Ứng dụng công nghệ thông tin vào soạn giảng ở Tiểu học

I/ ĐẶT VẤN ĐỀ : Trong việc giảng dạy chương trình thay sách giáo khoa, chúng ta đã bàn đến rất nhiều hình thức tổ chức dạy học cũng như phương pháp dạy học. Trong số đó những phương pháp mới phát huy được tính chủ động, tích cực của học sinh như phương pháp thảo luận, phương pháp trò chơi, phương pháp thuyết trình . . . Bên cạnh đó, việc làm và sử dụng đồ dùng dạy học cũng rất được quan tâm bởi vì nó có tầm quan trọng rất lớn, quyết định không nhỏ sự thành công của tiết dạy. Mặt khác, cũng không thể phủ nhận công sức của giáo viên đứng lớp đã bỏ ra rất nhiều để tạo nên những đồ dùng dạy học mang tính thẩm mỹ và sáng tạo. Những đồ dùng dạy học ấy đôi khi được tạo ra bằng những thao tác thủ công đơn giản như : cắt, vẽ, tô, dán . . . từ những tấm giấy thủ công, bìa màu, . . . nhưng đòi hỏi phải tốn rất nhiều thời gian đôi khi còn đòi hỏi ở giáo viên một chút năng khiếu khéo tay và óc sáng tạo. Thời gian qua, Tổ chuyên môn Tiểu học của Phòng Giáo dục Quận Tân Phú đã tổ chức nhiều chuyên đề, nhiều lớp tập huấn giáo viên nhằm phục vụ tốt cho công tác đổi mới chương trình, đổi mới thay sách giáo khoa, đổi mới phương pháp, thay đổi hình thức tổ chức, phát huy tối đa tính tích cực chủ động của học sinh. Việc đổi mới phương pháp dạy học đang là một yêu cầu hết sức cần thiết trong giai đoạn giáo dục hiện nay. Vai trò của giáo viên là người tổ chức các hoạt động cho học sinh tham gia. Từ đó, học sinh có cơ hội hợp tác, thảo luận, trao đổi, . . . để tự bản thân tìm kiếm kiến thức mới. Để một tiết học sinh động, học sinh thảo luận, thao tác trực tiếp trên những đồ dùng học tập, tham gia các trò chơi nhằm hình thành bài mới, luyện tập thực hành, củng cố kiến thức, . . . Điều này đòi hỏi người giáo viên luôn tìm tòi nghiên cứu làm những đồ dùng dạy học hết sức thiết thực gắn liền với đời sống xung quanh. Như chúng ta đã biết, công nghệ thông tin ngày nay phát triển mạnh mẽ, đây cũng là một điều kiện thuận lợi cho giáo viên ứng dụng chương trình Power Point vào việc thiết kế bài dạy trên máy vi tính. Thấy được tầm quan trọng của mục tiêu vừa nêu trên, trong đề tài này, tôi xin trình bày một số vấn đề thiết yếu khi áp dụng chương trình Power Point nhằm mang lại sự thích thú, kích thích tính tò mò, lôi kéo được sự tập trung chú ý cao của học sinh. Điều quan trọng hơn nữa là còn nâng cao hiệu quả của tiết dạy, đồng thời thay thế được một số đồ dùng dạy học làm bằng thủ công thường chiếm nhiều thời gian và công sức. II/ CÁC BƯỚC THIẾT KẾ BÀI DẠY TRÊN MÁY VI TÍNH : 1/ Chọn bài : Cũng giống như các tiết dạy theo cách thông thường : Tiếng việt, Toán, Đạo đức, Tự nhiện xã hội, . . . 2/ Thiết kế các hoạt động dạy học chủ yếu : Sau khi chọn bài xong, tiếp theo là sắp xếp các hoạt động dạy và lựa chọn các phương pháp, hình thức tổ chức cho bài dạy theo trình tự thông thường, chương trình Power Point 2003 được ứng dụng các hoạt động trong tiết học : + Kiểm tra bài cũ. + Khởi động và giới thiệu bài. + Tổ chức các hoạt động. + Trò chơi củng cố. + . . . 3/ Thực hiện trình chiếu : Để thực hiện việc trình chiếu, ta dùng chương trình có tên là Microsoft Office Power Point 2003 sau khi khơi động chương trình ta làm như sau : A- THIẾT KẾ a) Tạo nền  Chọn lệnh Insert – Clik New Slide để mở và chọn một Slide mới.  