đối với thế hệ trẻ. Giáo viên dạy môn Giáo dục công dân phải tích hợp nhiều kiến thức của các môn khoa học khác nhau: Triết học, Kinh tế, Chính trị, Đạo đức, Pháp luật v.vv ở một mức độ nhất định còn có cả kiến thức của các môn khoa học tự nhiên. Giáo viên dạy môn Giáo dục công dân đòi ỏi kết hợp việc dạy chuyên môn gắn liền với một phong cách, MỘT SỐ GIẢI PHÁP VÀ KIẾN NGHỊ VỀ VIỆC XÂY DỰNG CHƯƠNG TRÌNH ĐÀO TẠO GIÁO VIÊN đạo đức, lối sống của một công dân tiêu biểu trong thời đại mới. Người giáo viên Giáo dục công dân n ư một biểu tượng sống để học sin noi t eo, để có thể tin tưởng những điều m người giáo viên ấy đã giảng dạy trên bục giảng. Điều n y cũng giống n ư giáo viên dạy Thể dục phải có thân hình khỏe mạn , cân đối thì mới tạo sự hấp dẫn, tin cậy c o người học, còn nếu mảnh khảnh, yếu ớt thì chắc chắn sẽ gây mất hứng thú, tin cậy trong học tập của học sin . Đối với giáo viên dạy môn Giáo dục công dân ngoài việc đòi hỏi có kỹ năng ng iệp vụ sư p ạm cao, còn đòi ỏi phải có khả năng n ạy bén trong việc nắm bắt tình hình thời sự, nắm bắt những quan điểm, đường lối của Đảng, N nước cũng n ư t n n c ung của thế giới, khu vực để truyền đạt những nội dung có tính chất mới mẻ, hấp dẫn, phản ánh kịp thời i t ở của cuộc sống, của thời đại. Chính vì vậy, để đáp ứng yêu cầu đ o tạo đội ngũ giáo viên Giáo dục công dân có chất lượng cao, đáp ứng yêu cầu thời đại thì cần coi trọng đầu vào của ngành. Mặt khác, ng n Sư p ạm nói chung và Giáo dục công dân nói riêng đều được n nước miễn học phí cho sinh viên học tập do đó cần đặt yêu cầu cao n trong việc lựa chọn đầu v o để trán lãng p ngân sác n nước. - Thứ năm, ằng năm t ông qua các p iếu phản hồi của giáo viên Giáo dục công dân là cựu sinh viên của trường để tìm hiểu họ cần những kiến thức gì, từ đó p ải mạnh dạn cắt giảm các môn học c ưa t ực sự cần thiết, kịp thời bổ sung những môn học cần thiết n. Bên cạn đó, đối với những môn học không bắt buộc, Khoa Giáo dục Chính trị t ường xuyên giới thiệu những môn học mới phù hợp với yêu cầu xã hội để sinh viên lựa chọn n ư: Vấn đề toàn cầu óa, Địa p ư ng ọc, Lý thuyết phân tầng xã hội, v.v.. Vì vậy, trong quá trình xây dựng đội ngũ giảng dạy, nghiên cứu của K oa cũng p ải đảm bảo theo tính mở, tính thích ứng, tính phát triển, trán tư tưởng “bao cấp” về nội dung, c ư ng tr n . 3. Một s kiến ngh Căn cứ vào thực trạng đ o tạo Giáo dục công dân, Giáo dục chính trị hiện nay; căn cứ vào hệ thống các c ư ng tr n đ o tạo hiện nay; căn cứ vào thực tế về ý thức, trách nhiệm công dân cũng n ư yêu cầu chung về hội nhập quốc tế của đất nước trong thời kỳ đổi mới, dể thực hiện tốt việc xây dựng c ư ng tr n đ o tạo Giáo dục Công dân, Giáo dục Chính trị phù hợp, đáp ứng yêu cầu thực tiễn, tôi có một số kiến nghị n ư sau: 1. Đề nghị Bộ Giáo dục v Đ o tạo đổi mới, xây dựng c ư ng tr n Giáo dục Công dân ở trường phổ thông phù hợp với yêu cầu của thời kỳ đổi mới (Hình 1). Hiện nay, i điều chỉn c ư ng tr n giảng dạy ngành Giáo dục công dân, Giáo dục chính trị ở Đại học S i Gòn nói riêng v các trường Đại học ác nói c ung t ường xuất hiện tình trạng muốn cắt giảm môn học n y để bổ sung môn học ác n ưng rất khó để thực hiện. Bởi