Thực trạng quản lý hoạt động bồi dưỡng học sinh giỏi của Hiệu trưởng các trường trung học phổ thông chuyên vùng Đông Nam Bộ

TAÏP CHÍ KHOA HOÏC ÑAÏI HOÏC SAØI GOØN Soá 6 (31) - Thaùng 8/2015 55 Thực trạng quản lý hoạt động bồi dưỡng học sinh giỏi của Hiệu trưởng các trường trung học phổ thông chuyên vùng Đông Nam Bộ Current issues regarding the principal’s role in managing the training of gifted students in the specialized high schools in the Southeastern region of Viet Nam CN. Bạch Ngọc Linh Trường THPT chuyên Lương Thế Vinh – Đồng Nai B.A. Bach Ngoc Linh The Specialized High School Luong The Vinh – Dong Nai Tóm tắt Công tác bồi dưỡng học sinh giỏi (BDHSG) những năm gần đây tại các trường trung hoc phổ thông (THPT) chuyên vùng Đông Nam Bộ đã có nhiều khởi sắc. Một trong những yếu tố có tính quyết định đến chất lượng BDHSG là công tác quản lý (QL) của người hiệu trưởng. Trong phạm vi bài viết này, chúng tôi đi sâu nghiên cứu vấn đề thực trạng quản lý hoạt động BDHSG ở một số trường THPT chuyên vùng Đông Nam Bộ từ việc xây dựng kế hoạch, việc tổ chức thực hiện đến công tác chỉ đạo, phối hợp các lực lượng giáo dục và công tác kiểm tra, đánh giá. Từ đó đề xuất một số biện pháp nhằm nâng cao hiệu quả quản lý hoạt động BDHSG ở các trường THPT chuyên vùng Đông Nam Bộ. Từ khóa: học sinh giỏi, bồi dưỡng học sinh giỏi, trung học phổ thông chuyên, Đông Nam bộ Abstract In recent years, the training of gifted students (TGS) in the specialized high schools in the Southeastern region of Vietnam has prospered. One of the factors that are decisive to the quality of the TGS is the principal’s management. In this paper, we will go into further details on the problems of managing the TGS in some high schools in the Southeastern region, including plan outlining and implementation as well as the direction, coordination of the forces of education and monitoring and evaluation. We will also suggest appropriate measures to enhance the effectiveness of managing the TGS in high schools in the Southeastern region of Vietnam. Keywords: gifted students, training of gifted students, specialized high schools Southeastern region of Viet Nam 1. Đặt vấn đề Nghị quyết 29-NQ/TW của Hội nghị Trung ương 8 khóa XI ngày 04/11/2013 về đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục và đào tạo đã nhấn mạnh: “Phát triển giáo dục và đào tạo là nâng cao dân trí, đào tạo nhân lực, bồi dưỡng nhân tài”. Mục tiêu của các trường chuyên là tuyển chọn, phát hiện và bồi dưỡng học sinh năng khiếu, học sinh giỏi để tiếp tục đào tạo thành nhân tài đáp 56 ứng yêu cầu phát triển đất nước. Với trọng trách đào tạo nguồn nhân lực, bồi dưỡng nhân tài cho địa phương, những năm qua, thầy và trò các trường THPT chuyên vùng Đông Nam Bộ đã không ngừng nỗ lực, phấn đấu để giành nhiều thành tích trong hoạt động BDHSG. Tuy nhiên, kết quả đạt được vẫn chưa cao, chưa bằng vùng đồng bằng sông Hồng và vùng Bắc Trung bộ. Vì thế, chúng tôi đã tiến hành nghiên cứu thực trạng quản lý hoạt động BDHSG ở các trường THPT chuyên vùng Đông Nam Bộ. Mẫu khảo sát gồm 189 cán bộ quản lý (CBQL) và giáo viên (GV) dạy BDHSG thuộc ba trường: THPT chuyên Lê Quý Đôn (Bà Rịa - Vũng Tàu), THPT chuyên Quang Trung (Bình Phước) và THPT chuyên Lương Thế Vinh (Đồng Nai) năm học 2014 -2015. 