Triết học Mac - Lê nin - Chương VI: Học thuyết kinh tế về chủ nghĩa tư bản độc quyền và chủ nghĩa tư bản độc quyền nhà nước

Chương VIHọc thuyết kinh tế về chủ nghĩa tư bản độc quyền và chủ nghĩa tư bản độc quyền nhà nướcV.I.Lênin đã trình bày một cách có hệ thống sâu sắc lý luận về CNTB Độc Quyền và CNTB Độc Quyền nhà nước1Tiếp theo giai đoạn cạnh tranh tự do, chủ nghĩa tư bản phát triển lên giai đoạn cao hơn là giai đoạn chủ nghĩa tư bản độc quyền và sau đó là chủ nghĩa tư bản độc quyền nhà nước Thực chất đây là những nấc thang mới trong quá trình phát triển và điều chỉnh của chủ nghĩa tư bản cả về lực lượng sản xuất và quan hệ sản xuất để thích ứng với những biến động mới trong tình hình kinh tế và chính trị thế giới từ cuối thế kỷ XIX và đầu thế kỷ XX đến nayCNTB độc quyền và CNTB độc quyền nhà nước2IIIIIIChủ nghĩa Tư bản độc quyềnChủ nghĩa Tư bản độc quyền Nhà nướcNhững nét mới trong sự phát triển của chủ nghĩa tư bản hiện đạiNỘI DUNGIVVai trò, hạn chế và xu hướng vận động của chủ nghĩa Tư bản3IChủ nghĩa Tư bản độc quyềnNguyên nhân chuyển biến từ CNTB tự do cạnh tranh sang CNTB Độc quyềnC.Mác và Ph.Ăngghen đã dự báo rằng: cạnh tranh tự do sinh ra tích tụ và tập trung sản xuất, tích tụ và tập trung sản xuất phát triển đến một mức độ nào đó sẽ dẫn đến độc quyền Tự docạnh tranhTích tụ tập trung sản xuấtĐộc quyềnVận dụng sáng tạo những nguyên lý của chủ nghĩa Mác vào điều kiện lịch sử mới của thế giới, V.I. Lênin đã chứng minh rằng chủ nghĩa tư bản đã bước sang giai đoạn mới là chủ nghĩa tư bản độc quyền. 4Sự phát triển của LLSX đã hình thành các xí nghiệp qui mô lớnNguyên nhân chuyển biến từ CNTB tự do cạnh tranh sang CNTBĐQSự xuất hiện của những thành tựu KH-KT mớiSự tác động của các quy luật kinh tế của CNTBCuộc cạnh tranh khốc liệt giữa các nhà tư bảnCuộc khủng hoảng kinh tế năm 1873 trong toàn bộ thế giới TBCNSự phát triển của hệ thống tín dụng TBCN5LLSXPTTích tụ và tập trung sản xuấtXí nghiệp quy mô lớnCM KH–KT Thể kỷ 19Ngành sản xuất mớiNSLĐ TăngXí nghiệp quy mô lớnTích luỹ tư bảnTác động của quy luật kinh tếBiến đổi cơ cấu kinh tếTập trung sản xuất quy môĐộc quyềnCạnh tranhTích luỹTích tụ và tập trung TBKhủng hoảngkinh tếPhân hoáXÝ nghiÖp võa vµ nhá ph¸ s¶nXÝ nghiÖp lín cµng lín h¬nXN lớn tồn tại và phát triểnTín dụng phát triểnTích tụ tập trung tư bảnTập trung sản xuất6Từ những nguyên nhân trên, V.I. Lênin khẳng định:Nguyên nhân chuyển biến từ CNTB tự do cạnh tranh sang CNTBĐQ"... cạnh tranh tự do đẻ ra tập trung sản xuất và sự tập trung sản xuất này, khi phát