Sự phân bố các đền thờ Nguyễn Hữu Cảnh trên cù lao Ông Chưởng, huyện Chợ Mới, tỉnh An Giang

67 SỰ PHÂN BỐ CÁCĐỀN THỜ NGUYỄN HỮU CẢNH TRÊN CÙ LAO ÔNGCHƢỞNG, HUYỆN CHỢ MỚI, TỈNH AN GIANG Lê Thu Vân TrườngĐại học An Giang Tómtắt: MụcđíchcủabàiviếtnàynhằmtrìnhbàysựphânbốcủacácđềnthờNguyễnHữuCảnhtạicù laoÔngChưởngthuộchuyệnChợMới,tỉnhAnGiangdựatrênmốitươngquangiữayếutốlịchsửvàyếutốtự nhiên.Trongđó,yếutốlịchsửđượcđánhdấubởisựxuấthiệncủadanhnhânNguyễnHữuCảnh,cònyếutốtự nhiên bao gồmmôi trường sông nước, vị trí địa lý và sựphânbố cấu trúc cácdòng chảy trên cù laoÔng Chưởng.Quađó,cóthểthấyđượcmộttrongsốnhữngnétvănhóariêngbiệtcủavùngđấtnàysovớicáccù laocònlạitrongkhuvựctỉnhAnGiang. Từkhóa:cùlaoÔngChưởng,NguyễnHữuCảnh,đềnthờ,dinhÔng. 1. Đặt vấnđề AnGianglàvùngđấtkhônggiápbiểncóđặc điểmđịahìnhtựnhiênđặcbiệt,mộtbênlàhìnhthái bán sơn địa nổi tiếng với dãy Thất Sơn thuộc hai huyện Tịnh Biên và Tri Tôn, bên còn lại là đồng bằngvớicáchuyệncùlaolớnđƣợcbaobọcbởihai nhánh sôngTiền và sôngHậu.Vì vậy,môi trƣờng sôngnƣớcngay từbuổiđầukhaihoang lậpnghiệp khôngchỉlàđiềukiệnlýtƣởngchohoạtđộngđịnh cƣ, sản xuất nông nghiệp mà còn là yếu tố quan trọng ảnh hƣởng trực tiếpvà sâu sắc đến đời sống vănhóacủacộngđồngcácdântộctạinhữngcùlao này. Do có đặcđiểmđịalýtựnhiênđặcthùcùngvới lịch sửphát triểngần320nămgắnbóvới tên tuổi củadanhnhânNguyễnHữuCảnh,đờisốngvănhóa của cƣ dân trên cù lao Ông Chƣởng thuộc huyện ChợMới đƣợc định hình với nhiều biểu hiện văn hóađặcsắc.Mộttrongsốđólàsựphânbốcácđền thờNguyễnHữuCảnhtrênkhu vực.Mặcdùđềulà nhữngvùngđấtghinhậndấuấnlịchsửcủaNguyễn HữuCảnh,nhƣngsovớicáccùlaokháccủatỉnhAn GiangnhƣcùlaoAnPhú,cù laoTânChâu,cùlao PhúTânthìchỉcócùlaoÔngChƣởnglànơicócác cơsởthờphụngNguyễnHữuCảnhtập trungvàđa dạnghơnrấtnhiều. 2. Dấu ấn lịch sử của Nguyễn Hữu Cảnh trêncùlaoÔngChƣởng Cù laoÔngChƣởng làmột cù lao lớn thuộc huyệnChợMớinằmtronghệthốngcáccùlaođầu nguồn của tỉnh An Giang. Theo Trịnh Hoài Đức: “TrƣớcthếkỷXVIII,cù laoÔngChƣởngđƣợcgọi bằngnhiềutênkhácnhau:cùlaoCâySao,CáiSao, bãiCâySao,ChâuSaoMộchaycùlaoTiêuMộcvì cù laonàyngày trƣớccónhiềugỗ sao”[2; tr.200]. TêngọicùlaoÔngChƣởngđƣợcđịnhdanhvàođầu thếkỷXVIIIvìliênquanđếnsựxuấthiệncủadanh nhânNguyễnHữuCảnhtạikhuvựcnày.