2. Nội dung 2.1. Thực trạng quản lý việc xây dựng kế hoạch, chương trình hoạt động dạy bồi dưỡng HSG của GV Xây dựng kế hoạch là chức năng đầu tiên và cơ bản của nhà quản lý. Trong quản lý trường học cũng vậy, người hiệu trưởng phải là người trực tiếp hoạch định kế hoạch, trong đó có kế hoạch BDHSG. Xây dựng kế hoạch BDHSG rất quan trọng đối với các trường chuyên vì đây là hoạt động mũi nhọn của nhà trường để hiệu trưởng yêu cầu các bộ phận, cá nhân xây dựng kế hoạch của mình. Khảo sát thực trạng quản lý xây dựng kế hoạch, chương trình hoạt động dạy BDHSG cho thấy đa số ý kiến đánh giá ở mức độ Khá. Cao nhất là Yêu cầu GV dạy chuyên xây dựng kế hoạch chương trình dạy BDHSG có điểm trung bình (ĐTB) 4,11. Kế tiếp là Giao Phó hiệu trưởng chuyên môn duyệt kế hoạch, chương trình dạy BDHSG của GV theo định kỳ (tuần, tháng, năm) có ĐTB 4,06. Thấp nhất là Giao tổ chuyên môn thảo luận kế hoạch, chương trình dạy BDHSG có ĐTB 3,74. Điều này phần nào đã phản ánh thực trạng hiệu trưởng các trường chưa thật sự chú ý đến việc chỉ đạo GV xây dựng kế hoạch dạy BDHSG. Qua trao đổi với ban giám hiệu (BGH) và các Tổ trưởng chuyên môn, chúng tôi được biết BGH tin tưởng tổ trưởng; tổ trưởng cũng tin tưởng GV dạy chuyên. Từ đó, các kế hoạch, chương trình dạy BDHSG do GV dạy chuyên xây dựng thường ít được đưa ra tập thể tổ bàn bạc, thảo luận mà coi đó là sản phẩm của tổ; sau đó được phó hiệu trưởng phụ trách chuyên môn ký duyệt. 2.2. Thực trạng quản lý tổ chức thực hiện hoạt động dạy bồi dưỡng HSG của GV Chức năng tổ chức ở nhà trường được thể hiện thông qua việc hiệu trưởng phân phối và sắp xếp các nguồn nhân lực và vật lực theo những cách thức nhất định để đảm bảo thực hiện tốt kế hoạch đề ra. Mục đích của chức năng tổ chức hoạt động dạy BDHSG là tạo một môi trường nội bộ thuận lợi cho mỗi tổ chuyên môn, mỗi GV phát huy được năng lực, nhiệt tình của mình để đóng góp tốt nhất vào việc hoàn thành mục tiêu đào tạo nhân tài trong tương lai. Chúng tôi đã khảo sát CBQL và GV về việc Hiệu trưởng tổ chức hoạt động dạy BDHSG thu được kết quả như sau: 57 Bảng 1. Đánh giá của CBQL và GV về QL lựa chọn, phân công GV của tổ chuyên môn Nội dung Kết quả thực hiện % X Thứ bậc 5 4 3 2 1 Phân công GV có nhiều thành tích, kinh nghiệm dạy BDHSG từ lớp 10 đến 12 79,9 17,5 2,6 0,0 0,0 4,75 1 Phân công GV trẻ dạy 1 chuyên đề khoảng 3 năm liền 9,5 74,1 14,3 0,0 2,1 3,87 2 Phân công 2 đến 3 GV (trung niên lẫn trẻ) cùng dạy 1 lớp chuyên từ lớp 10 đến 12 18,0 65,6 10,1 0,0 6,3 3,83 3 Bảng 1 cho thấy hiệu trưởng chưa thật sự tin tưởng đội ngũ GV trẻ trong BDHSG, chưa mạnh dạn Phân công nhóm 2 đến 3 GV (có cả trung niên lẫn trẻ) cùng dạy 1 lớp chuyên từ lớp 10 đến lớp 12 (ĐTB 3,83). Điều này là một trở ngại khá lớn trong tương lai khi GV dạy chuyên ở độ tuổi sắp về hưu đang chiếm tỉ lệ lớn. Hiệu trưởng cần sớm định hướng thay đổi sự phân công GV để có tính kế thừa trong đội ngũ dạy chuyên. 2.3. Thực trạng chỉ đạo thực hiện kế hoạch bồi dưỡng học sinh giỏi Khi khảo sát CBQL và GV về công tác của hiệu trưởng chỉ đạo hoạt động dạy BDHSG, chúng tôi thu được kết quả như sau: Bảng 2. Đánh giá các nội dung hiệu trưởng chỉ đạo hoạt động dạy BDHSG Nội dung Kết quả thực hiện % ĐTB X Thứ bậc 5 4 3 2 1 Chỉ đạo tổ chuyên môn thành lập đội tuyển HSG 35,4 52,4 12,2 0,0 0,0 4,23 1 Chỉ đạo phó HT chuyên môn điều hành QL, giám sát GV thực hiện kế hoạch, chương trình dạy BDHSG 4,2 81,5 13,8 0,5 0,0 3,89 3 Chỉ đạo tổ trưởng chuyên môn QL việc thực hiện quy chế soạn giáo án chuyên đề, các hồ sơ, sổ sách của GV, việc chuẩn bị bài lên lớp của GV dạy BDHSG 14,8 74,6 10,1 0,5 0,0 4,04 2 Hướng dẫn tổ chức họp tổ chuyên môn để bàn bạc, trao đổi kinh nghiệm giảng dạy BDHSG 1,6 30,7 40,7 25,4 1,6 3,05 4 Liên kết tổ chức Hội nghị chuyên đề, trao đổi kinh nghiệm giảng dạy BDHSG 0,0 25,9 37,6 31,7 4,8 2,85 5 58 Từ kết quả của bảng trên, chúng tôi nhận thấy chỉ có duy nhất nội dung Chỉ đạo tổ chuyên môn thành lập đội tuyển HSG được đánh giá Tốt (ĐTB 4,23). Hai nội dung tiếp theo trong bảng trên có ĐTB xếp vào loại Khá. Qua trao đổi với BGH các trường, chúng tôi được biết Phó hiệu trưởng có yêu cầu GV lập kế họach, chương trình dạy BDHSG vào đầu năm học, còn việc thực hiện kế hoạch, chương trình ấy hoàn toàn tự giác. Tương tự, tổ trưởng chuyên môn chỉ nhắc nhở GV dạy chuyên soạn giáo án chuyên đề, các loại hồ sơ, sổ sách. Còn vấn đề Họp tổ chuyên môn để bàn bạc, trao đổi kinh nghiệm giảng dạy BDHSG và Tổ chức Hội nghị chuyên đề, trao đổi kinh nghiệm giảng dạy BDHSG chỉ được đánh giá mức Trung bình. Thậm chí còn có ý kiến đánh giá là Không thực hiện các công việc này. Khi khảo sát 125 GV về việc họp tổ chuyên môn thì có đến 64,8% cho rằng Họp tổ chuyên môn chỉ phổ biến công việc hành chính; còn mức độ họp tổ Thường xuyên (hàng tuần) chỉ có 7,2% chọn, Bình thường (2 lần/tháng) có 29,6% chọn, Ít thường xuyên có đến 63,2% chọn. Theo chúng tôi, hiệu trưởng cần chú ý cải tiến lề lối làm việc sao cho các buổi họp tổ chuyên môn thực sự là họp về “chuyên môn”. Về chức năng chỉ đạo, chúng tôi nhận thấy rằng: Hiệu trưởng phải khéo léo điều khiển tập thể sư phạm thực hiện theo kế hoạch, xác định mức ưu tiên tập trung nguồn lực cho việc thực hiện kế hoạch, phối hợp các lực lượng giáo dục; sử dụng hợp lý ba biện pháp quản lý: tổ chức – hành chính, kinh tế và tâm lý – giáo dục; quán triệt phương châm: duy trì - ổn định – đổi mới – phát triển. 3. Thực trạng kiểm tra, đánh giá, tổng kết hoạt động dạy BDHSG của GV Kiểm tra, đánh giá là một nội dung quan trọng, là nhiệm vụ thường xuyên và là khâu cuối cùng của công tác quản lý. Trong hoạt động BDHSG ở nhà trường, kiểm tra giúp đôn đốc, thúc đẩy GV và HS dạy và học nghiêm túc, có chất lượng nhằm đạt mục tiêu đề ra. Chúng tôi đã tiến hành khảo sát công tác kiểm tra, đánh giá hoạt động dạy bồi dưỡng HSG. Kết quả thu được: Bảng 3. Các nội dung HT kiểm tra, đánh giá HĐ dạy bồi dưỡng HSG của GV Nội dung Kết quả thực hiện % ĐTB X Thứ bậc 5 4 3 2 1 QL việc kiểm tra, đánh giá xác định trình độ HS để thành lập đội tuyển. 