triển tới một mức độ nhất định, lại dẫn tới độc quyền.” (V.I.Lênin: Toàn tập, Nxb. Chính trị quốc gia, Hà Nội, 2005, t.27.tr.402) V.I. Lênin đã nêu ra năm đặc điểm kinh tế cơ bản của chủ nghĩa tư bản độc quyền TK 15Cuối TK19CNTB TDCTCNTB ĐQCTTG IIĐQTNĐQ NN7Có 5 đặc điểmTập trung sản xuất và các tổ chức độc quyềnTư bản tài chính và bọn đầu sỏ tài chínhXuất khẩu tư bảnSự phân chia thế giới về kinh tế giữa các tổ chứcSự phân chia thế giới về lãnh thổ giữa các cường quốc đế quốc2. Những đặc điểm cơ bản của CNTB độc quyền8Tập trung sản xuất và các tổ chức độc quyềnTổ chức độc quyền là tổ chức liên minh giữa các nhà tư bản lớn để tập trung vào trong tay phần lớn việc sản xuất và tiêu thụ một số loại hàng hoá nào đó nhằm mục đích thu lợi nhuận độc quyền cao2. Những đặc điểm cơ bản của CNTB độc quyềnTích tụ và tập trung sản xuấtCòn ít xí nghiệp lớnCạnh tranhGay gắt Thoả hiệpTổ chứcĐộc quyền9Tổ chức độc quyềnCartelSyndicate TrustConglemerate Thoả thuận về giá cả, quy mô, thị trường Việc lưu thông do một ban quản trị chung.Việc sản xuất, tiêu thụ do ban quản trị chungLiên kết dọc của các tổ chức ĐQ.Tập trung sản xuất và các tổ chức độc quyền10Tæ chøc ®éc quyÒnConglemeratCartelSyndicateTrustm11Các ngânHàng nhỏPhá sảntrong cạnh tranhSáp nhậpTư bản tài chính và bọn đầu sỏ tài chínhTổ chức Độc quyền Ngân hàngTổ chứcĐộc quyềnCông nghiệpCạnh tranh khốc liệtTư bản tài chính: “Tư bản tài chính là sự dung hợp giữa tư bản độc quyền công nghiệp và tư bản độc quyền ngân hàng hình thành tư bản tài chính khống chế cả công nghiệp lẫn ngân hàng từ đó chi phối các vấn đề KT-XH”12Vai trò của ngân hàng Vai trò cũVai trò mớiTư bản tài chính và bọn đầu sỏ tài chínhTrung gian trong thanh toán và tín dụng Sự phát triển của tư bản tài chính dẫn đến một nhóm nhỏ độc quyền chi phối toàn bộ đời sống kinh tế và chính trị của toàn xã hội tư bản gọi là bọn đầu sỏ tài chính. Trực tiếp đầu tư vào CNThâm nhập vào các tổ Chức ĐQCN để giám sátĐầu sỏ tài chínhTham dựThủ đoạnThống trị KTTT chính trị13Đầu sỏ tài chính Tư bản tài chínhNền KT trong nướcNền KT Thế giớiChế độ tham dự Lênin: “TB tài chính là kết quả của sự hợp nhất giữa TB ngân hàng của một số ít ngân hàng độc quyền lớn nhất, với TB của những liên minh độc quyền các nhà công nghiệp”14CNTB tự do Cạnh tranh Xuất khẩu Hàng hoáXuất khẩu hàng hoá ra nước ngoài nhằm mục tiêuThu về giá trịXuất khẩu tư bảnCNTB độc quyền Xuất khẩu Tư bảnXuất khẩu giá trị ra nước ngoài nhằm chiếm đoạt GTTD và các nguồn lợi khácNguyên nhân:Hình thức:15Nguyên nhân – Hình thứcTích luỹ TB phát triểnThừa TB Tương đốiCác nước đang phát triểnThiếu TB Giá ruộng đất rẻTiền lương ThấpNguyên liệuRẻTrực tiếpGián tiếpTích luỹ khối lượng TB lớnHội nhập kinh tếXuất khẩuTBChính trịKinh tếMục tiêu16Chủ thể xuất khẩu TBXKNhà nướcXKTư nhânTạo điều kiện cho TBTNXuất khẩuTBChính trịKinh tếQuân sựẢnh hưởngChính sáchHướng vàoNgành kết cấuHạ tầngĐặt căn cứQuân sựNgành chu chuyển vốn nhanhvà lợi nhuận độc quyền cao17Tích tụ vàTập trungTư bản Xuất khẩu Tư bảnCạnh tranh Giữa các TCĐQSự phân chia thế giới về KT giữa các tổ chức độc quyềnTổ chứcĐộc quyềnQuốc tếSự phát triểnKhông đềuVề mặtKinh tế Phát triểnKhông đềuVề quân sựXung độtQuân sựPhân chiaThuộc địaSự phân chia lãnh thổ giữa các cường quốcChiến tranhThế giới18 “CNTB phát triển càng cao, nguyên liệu càng thiếu thốn, sự cạnh tranh ngày càng gay gắt và việc tìm kiếm nguồn nguyên liệu trên toàn thế giới ngày càng ráo riết, thì cuộc đấu tranh để chiếm thuộc địa càng quyết liệt hơn”Từ năm 1880, bắt đầu xuất hiện cuộc xâm chiếm thuộc địa3 đế quốc lớn ANH – PHÁP - NGA chia nhau cai trị thế giớiCHIẾN TRANH THẾ GIỚI I1914 -1918CHIẾN TRANH THẾ GIỚI II1939 -194519Mối quan hệ giữa cạnh tranh và độc quyềnC¹nh tranh tù do§éc quyÒnLưu ý: Độc quyền sinh ra từ cạnh tranh tự do, độc quyền đối lập với cạnh tranh tự do, nhưng sự xuất hiện của ĐQ không thủ tiêu được cạnh tranh mà còn làm cho cạnh tranh trở nên đa dạng và gay gắt hơnSự hoạt động của quy luật giá trị và giá trị thặng dư trong giai đoạn CNTB độc quyền20Cạnh tranhtrong giaiđoạn CNTBĐộc quyềnGiữa các tổ chứcĐộc quyền với các xí nghiệp ngoài độc quyềnNguồn nguyên liệuNhân công, phươngtiện .Giữa các tổ Chức Độc quyền với nhauCùng ngànhKhác ngànhPhá sảnThoả hiệpTrong nội bộ tổ chức Độc quyềnThị phần sản xuấtTiêu thụMối quan hệ giữa cạnh tranh và độc quyền21Giai đoạn Tự do cạnh tranhSản xuất HH giản đơnBiểu hiện hoạt động của QLGT và GTTD trong giai đoạn CNTB độc quyềnGiai đoạn Độc quyềnQuy luật giá cả SXK + pQuy luật giá trịW = C +v + mQuy luật giá cả ĐQK + pPđq = P + P khácĐQQuy luật p’ và p’Quy luật GTTDLợi nhuận Độc quyền cao22 IIChủ nghĩa Tư bản độc quyền Nhà nướcNguyên nhân hình thành và bản chất của CNTB độc quyền Nhà nước Nguyên nhân hình thànhCNTB Độc quyềnCNTB Độc quyền Nhà nướcTất yếuLLSX phát triểnQHSX không phù hợpSở hữu nhà nước TSPCLĐ phát triểnXuất hiện N.nghề mớiHình thành kết nối mớiMâu thuẫn VS -TSXoa dịu bằng CSNNXu hướng QTHMT giữa các TCĐQCan thiệp của NNChủ nghĩa Tư bản độc quyền nhà nước23 IIChủ nghĩa Tư bản độc quyền Nhà nướcNguyên nhân hình thành và bản chất