Ôngkhông nhữnglàvịKhaiquốccôngthầncócôngtrạnggiúp chúa Minh Nguyễn Phúc Chu (1675 - 1725) mở mangbờcõivềphƣơngNammàcònlàmộtvịtƣớng tàiđứcsongtoànđƣợcngƣờidânvùngđấtNamBộ hếtmựctônkínhvàthờphụng. Theo ghi chép của Quốc Sử quán triều NguyễntrongĐạiNamnhấtthốngchí thì“Nguyễn HữuCảnhcònđƣợcgọilàNguyễnHữuKính,hoặc Kỉnh. Ông sinh năm Canh Dần (1650) tại thôn PhƣớcLong,xãChƣơngTín,huyệnPhongLộc(nay là xã Vạn Ninh, huyện Quảng Ninh, tỉnh Quảng Bình)trongmộtgiađìnhquanlạicótruyềnthốngvõ nghệ tinhthông.Thânphụcủaông làNguyễnHữu Dật(tƣớcChiêuVũHầu)- mộtvõtƣớngcantrƣờng đãnhiềulầngiúpChúaNguyễndụngbinhchốnglại họTrịnhvàlậpnênnhữngchiếncônglẫylừng,sau nàyđƣợctriềuđìnhphonglàmKhaiquốccôngthần. Anh của Nguyễn Hữu Cảnh là Nguyễn Hữu Hào cũnglàmộtvõtƣớnglậpnhiềuchiếncôngđƣợcxếp vàohạngcôngthầnbậcnhì.Nốitiếpchínguyệncủa cha và anh, ôngcũngsớmtheonghiệpbinhđao,trở thành một vị tƣớng tài đức vẹn toàn, đƣợc chúa Nguyễnrấttintƣởng[12;tr.535].NămNguyễnHữu Cảnh42tuổi,vìcócôngtogiúptriềuđìnhdẹploạn quânChiêmThànhnênôngđƣợcthăngtừchứcCai cơ lên chứcChƣởng cơ, trấn thủ dinhBìnhKhang [11;tr.119].CũngtheoghichépcủaQuốcSửquán 68 triềuNguyễntrongĐạiNamthựclục thì:“Vàonăm 1698, Nguyễn Hữu Cảnh nhận nhiệm vụ đi kinh lƣợcThủyChânLạp.Vốnlàmộtvịtƣớngmƣulƣợc nênsaukhithôngrõđịahình,cáchsinhhoạtcủadân chúng, ông ra sức ổn định dân tình, hoạch định cƣơnggiớixómlàng,lậpnênchếđộhànhchínhđầu tiên cho vùng đấtNamBộ.Ông lấy đấtNôngNại đặt làm Gia Định phủ, lập xứ Đồng Nai là huyện PhƣớcLong,dụngdinhTrấnBiên,chuyểnSàiGòn làm huyện Tân Bình, dựng dinh Phiên Trấn. Mỗi dinhđặtchứcLƣuthủ,CaibạvàKýlụcđểquảntrị. ÔngchiêunạpdânlƣutántừBốChínhtrởvềNam, chohọ tớiởđóđểdân sốđôngđúcnhằmcó thêm lực lƣợng khai khẩn ruộng nƣơng.Ông còn đặt ra phƣờng, ấp, xã, thôn, chia cắt địa phận,mọingƣời phânchiếmruộngđất,chuẩnđịnhthuếđinh,điềnvà lậpbộtịchđinhđiền, tạonềnnếpchothờikỳkhẩn hoang ởmiềnNam.Nhờ công lao củaôngmà đất đaiđƣợcmởmang“rộngnghìndặm”,dâncƣhơn“4 vạnhộ”[12;tr.119-120]. KhinhiệmvụchúaNguyễngiaophóđãhoàn thành, Nguyễn Hữu Cảnh trở về tiếp tục trấn giữ dinh Bình Khang. Sau đó một thời gian, vì hoàn cảnhlịchsửnênôngcócơduyêntrởlạiNamBộvà để lạidấuấnsâusắctạikhuvựccù laođầunguồn sông TiềnvàsôngHậucủatỉnhAnGiang,đángghi nhậnhơncảlàôngđãgắnbónhữngthángngàycuối đời của mình với ngƣời dân vùng cù lao Ông Chƣởng. Cơ duyên này xảy ra vào năm 1699, khi giặcChânLạpđánh