Tư tưởng Hồ Chí Minh về văn hoá

HỒ CHÍ MINH ĐẸP NHẤT TÊN NGƯỜI TƯ TƯỞNG HỒ CHÍ MINH VỀ VĂN HOÁ TƯ TƯỞNG HỒ CHÍ MINH VỀ VĂN HOÁ TRƯỜNG CHÍNH TRỊ TÔN ĐỨC THẮNG Bài 7 Người soạn: Nguyễn Thị Hồng Năm - 2013 - Đảng ta vận dụng tư tưởng này vào sự nghiệp xây dựng, củng cố nền VH mới tiên tiến, đậm đà bản sắc dân tộc ở nước ta hiện nay. Đây là điều hết sức cần thiết và đúng đắn. A. Mục đích, yêu cầu - Nắm khái niệm, tính chất, chức năng của VH - Thấy được sự cống hiến to lớn của tư tưởng HCM trong việc xây dựng nền VH mới ở nước ta. B.Kết cấu nội dung, phân chia thời gian và trọng tâm của bài I. Hồ Chí Minh- nhà văn hóa lớn 1. Khái niệm văn hóa 2. Cống hiến của nhà văn hóa HCM II.Tư tưởng HCM về văn hóa 1. Văn hóa vừa là động lực, vừa là mục tiêu Của cách mạng 2. Giữ gìn cốt cách VH dân tộc, tiếp thu tinh Hoa VH nhân loại 3. Mặt trận VH và chiến sĩ VH 4. VH do ND, vì NDdưới sự lãnh đạo của Đảng 5. Xây dựng nền VH mới VN III. Xây dựng nền VH mới VN tiên tiến, đậm đà Bản sắc dân tộc theo tư tưởng HCM 1. Thực trạng và những vấn đề đặt ra với VHVN trong xu thế hội nhập 2. Xây dựng và phát triển nền VHVN tiên tiến đậm đà bản sắc dân tộc dưới ánh sáng tư tưởng HCM *Đặt vấn đề - Không phải chỉ trong thời kì vừa kháng chiến vừa kiến quốc mà hiện nay tư tưởng HCM coi VH cũng là một mặt trận và những người làm công tác VH là chiến sĩ trên mặt trận ấy vẫn giữ nguyên tính thời sự nóng hổi. - Mặc dù không có tiếng súng song hiện nay mặt trận VH cũng không phải là một mặt hồ yên tĩnh. Hằng ngày hằng giờ CNĐQ và các thế lực phản cách mạng vẫn thông qua nhiều con đường trong đó có VH tiến công làm suy yếu hòng xoá bỏ chủ nghĩa XH. Hiện nay không ít người vẫn còn hoang mang dao động hoài nghi về xu hướng tất yếu đi lên CNXH con đường cách mạng của dân tộc mà đảng và Bác Hồ đã lựa chon. - Chính vì thế nắm vững tư tưởng HCM về văn hoá trong giai đoạn hiện nay là để chống lại nguy cơ "DBHB" chống phá sự phá hoại của kẻ thù trên lãnh vực VH là một vấn đề cần thiết. TƯ TƯỞNG HCM VỀ VĂN HÓA I. HCM nhà văn hóa lớn 1. Khái niệm VH a. Khái niệm VH của tổ chức giáo dục, khoa học và VHLHQ ( Unesco) Văn hoá là tổng thể sống động các hoạt động sáng tạo về giá trị vật chất và tinh thần khắc hoạ bản sắc tạo nên đặc trưng riêng của cộng đồng trong quá khứ và trong hiện tại của mỗi dân tộc. Unesco đã chỉ ra cho chúng ta thấy, Văn hóa là bao gồm cả giá trị vật chất và giá trị tinh thần do con người sáng tạo ra. b. Khái niệm VH của HCM "Vì lẽ sinh tồn cũng như mục đích của cuộc sống loài người mới sáng tạo và phát minh ra ngôn ngữ, chữ viết, đạo đức, pháp luật, KH, tôn giáo, văn học, nghệ thuật, những công cụ cho sinh hoạt hằng ngày về mặc, ăn, ở và các phương thức sử dụng. Toàn bộ những sáng tạo và phát minh đó tức là văn hoá. VH là sự tổng hợp của mọi phương thức sinh hoạt cùng với biểu hiện của nó mà loài người đã sản sinh ra nhằm thích ứng những nhu cầu đời sống và đòi hỏi của sự sinh tồn”. Theo nghị quyết của Đại hội đồng Unesco, Họp ngày 20 tháng 10 đến ngày 20 tháng 11 năm 1987 đã tôn vinh HCM là anh hùng giải