của CNTB độc quyền Nhà nước Bản chất của CNTB độc quyền nhà nướcChủ nghĩa Tư bản độc quyền nhà nướcSức mạnh Nhà nước Sức mạnh TC ĐQ TNQuan hệ kinh tếChính trị - Xã hộiLà sự kết hợp sức mạnh của các tổ chức ĐQ tư nhân với sức mạnh của nhà nước TS trở thành một thiết chế và thể chế thống nhất nhằm phục vụ lợi ích của tổ chức ĐQ và cứu nguy cho CNTB. CNTB độc quyền nhà nước là 1 quan hệ kinh tế, chính trị, xã hội 24 IIChủ nghĩa Tư bản độc quyền Nhà nướcNhững biểu hiện chủ yếu của CNTB độc quyền Nhà nước Sự kết hợp nhân sự giữa tổ chức ĐQ với Nhà nước Sự kết hợp về nhân sự thực hiện thông qua các đảng phái, nghiệp đoàn, hội chủ xí nghiệp, hình thức tham dự của các quan chức chính phủ vào tổ chức độc quyền .. Chính các tổ chức này này đã tạo ra cho tư bản độc quyền một cơ sở xã hội để thực hiện sự thống trị và trực tiếp xây dựng đội ngũ quan chức cho bộ máy nhà nước Nhà nước tư sảnKết hợp nhân sựCác Tổ chức Độc quyềnTham dự25 IIChủ nghĩa Tư bản độc quyền Nhà nướcSự hình thành và phát triển sở hữu Nhà nước Xây dựng DNNN bằng vốn ngân sáchQuốc hữu hoá xí nghiệp tư nhân bằng cách mua lạiMua cổ phần của các DN tư nhânMở rộng DNNN bằng vốn tích luỹ của các DNNNSở hữuNhà nướcSở hữu nhà nước là sở hữu tập thể của GCTB độc quyền có nhiệm vụ ủng hộ và phục vụ lợi ích của TBĐQ nhằm duy trì sự tồn tại của CNTB. Nó biểu hiện không những ở chỗ sở hữu nhà nước tăng lên mà còn ở sự tăng cường mối quan hệ giữa sở hữu nhà nước và sở hữu độc quyền tư nhân, hai loại sở hữu này đan kết với nhau trong quá trình tuần hoàn của tổng tư bản xã hội 26Một là: mở rộng sản xuất tư bản chủ nghĩa, bảo đảm sự lớn mạnh cho sự phát triển của chủ nghĩa tư bảnHai là: giải phóng tư bản của tổ chức độc quyền từ những ngành ít lãi để đưa vào những ngành kinh doanh có hiệu quả hơnBa là: làm chỗ dựa cho sự điều tiết kinh tế tư bản chủ nghĩa theo những chương trình nhất địnhChức năng của doanh nghiệp nhà nướcSự hình thành sở hữu Nhà nước 27 IIChủ nghĩa Tư bản độc quyền Nhà nướcSự điều tiết kinh tế của Nhà nước Tư sảnSự điều tiếtcủa NN Tư sảnBộ máy nhà nướcCác chính sáchĐiều tiếtNgân sách NNThuếHệ thống Tài chính – Tín dụngKinh tế nhà nướcKế hoạch hoáSự điều tiếtcủa NN Tư sảnNhằmHướng dẫn – Kiểm soát và Uốn nắn28CHUÛ NGHÓA TÖ BAÛN NGAØY NAY VAØ XU HÖÔÙNG VAÄN ÑOÄNGIII1. Nhöõng bieåu hieän môùi veà kinh teá cuûa CNTB ñoäc quyeàna. Taäp trung saûn xuaát vaø hình thöùc ñoäc quyeàn môùi * Söï thoáng trò vaø chi phoái kinh teá cuûa caùc toå chöùc ñoäc quyeàn ña quoác gia, xuyeân quoác gia * Söï phaùt trieån cuûa caùc