Chọn lệnh Format – Clik Slide Design – Clik Design Templates để chọn hình nền – Clik color Schemes để chọn màu của hình nền. b) Chọn hình ảnh  Chọn lệnh Insert – Clik Picture để chọn hình ảnh.  Chọn lệnh Clipart – Clik chọn hình ảnh tĩnh, động theo chủ đề. c) Chọn âm thanh  Chọn lệnh Insert – Clik Sounds from File để chọn âm thanh đã mạch định trong Hero Auđo 3000. d) Chọn phim ảnh  Chọn lệnh Insert – Clik Movies and Sounds – Clik Movie from File để chọn đoạn phim đã mạch định trong HeroVideo 3000. e) Tạo hiệu ứng @ Hiệu ứng hình ảnh, văn bản, . . . trên một Slide. - Ta cứ việc chọn hình ảnh, viết văn bản . . . trực tiếp trên Slide sao cho cân đối. @ Hiệu ứng hình ảnh, văn bản, . . . trên một Slide. (xuất hiện từng phần theo một trình tự nhất định) - Chọn lệnh Slide Show – Clik Custom Animation – Clik Add Effect – Clik Entrance. Trong đó có rất nhiều hiệu ứng trình chiếu, ta có thể chọn một trong số hiệu ứng phù hợp với nội dung bài. Sau đó ta Clik OK. @ Hiệu ứng hình ảnh, văn bản, . . . trên một Slide. (xoá đi từng phần theo một trình tự nhất định) - Chọn lệnh Slide Show – Clik Custom Animation – Clik Add Effect – Clik Exit. Trong đó có rất nhiều hiệu ứng trình chiếu, ta có thể chọn một trong số hiệu ứng phù hợp với nội dung bài. Sau đó ta Clik OK. @ Hiệu ứng hình ảnh, văn bản, . . . trên một Slide. (đổi màu từng phần theo một trình tự nhất định) - Chọn lệnh Slide Show – Clik Custom Animation – Clik Add Effect – Clik Emphasis. Trong đó có rất nhiều hiệu ứng trình chiếu, ta có thể chọn một trong số hiệu ứng phù hợp với nội dung bài. Sau đó ta Clik OK. @ Hiệu ứng hình ảnh, văn bản, . . . trên một Slide. (di chuyển hình ảnh, văn bản, . . . theo một trình tự nhất định) - Chọn lệnh Slide Show – Clik Custom Animation – Clik Add Effect – Clik Motion Paths. Trong đó có rất nhiều hiệu ứng trình chiếu, ta có thể chọn một trong số hiệu ứng phù hợp với nội dung bài. Sau đó ta Clik OK. B- THAO TÁC TRÌNH CHIẾU Chọn lệnh Slide Show – Clik View Show. Có thể sử dụng thao tác bằng Mouse hoặc Keyboard.  Nhấp trái Mouse sẽ xuất hiện một hiệu ứng.  Nhấn mũi tên bên phải (hoặc phía dưới) sẽ xuất hiện hiệu ứng; nhấn mũi tên bên trái (hoặc phía trên) hiệu ứng cũ trở lại. C- GIỚI THIỆU 7 THIẾT KẾ BÀI DẠY TRÊN MÁY VI TÍNH Mỗi bài có từ 7 đến 11 Slide (xem phụ lục đính kèm) 1) Tiếng Việt, lớp Một (Vần ao – au) 2) Toán, lớp hai (Bảng nhân 2) 3) Tập đọc, lớp Ba (Cuộc chạy đua trong rừng) 4) Sức khoẻ, lớp Bốn (Bệnh đường tiêu hoá) 5) Toán chuyển động, lớp Năm (Luyện luyện) 6) Tự nhiên xã hội, lớp Hai (Vật sống dưới nước, sống trên cạn) 7) Sách lớn, lớp Hai (Chim sơn ca và bông cúc trắng) III/ NHẬN XÉT ƯU KHUYẾT ĐIỂM : a) Ưu điểm : - Phương pháp thiết kế bài dạy trên máy tính được hiểu nôm na là dùng những máy móc, thiết bị hiện đại sẵn có như máy vi tính, máy chiếu, máy scan, . . . và những chương trình phần cứng, phần mềm vi tính có sẵn để trình chiếu những gì cho học sinh xem. Cũng như bao phương pháp khác, phương pháp này cũng có những ưu khuyết điểm riêng. - Như đã nói ở trên, phương pháp này gây được sự hứng thú, ngạc nhiên mới lạ, chính vì vậy dễ dàng lôi