phóng dân tộc Việt Nam, Nhà văn hóa lớn. 2. Cống hiến của nhà VH HCM Nghị quyết cho thấy sự thống nhất, hòa quyện giữa văn hóa với cách mạng, cách mạng với văn hóa trong con người của chủ tịch HCM. HCM, để lại dấu ấn trong quá trình phát triển của nhân loại, vì đã góp phần vào việc thực hiện các mục tiêu nhân văn của loài người. Đồng thời, trên cơ sở nhận thức, sức mạnh của văn hóa, HCM đã sớm đưa văn hóa vào chiến lược phát triển của đất nước. Đó là các kế sách về chống giặc dốt, xây dựng đời sống mới, nền đạo đức mới Chủ tịch Hồ Chí Minh tham gia vào chương trình bình dân học vụ, xoá mù chữ cho nhân dân II. Tư tưởng HCM về văn hóa 1. Văn hóa vừa là động lực,vừa là mục tiêu của cách mạng a. Văn hóa là động lực của cách mạng: Một là: Bồi dưỡng tư tưởng đúng đắn và tình cảm cao đẹp cho con người để nâng cao đời sống tinh thần cho nhân dân - Tư tưởng và tình cảm là 2 vấn đề chủ yếu nhất của đời sống tinh thần của con người. Nhưng, tư tưởng cũng có tư tưởng đúng đắn và tình cảm cao đẹp và ngược lại Theo HCM, VH có chức năng là phải bồi dưỡng tư tưởng đúng đắn và tình cảm cao đẹp cho nhân dân, loại bỏ những sai lầm và thấp hèn có thể có trong tư tưởng, tình cảm của mỗi người. Nhưng, bồi dưỡng phải được tiến hành thường xuyên, vì tư tưởng, tình cảm con người luôn chuyển biến, biến đổi theo hoạt động thực tiễn XH của con người. Bồi dưỡng, phải chú ý đến những tư tưởng và tình cảm lớn, chi phối đời sống tinh thần của con người và dân tộc. Vì thế, phải làm cho tư tưởng, tình cảm lớn thấm sâu vào tâm lý quốc dân, vì tư tưởng, tình cảm khi đã đi sâu vào tâm lý quốc dân sẽ biến thành sức mạnh vật chất, tạo dộng lực cho cách mạng. Chủ tịch HCM từng nói:“ Phải làm thế nào cho VH vào sâu trong tâm lý của quốc dân, nghĩa là VH phải sửa đổi được tham nhũng, được lười biếng, phù hoa, xa xỉĐồng thời VH phải làm thế nào cho quốc dân có tinh thần vì nước quên mình, vì lợi ích chung mà quên đi lợi ích riêng mình...’’. Hoặc : “ đối với xã hội, VH phải làm thế nào cho mỗi người dân VN từ già đến trẻ, cả đàn ông và đàn bà ai cũng hiểu nhiệm vụ của mình và biết hạnh phúc của riêng mình nên được hưởng. Số phận dân ta là ở trong tay ta, VH phải soi đường cho quốc dân đi” Hai là: Nâng cao dân trí cho nhân dân: - Dân trí là sự hiểu biết của người dân, trên tất cả các mặt của đời sống XH. Như chính trị, kinh tế, văn hoá, chuyên môn, KH, KT, thực tiễn Nhưng con đường để nâng cao dân trí là phải thông qua con đường văn hóa, trước hết là văn hóa giáo dục.Ngay sau khi giành được độc lập, HCM đã xác định một trong những nhiệm vụ cấp bách lúc này là xóa nạn mù chữ, chống giặc dốt, nâng cao dân trí. Vì thế, dù kháng chiến bùng nổ, khó khăn rất nhiều. Nhưng, hưởng ứng lời kêu gọi của HCT “ Diệt giặc đói, diệt giặc dốt, diệt giặc ngoại xâm”. Cán bộ bình dân học vụ đã cố gắng khắc phục khó khăn, anh dũng chiến đấu chống giặc dốt”. Chủ tịch Hồ Chí Minh tham gia vào chương trình bình dân học vụ, xoá mù chữ cho nhân dân Vì theo Người “ một dân tộc dốt là một dân tộc yếu”; và “ Dốt thì dại, dại thì hèn. Vì không chịu