doanh nghieäp vöøa vaø nhoû a. Taäp trung saûn xuaát vaø hình thöùc ñoäc quyeàn môùiCaùc cty ñoäc quyeàn ña quoác gia, xuyeân quoác gia: 60.000 cty, coù khoaûng 500.000 chi nhaùnh khaép nôi treân theá giôùi: 90% voán FDI, 80% NCKH vaø CGCN, 60% giaù trò TM toaøn caàu, 40% saûn löôïng CNCoù haøng trieäu DN nhoû hoaït ñoäng taát caû caùc lónh vöïc31b. Caùc hình thöùc vaø cô cheá thoáng trò cuûa tö baûn taøi chính thay ñoåiTB taøi chính xuaát hieän nhieàu lónh vöïc khaùc nhau: thò tröôøng chöùng khoaùn, caùc lónh vöïc giaûi trí, theå thao, dòch vuï quaân söï, tín duïngtrong nöôùc vaø quoác teá c. Nhöõng bieåu hieän môùi veà xuaát khaåu tö baûnThöù nhaát: Caùc nöôùc tö baûn phaùt trieån xuaát khaåu laãn nhauCaùc nöôùc ñang phaùt trieånXuaát khaåu tö baûn Caùc nöôùc tö baûn phaùt trieån Töø nhöõng naêm 70 cuûa TK 20 trôû veà tröôùcTöø nhöõng naêm 70 cuûa TK 20 ñeán nay Ôû nhöõng nöôùc tö baûn phaùt trieån CM KHCN ñaõ taïo ra nhöõng ngaønh baùn daãn vaø vi ñieän töû, ngaønh vuõ truï vaø ñaïi döông.. Trong thôøi gian ñaàu nhöõng ngaønh naøy thu ñöôïc nhieàu lôïi nhuaän Cô caáu kinh teá ñeå thay ñoåi phuø hôïp cho söï tieáp nhaän caùc ngaønh khoa hoïc coâng ngheä cao, löôïng voán lôùn.Coù caùc ñieàu kieän ñeå tieáp nhaän KHCN cao cuûa caùc nöôùc ñaàu tö nhö: trình ñoä tay ngheà coâng nhaân cao, cô sôû haï taàng kinh teá phaùt trieån, trình ñoä KHCN cao Nguyeân nhaân Thöù hai: Chuû theå xuaát khaåu coù söï thay ñoåi lôùn: chuû theå xuaát khaåu chuû yeáu trong CNTB ngaøy nay laø caùc coâng ty xuyeân quoác gia, ñaëc bieät laø trong ñaàu tö tröïc tieáp.Thöù ba: Hình thöùc xuaát khaåu chuû yeáu laø keát hôïp xuaát khaåu haøng hoaù vôùi xuaát khaåu tö baûn. Trong ñaàu tö tröïc tieáp xuaát hieän nhöõng hình thöùc môùi nhö : xaây döïng- kinh doanh – chuyeån giao (BOT, BT)Doanh nghieäp tö nhaânCaùc toå chöùc ñoäc quyeàn tö nhaânCaùc toå chöùc ñoäc quyeàn xuyeân quoác giaXuaát khaåu haøng hoùaXuaát khaåu tö baûnXuaát khaåu Tö baûn keát hôïp XK haøng hoùaThôøi gian TK 18Cuoái TK 19 ñaàu TK 20Nhöõng naêm 50 TK 20 ñeán nayThöù tö : Söï aùp ñaët mang tính thöïc daân trong xuaát khaåu tö baûn ñaõ ñöôïc gôõ boû daàn vaø nguyeân taéc cuøng coù lôïi ñöôïc ñeà caod. Söï phaân chia theá giôùi veà maët kinh teá giöõa caùc lieân minh cuûa CNTB ñaõ coù söï thay ñoåiXu theá quoác teá hoùa, toaøn caàu hoùa: UN, WB, IMF, WHO, FAOS, WTO Khu vöïc hoùa: EU, ASEAN, APEC, NAFTA, G7, G77, OECD Quan heä song phöông: theo höôùng hôïp taùc saâu roäng veà caùc maët e. Söï phaân chia theá giôùi giöõa caùc cöôøng