74,6 12,2 13,2 0,0 0,0 4,61 1 Theo dõi, kiểm tra kết quả dạy BDHSG. 43,9 36,0 20,1 0,0 0,0 4,24 2 QL việc tổng kết, phổ biến kinh nghiệm BDHSG. 4,2 41,3 52,4 1,6 0,5 3,47 3 Xử lý việc thực hiện không đúng kế hoạch, chương trình dạy BDHSG. 1,1 29,1 46,0 21,7 2,1 3,05 4 59 Qua bảng trên, chúng tôi thấy hiệu trưởng thành công nhất trong Quản lý việc kiểm tra, đánh giá xác định trình độ HS để thành lập đội tuyển (ĐTB là 4,61 đạt loại Tốt). Điều này thật sự cần thiết để chọn được chính xác những HS có năng lực vào đội tuyển. Ngược lại, hiệu trưởng chưa quan tâm Xử lý việc thực hiện không đúng kế hoạch, chương trình dạy bồi dưỡng HSG (ĐTB là 3,05 xếp loại Trung bình). Quản lý việc tổng kết, phổ biến kinh nghiệm bồi dưỡng HSG cũng chỉ xếp loại Khá, ĐTB là 3,47. Tìm hiểu vấn đề này, chúng tôi nhận thấy lãnh đạo các trường muốn GV làm việc trên tinh thần tự giác, vì công việc chung, nên đôi lúc còn cả nể nhất là với GV lớn tuổi và những GV có HS đã từng đạt thành tích cao. Về chức năng kiểm tra, chúng tôi nhận thấy rằng: muốn hoạt động dạy BDHSG có hiệu quả cao thì nhà quản lý trước hết phải xây dựng các tiêu chuẩn, phương pháp kiểm tra đánh giá; đánh giá một cách thường xuyên và theo định kỳ; kiểm tra việc đánh giá của GV dạy BDHSG; phối hợp các phương pháp đánh giá và tiến hành tổng kết hoạt động dạy BDHSG. 4. Kết luận Thực trạng trên cho thấy hiện nay vai trò lãnh đạo của hiệu trưởng đối với hoạt động BDHSG có một số mặt tích cực nhưng vẫn còn nhiều mặt hạn chế như: việc xây dựng kế hoạch BDHSG chưa được quan tâm đúng mức; việc tổ chức thực hiện hoạt động BDHSG còn nhiều bất cập; công tác chỉ đạo, phối hợp các lực lượng giáo dục chưa đồng bộ; việc kiểm tra, đánh giá, tổng kết hoạt động BDHSG chưa được coi trọng. Vì vậy hoạt động BDHSG của các trường THPT chuyên vùng Đông Nam Bộ chưa đạt hiệu quả như mong muốn. Để nâng cao hiệu quả công tác này, hiệu trưởng các trường THPT chuyên vùng Đông Nam Bộ cần sớm thực hiện đồng bộ các biện pháp như: Nâng cao nhận thức cho CBQL, GV, HS và gia đình HS về vị trí, vai trò và tầm quan trọng của hoạt động bồi dưỡng HSG; đẩy mạnh quản lý hoạt động dạy bồi dưỡng HSG của GV; thúc đẩy quản lý hoạt động học bồi dưỡng trên lớp và tự học của HS; chú trọng bồi dưỡng năng lực dạy chuyên cho GV; tăng cường quản lý cơ sở vật chất, phương tiện dạy học; xây dựng và hoàn thiện chế độ đãi ngộ, tạo động lực cho GV và HSG. TÀI LIỆU THAM KHẢO 1. Đặng Quốc Bảo – Nguyễn Đắc Hưng (2004), Giáo dục Việt Nam hướng tới tương lai - Vấn đề và giải pháp, Nxb Chính trị Quốc gia, Hà Nội. 2. Bộ Giáo dục và Đào tạo (2005), Luật Giáo dục Việt Nam, Nxb GD, Hà Nội. 3. Bộ Giáo dục và Đào tạo (2007), Điều lệ trường trung học cơ sở, trường trung học phổ thông và trường phổ thông có nhiều cấp học. Bộ Giáo dục và Đào tạo (2012), Thông tư số 06/2012/TT-BGDĐT: Quy chế tổ chức và hoạt động của trường trung học phổ thông chuyên. Ngày nhận bài: 20/4/2015 Biên tập xong: 15/8/2015 Duyệt đăng: 20/8/2015