dại, không chịu hèn, cho nên thanh toán nạn mù chữ là một trong những việc cấp bách và quan trọng của nhân dân các nước dân chủ mới” Ba là: Bồi dưỡng những phẩm chất cao đẹp, lối sống lành mạnh cho nhân dân. Văn hóa góp phần bồi dưỡng phẩm chất đạo đức để sửa đổi thói hư tật xấu như tham nhũng, lười biếnghướng con người đến cái chân - thiện - mỹ. Văn hóa góp phần chống giặc nội xâm. Văn hóa có vai trò bồi dưỡng phẩm chất chính trị, phẩm chất chuyên môn tạo động lực thúc đẩy sự nghiệp cách mạng. Văn hóa là chất keo liên kết và điều tiết các mối quan hệ làm cho con người gắn bó và xích lại gần nhau hơn. b. Văn Hóa là mục tiêu của cách mạng Theo chủ tịch HCM,Triết lý phát triển xã hội VN của HCM là độc lập dân tộc, dân chủ, CNXH.  là xây dựng một XH phát triển hài hòa, bền vững cả đời sống vật chất và tinh thần, trong đó chú trọng một XH công bằng, dân chủ, văn minh, đầy tình thương và lòng nhân ái với những giá trị cao đẹp. Triết lý phát triển HCM lấy chất lượng làm cơ bản và lâu dài, vì hạnh phúc con người. Tóm lại: Mục tiêu cuối cùng của VH là vì con người. Do đó, con người là động lực, là mục tiêu của VH. Nếu không quan tâm đến con người là đi ngược lại mục tiêu của VH, tức không coi trọng con người, không quan tâm đến sự phát triển và hoàn thiện con người. - Cốt cách VH dân tộc là bản sắc của dân tộc bao gồm những giá trị VH bền vững của cộng đồng các dân tộc VN, được vun đắp qua hàng ngàn năm lịch sử, như lòng yêu nước, ý chí tự cường, tự tôn dân tộc; tinh thần đoàn kết, ý thức cộng đồng, lòng nhân ái, khoan dung, tôn trọng nghĩa tình, cần cù sáng tạo trong lao động. 2. Giữ gìn cốt cách VH dân tộc, tiếp thu tinh hoa VH nhân loại a. Giữ gìn cốt cách VH dân tộc Cốt cách VH dân tộc đóng vai trò to lớn trong sự nghiệp dựng nước và giữ nước. tạo nên sức mạnh chiến thắng mọi kẻ thù hung bạo, cũng như chống thiên tai b. Tiếp thu tinh hoa VH nhân loại Tiếp thu một cách toàn diện cả Đông, Tây, kim cổ. Toàn diện còn thể hiện ở chỗ tiếp thu nhiều mặt, học thuật tư tưởng như khổng giáo, phật giáo, Tiếp thu nhiều mặt, nhiều lĩnh vực như tôn giáo, các học thuyết, triết học Chủ tịch HCM đã khẳng định : “ VH dân tộc: “ Đối với VH dân tộc khác cần phải nghiên cứu toàn diện, chỉ có trong những trường hợp đó mới có thể tiếp thu chính xác hơn cho VH của chính mình” Mặt trận VH là cuộc đấu tranh cách mạng trên lĩnh vực VH, tư tưởng. 3. Về mặt trận VH và chiến sĩ VH a. Mặt trận VH Mục đích của mặt trận VH phải gắn với kháng chiến, phục vụ kháng chiến, phục vụ chính trị, để giải phóng dân tộc, giải phóng XH và giải phóng con người. Mặt trận VH là một bộ phận của cách mạng, có vai trò ngang hàng với các mặt trận khác như chính trị, quân sự, ngoại giao...Nó có mặt trong mọi công tác cách mạng theo tinh thần “ Văn hóa hóa kháng chiến”. Nhưng hoạt động cách mạng trên lĩnh vực VH, nó có tính chất khác với các mặt trận khác là lâu dài, gian khổ, phức tạp. Cả trong đấu tranh giành chính quyền cũng như xây dựng chính quyền. Trong đấu tranh giành chính quyền là phải đối mặt với kẻ thù, trong xây dựng là