quoác“Chieán löôïc bieân giôùi meàm”, “Bieân giôùi taøi chính” nhaèm raøng buoäc, chi phoái caùc nöôùc keùm phaùt trieån töø söï leä thuoäc veà voán, coâng ngheä ñi ñeán söï leä thuoäc veà chính trò.Kích ñoäng caùc cuoäc xung ñoät toân giaùo, saéc toäc, chieán tranh cuïc boäCaùc hoaït ñoäng vaên hoùa, toân giaùo mang maøu saéc chính trò362. Nhöõng bieåu hieän môùi cuûa CNTB ñoäc quyeàn Nhaø nöôùca. Söï phaùt trieån cuûa CNTB ñoäc quyeàn nhaø nöôùcSöï phaùt trieån LLSX vaø trình ñoä xaõ hoäi hoùa cao Caïnh tranh treân thò tröôøng gay gaétVai troø cuûa nhaø nöôùc taêng leânCNTB ñoäc quyeàn Nhaø nöôùc phaùt trieån Tyû troïng kinh teá nhaø nöôùc trong neàn kinh teá taêng leânSöï keát hôïp giöõa kinh teá nhaø nöôùc vaø kinh teá tö nhaân taêng leânChi tieâu taøi chính cuûa nhaø nöôùc ñeå ñieàu tieát neàn kinh teá taêng leânbieåuhieän b. Söï ñieàu tieát kinh teá cuûa nhaø nöôùc tö saûn cuõng coù nhöõng bieåu hieän môùi.Ñieàu tieát kinh teá cuûa nhaø nöôùc tö saûn trong CNTB ngaøy nayBoä maùy vaø caùc coâng cuï ñieàu tieátBoä maùy ñieàu tieátCaùc coâng cuï ñieàu tieátLaäp phaùpHaønh phaùpTö phaùpCaùc tieåu ban tö vaánHeä thoáng luaät phaùpHeä thoáng caùc chính saùchCaùc ñoøn baåy kinh teáMuïc tieâu ñieàu tieát kinh teá Khaéc phuïc khuyeát taät kinh teá thò tröôøng TBCNÑònh höôùng cho söï phaùt trieån kinh teá xaõ hoäiThuùc ñaåy taêng tröôûng kinh teá ñaûm baûo cho söï toàn taïi cuûa CNTBPhöông thöùc ñieàu tieát kinh teá cuûa nhaø nöôùc tö saûn trong CNTB ngaøy nayÑieàu tieát baèng chöông trình vaø keá hoaïchÑieàu tieát baèng cô caáu kinh teá thoâng qua quan heä thò tröôøngÑieàu tieát tieán boä khoa hoïc coâng ngheä baèng chi ngaân saùch cho nghieân cöùu vaø phaùt trieånÑieàu tieát thò tröôøng lao ñoäng baèng caùch ñaøo taïo vaø ñaøo taïo laïi, baûo hieåm thaát nghieäp, nhaø nöôùc can thieäp vaøo caùc hôïp ñoàng lao ñoängÑieàu tieát thò tröôøng taøi chính tieàn teä Ñieàu tieát caùc quan heä kinh ñoái ngoaïi3. Heä thoáng kinh teá cuûa chuû nghóa tö baûn ñoäc quyeàna. Söï phaùt trieån khoâng ñeàu giöõa caùc nöôùc tö baûn Nguyeân nhaân daãn ñeán phaùt trieån khoâng ñeàuDo taùc ñoäng cuûa quy luaät phaùt trieån khoâng ñeàuDo khoâng coù cuøng ñieåm xuaát phaùt vaø trình ñoä phaùt trieån, ñieàu kieän taøi nguyeân khaùc nhau, Phaân thaønh nhieàu nhoùm nöôùc coù trình ñoä phaùt trieån khaùc nhaub. Caùc coâng ty ña quoác gia, xuyeân quoác gia ngaøy caøng coù vai troø lôùn aûnh höôûng theá giôùi :Kinh teá, chính trò, xaõ hoäi c. Xu höôùng gia taêng quaân söï hoùa trong thôøi kyø “haäu chieán