kéo sự tham gia của học sinh vào tiết dạy, tạo cho học sinh một sự kích thích hào hứng làm cho tiết dạy sinh động hơn. - Giảm bớt thời gian, công sức chuẩn bị đồ dùng dạy học cho tiết dạy. Giáo viên có thể điều chỉnh và sử dụng những hình ảnh thiết kế sẵn có cho những tiết học sau. - Thông thường ta hay mất thời gian cho việc vẽ tranh, tô tranh để phục vụ cho tiết dạy. Đồng thời đối với những tranh khó, phức tạp cũng gây khó khăn không ít. Nhưng đối với việc thiết kế bài dạy trên máy vi tính chỉ cần một thao tác nhỏ là chọn được những bức tranh ta muốn cho học sinh xem vào máy là ta có một bức tranh như ý. Thậm chí ta có thể chỉnh sửa, cắt bỏ, thay đổi màu sắc, thêm bớt chi tiết hay chuyển thành một đoạn phim ngắn đều có thể được. - Một ưu điểm của phương pháp này nữa là, thông thường ta hay dùng thẻ từ, băng giấy ghi những ý chính rồi đưa lên bảng cho học sinh xem nhưng ở đây, ngoài việc trình chiếu những ý chính ấy ta còn có thể dùng những hiệu ứng như xoay, bay, ẩn hiện nhanh, ẩn hiện chậm, xuất hiện từ trên xuống, từ dưới lên, từ trong ra ngoài, từ ngoài vào trong đều được nhằm gây sự thích thú, chú ý học sinh. - Mặt khác ta có thể lồng những những bài hát, bản nhạc, đoạn phim vào việc trình chiếu ấy nhằm đạt mục tiêu bài. - Giáo viên tự tin hơn khi lên lớp có đồ dùng dạy học. - Hoạt động giữa giáo viên và học sinh diễn ra đồng bộ tạo không khí tiết học nhẹ nhàng, sinh động. - Ứng dụng nhiều hiệu ứng vào các kênh hình đẹp, rõ ràng giúp học sinh hứng thú, kích thích trong quá trình học tập. - Học sinh dễ dàng lĩnh hội kiến thức trong quá trình học tập. b) Khuyết điểm : - So với những phương pháp thông thường, khi sử dụng chương trình Power Point, ngoài kỹ năng cơ bản về sử dụng máy tính, giáo viên phải được trang bị và đầu tư đầy đủ về cơ sở vật chất (những thiết bị cơ bản, máy chiếu, máy vi tính, máy Scan, máy chụp hình kỹ thuật số.. . .), hệ thống vận hành chương trình (chương trình Microsoft office Word, Microsoft office Power Point, những hiệu ứng thao tác khó như lồng tiếng, tạo một đoạn phim thì cần phải biết một số phần mềm khác như : Corel, Photoshop, Flash . . .) - Đôi khi chúng ta không tìm được những hình ảnh, tiếng động minh họa phù hợp với nội dung bài học. - Tình trạng mất điện, sự cố thiết bị. - Yêu cầu thao tác của giáo viên phải nhuần nhuyễn theo từng hoạt động. - Số lượng máy chiếu có hạn, không thể áp dụng được hết cho các lớp học. VI/ CÁC GIẢI PHÁP KHẮC PHỤC KHUYẾT ĐIỂM :  Giải pháp 1 : Trường có điều kiện về phòng ốc, kiến nghị với Lãnh đạo để được trang bị các thiết bị cơ bản như : máy chiếu, máy Scan, . . . Bên cạnh đó, nhà trường phải tập huấn về sử dụng và thiết kế một tiết dạy. Ban giám hiệu cần động viên, khuyến khích giáo viên nâng cao trình độ tin học.  Giải pháp 2 : Sưu tầm những phần mềm, phần cứng ở siêu thị máy vi tính, trung tâm băng đĩa về tin học hay truy cập vào những trang Web của Giáo dục, Khoa học kỹ thuật, Chương trình thế giới Discorvery . . . để tìm những hình ảnh, âm thanh, thông tin, . . . có liên quan với nội dung bài dạy. Có thể dùng máy kỹ thuật số, máy quay phim, máy cassette để thu tiếng động, âm thanh, hình ảnh thật.  