vì, khi bỏ môn học này thì một bộ phận kiến thức chuyên ngành bị thiếu, khi thay môn học khác thì một bộ phận kiến thức chuyên ngành lại bị thừa. Nguyên n ân n y có c sở từ việc thiết kế c ư ng tr n dạy Đạo đức ở tiểu học, Giáo dục công dân ở phổ t ông c ưa bảo đảm tính xuyên suốt, c ưa bảo đảm tính logic sự vận động, phát triển của chính nội dung môn học. Sự lắp g ép c ư ng tr n các b i ọc ở các cấp học không bảo đảm tính bậc thang của nhận thức, từ đó l m c o c ng lên cao c ng xa rời nền tảng ở bậc học dưới. Theo tôi, giáo dục công dân tức là việc hoàn thiện nhân cách của một con người để khi họ trưởng thành thì họ có đủ các điều kiện n ư: n ận thức về ng ĩa vụ, về tránh nhiệm, về quyền lợi, biết làm chủ n vi, v.v i t am gia v o các oạt động của xã hội. Cho nên, khi xây dựng c ư ng tr n từ tiểu học, trung học c sở, trung học phổ t ông t môn Đạo đức, Giáo dục công dân phải bảo đảm tính tuần tự từ thấp lên cao, tính Đ o tạo GV Giáo dục công dân GDCD phổ thông trung hoc GDCD phổ thông trung học c sở GD Đạo đức MỘT SỐ GIẢI PHÁP VÀ KIẾN NGHỊ VỀ VIỆC XÂY DỰNG CHƯƠNG TRÌNH ĐÀO TẠO GIÁO VIÊN kế thừa, tính phát triển, tính mở. Nếu s đồ hóa theo lát cắt ngang ( n 1) t c ư ng trình dạy nên thực hiện theo từng cấp độ n ư vậy. 2. Từ t ực tế iện nay, các trường p ổ t ông t ường lấy giáo viên dạy Văn, dạy Sử, v.v có in ng iệm giảng dạy lâu năm để giảng dạy môn Giáo dục Công dân, c o nên sin viên mới ra trường t ường t được tuyển dụng. C n v vậy, để nâng cao tr n độ c uyên môn c o đội ngũ n y, t eo tôi đề ng ị n trường, K oa Giáo dục C n trị nên mở t êm đ o tạo văn bằng 2 ng n Giáo dục Công dân, Giáo dục C n trị c o các đối tượng n y. 3. Các trường p ổ t ông cũng cần xây dựng c ế độ đãi ngộ đội ngũ giáo viên Giáo dục Công dân, Giáo dục C n trị để ọ có đủ điều iện vật c ất, tin t ần, tâm uyết về ng ề dạy ọc đặc biệt l : Giáo dục công dân Việt Nam. Trong t ời ỳ ội n ập quốc tế iện nay, việc đ o tạo ra n ững công dân có ý t ức trác n iệm cao ông c ỉ có ý ng ĩa quan trọng với dân tộc m còn có ý ng ĩa bảo vệ òa b n v tiến bộ của t ế giới v n ân loại. C n v t ế, việc xây dựng, o n t iện c ư ng tr n , nội dung ng n Giáo dục Công dân, Giáo dục C n trị của Trường Đại ọc S i Gòn nói riêng v các Trường Đại ọc ác nói c ung l cần t iết v l một quá tr n t ường xuyên, lâu d i. TÀI LIỆU THAM KHẢO 1. ổi mới dạy học môn Giáo dục công dân: Kinh nghiệm các nước (Nguồn khuyenhocyenbai.vn). 2. Thông báo kết quả hội thảo quốc gia về giáo dục đạo đức-công dân trong giáo dục phổ thông Việt Nam, Bộ Giáo dục v Đ o tạo, Số: 1231/TB-BGDĐT, ng y 30 t áng năm 2013. 3. Sách Giáo dục Công dân lớp 6 – 12. 4. Nghị quyết số 29-NQ/TW ngày 4/11/2013 Hội nghị Trung ư ng 8 óa XI về đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục v đ o tạo. 5. C ư ng tr n Giáo dục Đại học ngành Giáo dục công dân, Giáo dục chính trị các trường Đại học. 6. TS. Trần Văn Hiếu (2013), Phân tích chương trình và đánh giá giáo dục – Giáo dục công dân, Khoa Khoa học Chính trị, Đại học Cần T . 7. Nguyễn An Ninh (1926), Công dân giáo dục. Báo La Cloche Fêle’e (Chuông rè) 11/1/1926. 8. Luật giáo dục năm 2005. 9. Civic Education, Nguồn từ: plato.stanford.edu