tranh laïnh”Kinh teá phaùt trieån giaûmTaøi chính tieàn teä phaùt trieån khoâng oån ñònhTyû suaát lôïi nhuaän giaûmTaêng cöôøng quaân söï hoùa ñeå taêng tyû suaát lôïi nhuaänIV. Thaønh töïu, haïn cheá vaø xu höôùng vaän ñoäng cuûa CNTB a. Thaønh töïu: -Löïc löôïng saûn xuaát : chieám öu theá veà khoa hoïc coâng ngheä, voán, nhaân löïc - Quan heä saûn xuaát : ngaøy caøng ñieàu chænh treân caùc maët quan heä sôû höõu , phaân phoái, quaûn lyù theo höôùng ISo- Kieán truùc thöôïng taàng: Nhaø nöôùc, phaùp luaät, daân trí, daân chuûb. Haïn cheá Chieán tranhGaây ngheøo ñoùi, beänh taät ôû caùc nöôùc ngheøoGaây oâ nhieãm moâi tröôøngToäi aùc ngay taïi caùc nöôùc TBBaát coâng trong caùc cam keát quoác teá veà thöông maïi, taøi nguyeân, nhaân quyeàn44c. Xu höôùng vaän ñoäng cuûa CNTBTieáp tuïc phaùt trieån treân cô sôû ñieàu chænhMaâu thuaãn cô baûn chöa giaûi quyeátNhaân loaïi hieåu saâu saéc hôn veà CNCS trong hieän thöïc 45IIINhững nét mới trong sự phát triển của CNTB hiện đạiSự điều chỉnh về quan hệ sản xuất và quan hệ giai cấpThể chế quản lý kinh doanh trong nội bộ doanh nghiệp có những biến đổi lớn.Quan hệ sở hữu thay đổiKết cấu gia cấp thay đổi với sự xuất hiện của tầng lớp trung lưu đông đảoThu nhập (tiền lương) của người lao động tăng trưởng khá nhanhCơ chế quản lý được cải cáchỨng dụng công nghệ cao trong quan lý và điều hành.Coi trọng lao động trí thứcThay đổi tổ chức mô hình doanh nghiệp46IIINhững nét mới trong sự phát triển của CNTB hiện đạiĐiều tiết vĩ mô của nhà nước ngày càng được tăng cườngCác công ty xuyên quốc gia có vai trò ngày càng quan trọng trong hệ thống kinh tế TBCN, là lực lượng chủ yếu thúc đẩy toàn cầu hoá kinh tế.Điều chỉnh linh hoạt trong chiến lược tổng thểThay đổi chính sách kinh tếVận dụng linh hoạt các công cụ điều tiết vĩ môThúc đẩy phân cộng lao động..Chuyển gia khoa học và công nghệMở rộng thị trường mang tính toàn cầuCạnh tranh và có những ảnh hưởng lớn đến kinh tế toàn cầu47IIINhững nét mới trong sự phát triển của CNTB hiện đạiĐiều tiết và phối hợp quốc tế được tăng cườngCuộc họp th­îng ®ỉnh G8Canadian Prime Minister andMexican President Meet in Vancouver NAFTA: Khèi th­¬ng m¹i tù do B¾c Mü48VIVai trò, hạn chế và xu hướng vận động của CNTBVai trò của CNTB đối với sự phát triển của nền sản xuất xã hội Sự ra đời của chủ nghĩa tư bản đã giải phóng loài người khỏi "đêm trường trung cổ" của xã hội phong kiến, đoạn tuyệt vời nền kinh tế tự nhiên, tự túc, tự cấp chuyển sang phát triển kinh tế hàng hoá tư bản chủ nghĩa, chuyển sản xuất nhỏ thành sản xuất lớn hiện đại C.Mác và Ph.