Giải pháp 3 : Trang bị máy phát điện khi có sự cố mất điện. Nếu không có máy phát điện giáo viên vẫn tiến hành dạy theo các phương pháp thông thường như : sử dụng đồ dùng dạy học, phiếu giao việc, . . .  Giải pháp 4 : Trước khi lên tiết có ứng dụng trình chiếu Power Point, giáo viên cẩn thận kiểm tra lại các thiết bị, hệ thống máy móc, đặc biệt là các Slide phải được hoàn chỉnh, chính xác phù hợp với nội dung bài. Chú ý thực hành các thao tác nhiều lần cho thuần thục.  Giải pháp 5 : Trường có thể thiết kế một phòng riêng biệt để trang bị cố định hệ thống máy móc các thiết bị điện tử phục vụ cho việc giảng dạy phương pháp trình chiếu. Giáo viên đưa học sinh đến để tổ chức các hoạt động của từng môn học, giáo viên có thể dùng chung một bài dạy. V/ PHẠM VI VẬN DỤNG : Đây là một phương pháp mới được Phòng giáo dục triển khai từ đầu năm học 2004 – 2005. Mặc dù còn mới mẻ nhưng hiệu quả rất cao, đến nay phương pháp này đã được vận dụng cho tất cả các trường Tiểu học trong Quận Tân Phú, đối với tất cả các môn học. Trong năm học này, trường Tân Quý của chúng tôi tổ chức thành công chuyên đề Toán lớp Hai cấp Quận “Thiết kế bài dạy trên máy vi tính – Dạy theo phương pháp tích cực – Ứng dụng Power Point”. Trường cũng đã thiết kế được nhiều bài dạy trên máy tính và tổ chức 5 tiết thao giảng trường từ lớp 1 đến lớp 5. Ngoài trường chúng tôi, các trường bạn cũng vận dụng phương pháp này như trường Tiểu học Lê Lai (Tự nhiên xã hội – Lớp 3); trường Tiểu học Âu Cơ (Đạo đức – Lớp 3); trường Tiểu học Lê Văn Tám (Mỹ thuật – Lớp 3); trường Tiểu học Tân Hương (Tự nhiên xã hội – Lớp 2); . . . Phương Pháp này còn vận dụng cho các trò chơi, Game Show của đài truyền hình (Trúc xanh, Vui để học, Vui cùng rồng vàng, Chung sức. . .), trắc nghiệm, nhiều lựa chọn, giới thiệu, quan sát, . . . cho các hoạt động ngoại khoá như ; “Giáo dục quyền trẻ em”, “Giáo dục an toàn giao thông), . . . VI/ KIỂM NGHIỆM KẾT QUẢ : Qua đợt khảo sát thực tế tại trường và các trường bạn trong Quận đã vận dụng thiết kế bài dạy trên máy vi tính bằng phiếu thăm dò ý kiến của giáo viên và học sinh (xem phụ lục đính kèm) Mỗi khối lớp 10 giáo viên và 30 học sinh. Tổng cộng thăm dò ý kiến : 50 giáo viên và 150 học sinh  Về phía giáo viên : 1/ Khi được phân công thiết kế bài dạy trên máy vi tính - Dạy theo phương pháp tích cực - Ứng dụng PowerPoint”, bạn cảm thấy : a) Hài lòng.  b) Không hài lòng.  c) Sao cũng được.  2/ Bạn thiết kế bài dạy trên máy vi tính - Dạy theo phương pháp tích cực - Ứng dụng PowerPoint vì : a) Tìm thêm một phương pháp dạy mới.  b) Tìm hiểu thêm về PowerPoint.  c) Làm như mọi người.  3/ Điều kiện cơ sở vật chất phục vụ cho thiết kế bài dạy trên máy vi tính - Dạy theo phương pháp tích cực - Ứng dụng PowerPoint của trường bạn : a) Đầy đủ.  b) Thiếu một vài thiết bị. (Nêu những thiết bị còn thiếu)  ………………………………………………………………………… ……………………………………………………………… c) Chưa có gì.  4/ Thời gian thiết kế bài dạy trên máy vi tính - Ứng dụng PowerPoint : a) Tuỳ theo bài dạy. (10’ – 60’)  b) Ít. (10 phút)  c) Nhiều. (Nhiều ngày)  5/ Hiệu quả của việc thiết kế bài dạy trên máy vi tính - Dạy theo phương pháp tích cực - Ứng dụng PowerPoint : a) Hiệu quả cao.  b) Không có hiệu quả.  c) Như các tiết dạy thông thường.  