cƣớpngƣờiViệt tại nhiềunơi hẻo lánh dọc theo sông Cửu Long khiến đời sống củangƣờidânvôcùngkhổsở.TácgiảNguyễnHữu Hiệp viết về sự kiện này nhƣ sau: “Năm 1700, Nguyễn Hữu Cảnh theo lệnh chúa Nguyễn nhận chứcThốngsuấtđánhdẹpgiặcChânLạplàmphản. Tại lần dẹp loạnnày, quân củaNguyễnHữuCảnh giaochiếntrựctiếpvớiquânChânLạp.Thầntháiuy phong của ông đã làm cho giặc khiếp sợ đến nỗi chúng chƣa đánh đã ra hàng. Trƣớc thái độ thành khẩn xin hàng của quân địch, để tránh thƣơng tổn cho hai bên,NguyễnHữuCảnh chủđộng tiến vào thànhanủidânchúngvàphủdụquânbinhđịch”[4; tr.278]. Khi nhận thấy tình hình chiến sự yên ổn, NguyễnHữuCảnhchothuyềnquânxuôidòngCửu Longtrởvềdinhtrấn,tạicáckhuvựccóngƣờiViệt sinhsốngởhaibênbờsôngTiềncủatỉnhAnGiang, ôngđãghélạithămhỏivàgọiquanlạiChânLạptới khuyếndụ,bảohọđừnggâysựvớingƣờiViệtsinh sốngtạiđây.Chonênnhândânởnhữngnơiấyđều đemlòngkínhphục“khiôngrađihọchủđộngbơi xuồngchèoghe theođƣa tiễnmấydặmđƣờng” [3; tr. 124]. Khi thuyềnquânđivàorạchNgƣÔngĐà(tên gọicũcủarạchÔngChƣởng),NguyễnHữuCảnhđã dừnglạitạicùlaoTiêuMộcđểbinhlínhnghỉngơi, báo tin thắngtrậnvàxinđợi lệnh từ triềuđìnhđƣa xuống.Tạiđây,ôngchủđộngthămhỏilƣudânsinh sốngởhaibên bờrạch,kêugọimọingƣờidùlàdân tộc nào đi nữa cũng phải sống thân ái, đoàn kết. ĐiềunàychứngtỏNguyễnHữuCảnhkhôngnhững làmộtvõtƣớnguydũng,mộtnhàchiếnlƣợctàiba màtrênhếtôngcònlàmộtbậcđạithầncótấmlòng nhân hậu. Tuy thời gian lƣu lại cù lao này chỉ khoảng nửa tháng, nhƣng ông đã để lại trong lòng lƣudânnơiđâyrấtnhiều tìnhcảmtốtđẹpvàđƣợc họhếtmựctônkính.Tƣơngtruyềnvàonhữngngày cuốiđờitạicùlaonày,NguyễnHữuCảnhbịnhiễm bệnhvàbệnhtìnhngàycàngtrầmtrọng,sựviệcnày đƣợcTrịnhHoàiĐứcmiêutảtrongGiaĐịnhthành thông chí nhƣsau:“Chợtphátbệnhdịchtrongquân, ôngcũngbịnhiễmbệnhnhẹ,dầndầnhaichântêđi, ănuốngkhôngngon.Gặpngàymồng5 tháng5 là ngàyTếtĐoanNgọcótiệc,ôngmiễncƣỡngđirađể thƣởnglạotƣớngsĩ,cảmgióthổhuyếtrồicàngốm nặng”[2; tr.200].Đến ngày16 tháng 5 (năm1700) khi thuyền đi qua Sầm giang (tỉnh Tiền Giang), NguyễnHữuCảnh qua đời, hƣởng dƣơng 51 tuổi. Triều đình thƣơng tiếc truy tặng ông chứcChƣởng dinh,tênthụylàTrungCần,đƣợcliệtvàocôngthần Thƣợngđẳng,thờởTháiMiếu.Năm1810,Nguyễn Hữu Cảnh đƣợc thờ ở TháiMiếu với cƣơng vị là công thần Khai quốc, đứng đầu trong số 4 bốn vị Khaiquốccông thần triềuNguyễn.Năm1831,vua