Ăng Ghen khẳng định trong Tuyên ngôn của đảng cộng sản năm 1848: “CNTB ra đời chưa đầy 100 năm mà đã tạo ra được đống của cải vật chất khổng lồ bằng tất cả các thế hệ trước đây cộng lại”49Phát triển lực lượng sản xuấtQuá trình phát triển của chủ nghĩa tư bản đã làm cho lực lượng sản xuất phát triển mạnh mẽ với trình độ kỹ thuật và công nghệ ngày càng cao: từ kỹ thuật thủ công lên kỹ thuật cơ khí, từ cơ khí hóa sang giai đoạn tự động hoá, tin học hoá và công nghệ hiện đại50Phát triển lực lượng sản xuấtCùng với sự phát triển của kỹ thuật và công nghệ là quá trình giải phóng sức lao động, nâng cao hiệu quả khám phá và chinh phục thiên nhiên của con người 51Thực hiện xã hội hoá sản xuất.Đó là sự phát triển của phân công lao động xã hội, sản xuất tập trung với quy mô hợp lý, chuyên môn hoá sản xuất và hợp tác lao động sâu sắc, mối liên hệ kinh tế giữa các đơn vị, các ngành, các lĩnh vực ngày càng chặt chẽ... làm cho các quá trình sản xuất phân tán được liên kết với nhau và phụ thuộc lẫn nhau thành một hệ thống, thành một quá trình sản xuất xã hộiChủ nghĩa tư bản tổ chức lao động theo kiểu công xưởng do đó đã xây dựng được tác phong công nghiệp cho người lao động, làm thay đổi nề nếp thói quen của người lao động sản xuất nhỏ trong xã hội phong kiến 52CNTB đã thiết lập nên nền dân chủ tư sản, xây dựng trên cơ sở thừa nhận quyền tự do thân thể của cá nhân53Hạn chế của chủ nghĩa tư bảnBên cạnh đóng góp tích cực nói trên, chủ nghĩa tư bản cũng có những hạn chế về mặt lịch sử, đó là:Chủ nghĩa tư bản ra đời gắn liền với quá trình tích luỹ nguyên thuỷ của chủ nghĩa tư bản. Thực chất, đó là quá trình tích luỹ tiền tệ nhờ vào những biện pháp ăn cướp, tước đoạt đối với những người sản xuất hàng hóa nhỏ và nông dân tự do; nhờ vào hoạt động buôn bán, trao đổi không ngang gía qua đó mà thực hiện sự bóc lột, nô dịch đối với những nước lạc hậu 54Hạn chế của chủ nghĩa tư bảnBên cạnh đóng góp tích cực nói trên, chủ nghĩa tư bản cũng có những hạn chế về mặt lịch sử, đó là:C.Mác cho rằng, đó là lịch sử đầy máu và bùn nhơ, không giống như một câu chuyện tình ca, nó được sử sách ghi chép lại bằng những trang đẫm máu và lửa không bao giờ phai55Cơ sở cho sự tồn tại và phát triển của CNTB là quan hệ bóc lột của các nhà tư bản đối với công nhân làm thuê C.Mác và V.I.Lênin cho rằng: chừng nào chủ nghĩa tư bản còn tồn tại thì chừng đó quan hệ bóc lột còn tồn tại và sự bất bình đẳng, phân hoá xã hội vẫn là điều không tránh khỏiCác cuộc chiến tranh thế giới với mục đích tranh