6/ Theo bạn học sinh có hứng thú học tập theo phương pháp tích cực - Ứng dụng PowerPoint : a) Rất hứng thú.  b) Không hứng thú.  c) Bình thường.  7/ Năm học sau, bạn có tiếp tục thiết kế bài dạy trên máy vi tính - Dạy theo phương pháp tích cực - Ứng dụng PowerPoint nữa không ? a) Thực hiện thường xuyên.  b) Thỉnh thoảng.  c) Bình thường.  BẢNG THỐNG KÊ THĂM DÒ Ý KIẾN CỦA 50 GIÁO VIÊN Câu Chọn a Chọn b Chọn c Câu 1 45/50 00/50 05/50 Câu 2 37/50 13/50 00/50 Câu 3 35/50 10/50 05/50 Câu 4 39/50 00/50 11/50 Câu 5 50/50 00/50 00/50 Câu 6 50/50 00/50 00/50 Câu 7 40/50 10/50 00/50 TỔNG 296/350 33/350 21/350 Tỉ lệ chọn a : 84,6 % Tỉ lệ chọn b : 9,4 % Tỉ lệ chọn c : 6,0 %  Về phía học sinh : 1/ Em có cảm thấy thích thú khi được học bằng chương trình trình chiếu - Ứng dụng PowerPoint. a) Rất thích thú.  b) Không thích thú.  c) Bình thường.  2/ Em thích học bằng chương trình trình chiếu - Ứng dụng PowerPoint, ở những môn học nào ? a) Tất cả các môn học.  b) Toán.  c) Tiếng Việt.  3/ Học xong tiết bằng chương trình trình chiếu - Ứng dụng PowerPoint. Em cảm thấy : a) Tiếp thu bài nhanh.  b) Làm tốt các bài tập tại lớp.  c) Bình thường.  4/ Em có thích học thường xuyên bằng chương trình trình chiếu - Ứng dụng PowerPoint ? a) Rất thích.  b) Không thích lắm.  c) Bình thường.  BẢNG THỐNG KÊ THĂM DÒ Ý KIẾN CỦA 150 HỌC SINH Câu Chọn a Chọn b Chọn c Câu 1 150/150 00/150 00/150 Câu 2 70/150 38/150 42/150 Câu 3 79/150 71/150 00/120 Câu 4 150/150 00/150 00/150 TỔNG 449/600 109/600 42/600 Tỉ lệ chọn a : 74,8 % Tỉ lệ chọn b : 18,2 % Tỉ lệ chọn c : 7,0 % VII/ KẾT LUẬN : - Dẫu biết rằng đối với thiết kế bài dạy trên máy vi tính, ta thường ngại nhất là khâu kĩ thuật. Nhưng tôi thiết nghĩ, giờ học mà có sử dụng phương pháp trình chiếu sẽ tạo ra không khí khác hẳn so với giờ dạy theo cách thông thường, cho dù phương tiện kĩ thuật chỉ hỗ trợ cho giảng dạy chứ không thay thế vai trò chủ đạo của người giáo viên trong giờ lên lớp. Chúng ta chỉ cần lưu ý rằng, phương pháp thiết kế bài dạy trên máy vi tính chỉ là một trong những phương pháp nhằm đi đến mục tiêu bài học mà thôi. Đó chưa phải là một phương pháp tối ưu nhất, mà cần phối hợp nhuần nhuyễn nhiều phương pháp nhiều hình thức khác nhau trong một tiết học nhằm tránh nhàm chán cho học sinh, để học sinh luôn nhận thấy mỗi bài học là một điều thú vị, là sự mới mẻ khác nhau và hấp dẫn, lôi cuốn học sinh hơn đồng thời nâng cao hiệu quả giờ dạy mà không mất đi những sai lệch về mục đích, mục tiêu bài dạy. - Để thực hiện tốt phần thiết kế bài dạy trên máy vi tính, đòi hỏi giáo viên phải có lòng đam mê yêu thích vi tính, chịu khó chịu thương bỏ công tìm kiếm. Bên cạnh đó, giáo viên tập trung công sức, thời gian tìm kiếm, lựa chọn những thông tin, hình ảnh phù hợp với từng bài, từng môn. Tôi xin dẫn lời của một thầy giáo đầy tâm huyết với nghề : “Để có một hình ảnh cáp treo minh hoạ cho tiết Địa lý, tôi phải bỏ công tìm trong hàng chục đĩa VCD chỉ để sử dụng 5 giây hình” - Trên đây là toàn bộ kinh nghiệm của tôi trong quá trình vận dụng thiết kế bài dạy trên máy vi tính trong thời gian vừa qua, sau đợt tham dự lớp tập huấn của Phòng giáo dục tổ chức tháng 10/2004. Rất mong được sự đóng góp ý kiến của Hội đồng xét duyệt nhằm giúp đề tài của tôi hoàn chỉnh hơn.