MinhMạngtruytặngchoôngchứcĐôngthốngchế dinh thần Cơ, đổi tên thụy là Tráng Hoàn, phong tƣớcVĩnhAnHầu[11;tr.536]. Trongdângian,NguyễnHữuCảnh trởthành vịnhânthầnThƣợngđẳngquantrọngbậcnhất,đƣợc thờphụngởnhiềunơi,hầunhƣnơinàocóvếtchân của Nguyễn Hữu Cảnh đi qua, từ Biên Hòa, Gia Định,MỹTho,ChâuĐốc,AnGiangthờiấy,cƣdân đều lập đền thờ để ghi tƣởng công ơn của ông. Nguyễn Liên Phong có chép trongNamKỳ phong tụcnhơnvậtdiễnca nhƣsau: “Nguyễn Hữu Cảnh Lễ Thành Hầu, Sắc phongthƣợngđẳng thầnđâuvitày. Nhớ ơnkhaiquốc nặng dày, Vua ban tiền bạc dựng gầy miễucơ. Xóm làng bồi bổ đến giờ, Thân linh bảo hộ cõi bờ vững an. Thƣờng niên tế tự kĩcàng, Nghivăntrần thế đoantrangkỉnhthành”[10; tr.326]. Đối với cƣ dân vùng Gia Định, Đồng Nai, khôngchỉriêngngƣờiViệtmàcảngƣờiHoavàcác dân tộckháccũng thiết lậpnhiềuđền thờđể triân NguyễnHữuCảnh.ĐólàcácđìnhthờtạicùlaoPhố (xãHiệpHòa,BiênHòa,ĐồngNai– xƣagọilàbãi Đại Phố Trấn Biên); tại Chợ Lớn (ngƣời Hoa thờ ôngởđìnhMinhHƣơng– GiaThạnh– vốnlàtrụsở hành chánh của làng Minh Hƣơng cũ. Khi ngƣời Phápđến,họgiảitáncơchếcủalàngnày,trụsởấy 69 trởthànhđềnthờ);ởđầucồnNamVang(dongƣời ChânLạpkínhdựngtạinơigiaochiếnvìcảmphục tấmlòngnhânhậucủaông[4;tr.282]. ỞhaibờsôngTiền(khuvực tỉnhAnGiang) ngày trƣớc – tại nhữngnơimà thuyền củaNguyễn HữuCảnhtừngđinganghoặcghéqua,cƣdâncũng xâydựngnhiềuđền thờđểghi nhớcông trạng của ông, lần lƣợt là đình Châu Phú (thành phố Châu Đốc), đình Đa Phƣớc (huyện An Phú), đình Châu Phong(huyệnTânChâu),đìnhMỹĐức,đìnhBình Thủy (huyện Châu Phú). Tƣơng truyền, khi đoàn thuyền của ông về đến khúc sông Vàm Nao, nhìn thấy cảnh dòng nƣớcnơi đây có nhữngxoáynƣớc sâu thƣờng cuốn đắm ghe thuyền của cƣ dân nên NguyễnHữuCảnhđãlênbờthămnomngƣờidânvà truyền cho đổi tên sông thành Vàm Thuận. Nhƣ Hiên Nguyễn Ngọc Hiền có chép lại sự việc này bằnghaicâuthơsau: “Mònmỏi trông mây lối Thuận Vàm Nhớ ai tầm mắt gởixaxăm”[3;tr.124] TạicùlaoÔngChƣởng,dấuấncủaLễThành HầuNguyễnHữuCảnhđểlạicóphầnsâuđậmhơn. Trongchuyếnhànhtrìnhtrởvềtriềuđình,cùlaonày là vùng đất cuối cùng mà Nguyễn Hữu Cảnh đặt chânđến.Ngoàiviệcđểchobinhlínhnghỉngơi,ông cònhếtlòngthămhỏidântình.