phải đấu tranh chống lại thói hư tật xấu, nghèo nàn, lạc hậu Nội dung đấu tranh trên lĩnh vực VH rất phong phú và đa dạng. Nhưng cốt lõi là khẳng định, nhấn mạnh hệ tư tưởng mới bao gồm cả về chính trị, triết học, đạo đức và nghệ thuật. Vì vậy xây dựng nền VH mới là dựa trên hệ tư tưởng của CNMLN. Làm cho thế giới quan MLN chiếm vai trò chủ đạo trong đời sống tinh thần của XH. Quan điểm này được thể hiện trong hàng loạt các bài viết của Người trong suốt cuộc đời hoạt động của mình. b. Chiến sĩ VH Chiến sĩ VH là người hoạt động trên mặt trận tư tưởng – VH Những người hoạt động trên lĩnh vực VH có vai trò rất quan trọng và rất nặng nề nhưng cũng rất vẻ vang. Chủ tịch HCM nói: “ cũng như các chiến sĩ khác, chiến sĩ nghệ thuật có nhiệm vụ nhất định, tức là phụng sự kháng chiến, phụng sự Tổ quốc, phụng sự nhân dân Người cũng yêu cầu đối với cán bộ hoạt động trong lĩnh vực VH phải có lập trường chính trị, tư tưởng vững vàng, đồng thời phải dứng trên lập trừng quan điểm của CNMLN. Đây là một loại vũ khí vô cùng sắc bén không gì lây chuyển nổi. Các chiến sĩ trên mặt trận VH phải biết dùng Ngòi bút của mình làm vũ khí chiến đấu. Đây là một loại vũ khí vô cùng sắc bén trên mặt trận tư tưởng VH. Người nói: “ Ngòi bút của các bạn cũng là những vũ khí sắc bén trong sự nghiệp phò chính trừ tà, mà anh em VH và trí thức phải làm cũng như là những chiến sĩ anh dũng trong cuộc kháng chiến để tranh lại quyền thống nhất và độc lập cho Tổ quốc” Ngày nay các nhà báo đã dùng ngòi bút của mình chống tham ô, tham nhũngNgười chiến sĩ trên mặt trận VH, phải gắn bó với quần chúng nhân dân. HCM yêu cầu người chiến sĩ phải “ thật hòa mình với quần chúng” và không được quên rằng “ chỉ có nhân dân mới nuôi dưỡng cho sáng tác của các nhà VH bằng những nguồn nhựa sống.. Đòi hỏi người chiến sĩ VH phải có trí tuệ, bản lĩnh, đạo đức cách mạng, chuyên môn sâu để tham gia tích cực vào cuộc đấu tranh cách mạng chống mọi kẻ thù. Chống lại cái ác, cái xấu bênh vực cái tốt.. Người thường nhắc nhở: “ Để là trọn nhiệm vụ, chiến sĩ nghệ thuật cần có lập trường vững, tư tưởng đúng” 4. VH do nhân dân, vì nhân dân dưới sự lãnh đạo của Đảng Nhân dân là chủ thể của VH. Họ là những người sáng tạo ra VH; Văn hóa phục vụ nhân dân, nhân dân cũng là người kiểm nghiệm, đánh giá, phản biện các sản phẩm văn hóa một cách trung thực, khách quan. kMọi hoạt động của văn hóa, xây dựng văn hóa của nhân dân phải đặt dưới sự lãnh đạo của Đảng. 5. Xây dựng nền VH mới VN - Trước cách mạng tháng 8, HCM chủ trương xây dựng nền VH dân tộc với 5 điểm lớn Trong kháng chiến chống TDP xâm lược HCM chủ trương xây dựng VHV có tính dân tộc, KH, đại chúng Trong cách mạng XHCN , có nội dung nền VH XHCN và tính dân tộc. III. Xây dựng nền VH mới VN tiên tiến , đậm đà bản sắc dân tộc theo tư tưởng HCM 1. Thực trạng và những vấn đề đặt ra với VH VN trong xu thế hội nhập 2. Xây dựng và phát triển nền VHVN tiên tiến đậm đà bản sắc dân tộc dưới ánh sáng tư tưởng HCM CHỦ TỊCH HỒ CHÍ MINH SỐNG MÃI TRONG SỰ NGHIỆP CỦA CHÚNG TA CÁM ƠN CÁC ĐỒNG CHÍ ĐÃ CHÚ Ý LẮNG NGHE!