Đángtiếcrằngcũng chínhtạinơiđâyôngbịnhiễmbệnhnặngvàquađời trên đƣờng trở về. Sau khi hay tin ôngmất, để tỏ lòng thƣơng tiếcvà tri ân sâu sắc, cƣdânvùng cù laonàyđãtựphátđổitêncùlaoTiêuMộcthànhcù lao Ông Chưởng, tức gọi theo chức “Chƣởng cơ” của ông; rạchNgƣÔngĐà chảy giữa cù lao cũng đƣợc đổi tên thành rạchÔngChưởng . Đồng thời giốngnhƣnhữngnơikhác,cáccơsởthờphụngông đƣợc cƣdân lần lƣợt dựng lênở nhiềunơi trêncù laoÔngChƣởng,tậptrungchủyếulàởhaibờrạch ÔngChƣởng,từthƣợngnguồnđếnhạnguồncóđến sáu đền thờ ông, trong đó có đến bốn dinh và hai đình thờ, là số lƣợng nhiều chƣa từng có ở những nơikhác.Nhƣvậy,sovớicáccùlaođầunguồnkhác củatỉnh AnGiang, cùlaoÔngChƣởng làkhuvực cósố lƣợngđềnthờNguyễnHữuCảnhnhiềunhất, đồngthờicũnglànơiduynhấtcủatỉnhAnGiangcó đếnbốndinhthờNguyễnHữuCảnhmàngƣờidân thƣờnggọi làdinhÔnghoặcdinhÔngLớn tọalạc theotrụcdòngchảycủarạchÔngChƣởng. Dấu ấn lịch sử của Nguyễn Hữu Cảnh trên vùngcù laonàycònđƣợcthểhiệnqua danhxƣng tự hào của ngƣời dân nơi đây là “miệt Ông Chƣởng”. Ngoài ra, hiện nay, tên hoặc chức tƣớc của Nguyễn Hữu Cảnh đƣợc đặt cho trƣờng học, đƣờngsá,nhàthờvàcáccôngtrìnhkhácnhƣtrƣờng THPT Nguyễn Hữu Cảnh, đƣờng Nguyễn Hữu Cảnh,nhàthờÔngChƣởng,thậmchíngƣờidâncòn gọi loại xuồng độcmộc đƣợc làm từ thân cây sao trồng trên cù lao này là xuồng Ông Chưởng. Vào năm2000– 2001chiếccầunốihaibờthị trấnChợ MớivàxãKiếnAnđƣợchoàn thành thay chobến đò Quản Nhung cũng đƣợc đặt tên là cầu Ông Chưởng.Têngọidângian“ÔngChƣởng”theosuốt chiều dài của lịch sử, gần 320 năm qua vẫn đƣợc ngƣờiđờighinhớ,thểhiệnrõvaitròvàvịtríquan trọngcủaNguyễnHữuCảnhđốivớicƣdânởcùlao này. 3. Sự phân bố đền thờ Nguyễn Hữu Cảnh trêncùlaoÔngChƣởng TheothốngkêcủaPhòngNộivụhuyệnChợ Mới(năm2012),trêncùlaoÔngChƣởngcó22đền thờThànhhoàngphânbốở2thịtrấnvà13xã. Dựa trênkếtquảkhảo sátsơbộcủachúng tôi, trongsố 22 đền thờ đó có đến 6 cơ sở thờ phụng Thành hoàngNguyễnHữuCảnh,đặcbiệtphânbốtậptrung ở khu vực thƣợng lƣu và hạ lƣu của rạch Ông Chƣởng tƣơng ứng với địa giới của thị trấn Chợ Mới, xã Kiến An, xã Long Kiến và xã An Thạnh Trung.Đểlýgiảichođiềunày,xétvềmặtđịalýtự nhiên,chúngtôitạmđƣaramộtsốnhậnđịnhsau: Vềphíangoài,cùlaoÔngChƣởngđƣợcbao bọcbởibaconsônglớnlàsôngTiền,sôngHậuvà sông Vàm Nao – nhánh sông chuyển tải lƣu lƣợng nƣớctừsôngTiềnvàosôngHậu.Trongsốđó,sông Tiền đóng vai trò là đƣờng giao thông thủy chính yếuđểthuyềnquânNguyễnHữuCảnhxuôidòngtừ Chân Lạp trở về, đồng thời cũng là tuyến đƣờng quan trọng giúp ông thực hiện nhiệm vụ thăm hỏi dântìnhởkhuvựcvensôngđểbiếtđƣợcđờisống của lƣu dân Việt trên vùng đất mới của chúa Nguyễn. Theo Nhƣ Hiên Nguyễn Ngọc Hiền ghi chép lại: “lộ trình trở về của ông xuôi theo hƣớng chảycủasôngTiềnlàtừChâuĐốc - CồnTiênđến VàmNao và rẽ vào rạchNgƣÔngĐà [3; tr.179]. Dựa theo ranh giới và sựphân chia địa phận hành chính hiện nay, trong chuyến hành trình trở về, NguyễnHữuCảnh đã qua các địa danh khácnhau củatỉnhAnGiang,lầnlƣợtlàChâuĐốc,CồnTiên (huyệnAnPhú),xãBìnhThủy(huyệnChâuPhú) và cù lao Ông Chƣởng chính là cù lao cuối cùng tronghệthốngcùlaođầunguồncủatỉnhAnGiang màNguyễnHữuCảnhghéthăm. Về phía nội vùng, cù lao Ông Chƣởng có mạnglƣớisôngngòichằngchịtvớinhiềudòngchảy tựnhiênnhƣrạch,mƣơng,rọc,xép,xẻođanxen nhau,trongsốđó,rạchÔngChƣởngcóvịtrívàvai trò quan trọng hàng đầu.Đây là con rạch tự nhiên lớnnhấtvùng,cóchiềudàikhoảng20km,lấynƣớc từsôngTiềnngayvàmthịtrấnChợMới,chảytheo hƣớngđôngbắc– tây nam, chiađôicùlaonàythành hai khu vực đông và tây, cuối cùng đổ nƣớc vào sôngHậuởcùlaoôngHổ thuộcxãMỹHoàHƣng (thành phố Long Xuyên, tỉnh An Giang). Sự hiện diệncủarạchÔngChƣởngđóngvaitrònhƣmộtyếu tố tự nhiên cung cấp nguồn nƣớc dồi dào và góp phầnđiềuhòakhíhậutrêncùlaoÔngChƣởngnên 70 ngaytừbuổiđầukhaihoanglậpnghiệp,lƣudânkhi đếncùlaonàyđềutậptrungtụcƣởhaibênbờrạch. ĐiềunàyđƣợcLêQuangĐịnhghinhậnvàchéplại trongbộđịachíđầutiêncủatriềuNguyễnlàHoàng Việt nhất thống dư địa chí nhƣ sau: “Rạch Ông Chƣởngthƣợng,rạchrộng8tầm,sâu1tầm3thƣớc, về phía nam chảyngang 13.110 tầmđến rạchÔng ChƣởnghạrồithôngvớiHậuGiang,haibênbờđều có cƣ dân, bên trong là ruộng vƣờn, ngoài là rừng chằm” [1; tr.105]. Ngoài ra, cùng là nhánh rẽ của sôngTiền thông với sôngHậu nhƣng so với dòng chảycủasôngVàmNàothìdòngchảycủarạchÔng Chƣởng hiền hòa hơn hẳn, điều này tạo thuận lợi cho thuyền quân Nguyễn Hữu Cảnh khi lựa chọn nhánh sông phù hợp để xuôi về sông Hậu. Chính tuyếnrẽquantrọngvàoconrạchnàyđãdẫnthuyền quân của Nguyễn Hữu Cảnh đến với cù lao Ông Chƣởng, tạo nên cơ duyên gặp gỡ giữa ông và cƣ dân nơi đây. Hơn nữa, do rạch Ông Chƣởng chảy giữacù laonênhình thànhmộtsốbãibồi rộng tạo điều kiện thuận lợi cho thuyền binh của Nguyễn Hữu Cảnh có thể dễ dàng hạ thuyền và đóng bản doanhtrúngụtạicùlaonày.Trongthờigianlƣulại, NguyễnHữuCảnhcócơhộitiếpxúc,thămhỏiđời sốngcủalƣudânhaibênbờsông,chínhhànhđộng này đã để lại nhiều tình cảm tốt đẹp trong lòng ngƣờidânnơiđây.Vìvậy,saukhihaytinLễThành Hầu qua đời, để tỏ lòng tƣởng nhớ, nhiều đền thờ đƣợcdựnglậptạicácnơitƣơngtruyềncódấuchân củaNguyễnHữuCảnhđặtlênkhithămhỏilƣudân. Theo dòng chảycủarạchÔngChƣởng,phíathƣợng lƣuvàhạlƣuđềucóđềnthờông. (1)PhíathƣợnglƣurạchÔngChƣởngtọalạc 3 cơ sở thờphụngNguyễnHữuCảnh, baogồm2 dinh thờ và 1 đình thần, cụ thể là: dinh thờQuan Chƣởng binh Lễ Thành Hầu Nguyễn Hữu Cảnh (thuộcđịabànthịtrấnChợMới– gọitắtlàdinhÔng ChợMới)nằmphíatảngạnrạchÔngChƣởng;dinh thờChƣởngbinhLễThànhHầuNguyễnHữuCảnh – gọitắtlàdinhÔngKiếnAnvàđìnhthầnxãKiến An(thuộcđịabànxãKiếnAn)nằmphíahữungạn rạchÔngChƣởng.DinhÔngChợMớilàcơsởhình thành lâuđời, tƣơng truyền lànơiđầu tiênNguyễn HữuCảnhđặtchânlênkhiđếncùlaoÔngChƣởng. Trong HoàngViệtnhấtthốngdưđịachí, Lê Quang Địnhmiêu tả dinh thờ này nhƣ sau: “Bên bờ phía TâyNamcủarạchÔngChƣởngcómiếu thờbàivị quan Tiền khâm sai Chƣởng cơ Lễ Thành Hầu (NguyễnHữuCảnh)doôngcócôngtrongviệcdẹp quânCaoMiênvàmởmangđấtđai,dânchúngnhớ đứccủaôngmà lậpmiếuthờnày.”[1; tr.105].Đối diệnvớidinhÔngChợMớiởphíabờkiacủa rạch ÔngChƣởnglàđìnhthầnxãKiếnAn.Ngôiđìnhtừ khi đƣợc xây dựng đến nay luôn là trung tâm tín ngƣỡng của cộng đồng cƣ dân trên khu vực. Đình thờnàyngoàiđặcđiểmđƣợcdựngvenbờrạchÔng Chƣởng còn đồng thời tọa lạc gần khu vực Xép ChănCàNa (đây là địa danh ngƣờiKhmer gọi để chỉconrạchChănCàNa,hiệnnayngƣờiViệtgọilà kênh Xép), vì thế đối với những ai buôn bán trên sôngnƣớcđã từngqua lạinhiềutrênXépChănCà NavàrạchÔngChƣởngđềubiếtđếnngôiđìnhnày và luôn tỏ lòng thành kính đối với Thành hoàng NguyễnHữuCảnh,đếnnayđịaphƣơngvẫncònlƣu truyềncâucadao: “AiđitớiXépChănCà Nhớ mua vàng mã nhang trà cúng Ông Cúng ông dâng một lòng thành thật Ghethƣơnghồ bánđắtmuamay”. CáchđìnhthầnxãKiếnAnkhoảng1,5kmvề hƣớngTâyNamlàdinhÔngKiếnAn,dinhthờnày đƣợcUBNDtỉnhAnGiangxếphạnglàditíchlịch sửcấptỉnhvàongày26/11/2003. (2)TƣơngtruyềnxƣakiaLễThànhHầucũng xuôi thuyềnxuống trung, hạ lƣu rạchÔngChƣởng vàchothuyềndừnglạirấtlâuđểôngvàosâutrong bờ,phủdụthổquan“nêndễdãivớidâncƣ”rồiông lạiâncầnkhuyênthổdâncùngdânViệt:“nênlấy đạođứccƣxửvớinhauônhòa,đừngnênganhghét kỳthịgâygổnhaulàmchi”.Lòngnhânáicủaông khiến cho cƣdân cảmphục [3; tr.189].Vì vậy, tại khuvựchạlƣucủarạchÔngChƣởngcũngtọalạc3 cơsởthờphụngNguyễ