Xây dựng chương trình phát triển giáo dục ở trường Đại học Sài Gòn

TAÏP CHÍ KHOA HOÏC ÑAÏI HOÏC SAØI GOØN Soá 5(30) - Thaùng 7/2015 37 Xây dựng Chương trình Phát triển Giáo dục ở Trường Đại học Sài Gòn Programme for education development in Sai Gon University TS. Nguyễn Thị Kim Ngân Trường Đại học Sài Gòn Ph.D. Nguyen Thi Kim Ngan Sai Gon University Tóm tắt Để góp phần nâng cao chất lượng đội ngũ cán bộ và giảng viên Trường Đại học Sài Gòn, từ đó nâng cao hiệu quả giáo dục đào tạo của nhà trường, đã đến lúc cần bổ sung và đẩy mạnh một số mặt hoạt động còn thiếu và còn yếu của Trường hiện nay như: Thông tin giáo dục, nghiên cứu giáo dục, giao lưu giáo dục quốc tế và đa dạng hóa các hình thức học tập của sinh viên. Đó chính là nội dung của kế hoạch hoạt động được phác thảo với tên gọi “Xây dựng Chương trình Phát triển Giáo dục ở Trường Đại học Sài Gòn”. Từ khóa: Chương trình Phát triển Giáo dục, thông tin giáo dục, nghiên cứu giáo dục, giao lưu giáo dục quốc tế Abstract The quality of staff and tutors of SGU functioning as a springboard should be enhanced to improve the effectiveness of education. Now it is right time to make admendments and push ahead some aspects of SGU activities that seem insufficcient and weak: education information, education study, international exchanges for education and diversification of the ways of students learning. That is the content of draft plan with the name: “Building up programme for education development in SGU”. Keywords: Programme for education development, education information, education study, international exchange for education Giáo dục là một trong những vấn đề cấp bách của phát triển đất nước hiện nay. Nghị quyết Hội nghị Trung ương 8 Khóa XI về Đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục và đào tạo đã nêu rõ: “Thực hiện Nghị quyết Trung ương 2 Khóa VIII và các chủ trương của Đảng, Nhà nước về định hướng chiến lược phát triển giáo dục – đào tạo trong thời kỳ công nghiệp hóa, hiện đại hóa, lĩnh vực giáo dục và đào tạo nước ta đã đạt được những thành tựu quan trọng, góp phần to lớn vào sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc”. Bên cạnh đó, Nghị quyết cũng nhấn mạnh: “Tuy nhiên, chất lượng, hiệu quả của giáo dục và đào tạo còn thấp so với yêu 38 cầu, nhất là giáo dục đại học, giáo dục nghề nghiệp... Quản lí giáo dục và đào tạo còn nhiều yếu kém. Đội ngũ nhà giáo và cán bộ quản lí giáo dục bất cập về chất lượng, số lượng và cơ cấu; một bộ phận chưa theo kịp yêu cầu đổi mới và phát triển giáo dục... Việc xây dựng, tổ chức thực hiện chiến lược, kế hoạch và chương trình phát triển giáo dục – đào tạo chưa đáp ứng yêu cầu của xã hội”. Để thực hiện mục tiêu đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục, Nghị quyết đề ra nhiều nhiệm vụ và giải pháp, trong đó có việc “Quan tâm nghiên cứu khoa học giáo dục và khoa học quản lí” và “Nâng cao chất lượng đội ngũ cán bộ nghiên cứu và chuyên gia giáo dục”. Trường Đại học Sài Gòn là một trung tâm giáo dục và đào tạo lớn ở phía Nam. Đại học Sài Gòn cũng là trường đại học đa ngành, đa lĩnh vực, trong đó các khoa sư phạm có vị trí đặc biệt. Để góp phần vào việc phát triển giáo dục của đất nước, Trường Đại học Sài Gòn cần không ngừng nâng cao chất lượng giáo dục và đào tạo, nâng cao chất lượng của đội ngũ cán bộ quản lý, giảng viên và cán bộ nghiên cứu thông qua nhiều hoạt động khác nhau. Một trong những mảng hoạt động đó là thông tin và nghiên cứu giáo dục, giao lưu quốc tế và đa dạng hóa hoạt động học tập. Nhiều năm qua, do tập trung vào công tác đào tạo, các mảng hoạt động này không được quan tâm đầy đủ. Ngay các khoa sư phạm có thực hiện một số đề tài nghiên cứu khoa học thì chủ yếu cũng là về phương pháp giảng dạy bộ môn. Trường Đại học Sài Gòn cũng đã thành lập Trung tâm Phát triển Giáo dục, nhưng Trung tâm cũng chưa làm được gì nhiều. Trong tình hình ở Trường Đại học Sài Gòn hiện nay chưa có đơn vị nào được giao đảm trách nhiệm vụ nói trên (Trung tâm Phát triển Giáo dục đã giải thể năm 2014), Trường cần xây dựng một chương trình hoạt động riêng, tạm gọi là “Chương trình Phát triển Giáo dục”(1) nhằm triển khai thực hiện nhiệm vụ này. Đây không phải chiến lược phát triển giáo dục (giáo dục ở đây được hiểu là giáo dục – đào tạo) của Trường Đại học Sài Gòn nói chung, mà chỉ là một Chương trình nhỏ, bao gồm một số mặt hoạt động cần được triển khai trong Trường để góp phần đẩy mạnh (phát triển) công tác giáo dục – đào tạo của nhà trường. Chương trình Phát triển Giáo dục (2) nhằm những mục tiêu sau đây: - Nâng cao nhận thức của đội ngũ cán bộ quản lý và giảng viên về những vấn đề giáo dục chung, từ những vấn đề cốt lõi như triết lý giáo dục đến các vấn đề về phương pháp giáo dục, phương pháp giảng dạy, chương trình học, đánh giá trên cơ sở đó ý thức cho được giáo dục là một khoa học không nghiên cứu không thể làm tốt và thầy cô giáo không phải chỉ là những người “thợ dạy” mà còn là nhà giáo dục, là người thầy đúng như nghĩa của nó. - Nâng cao hiểu biết của cán bộ, giảng viên về tình hình giáo dục trong nước và đặc biệt là tình hình và những thành công hay thất bại trong chính sách giáo dục của các nước tiên tiến, các nước gần gũi trong khu vực, tăng cường giao lưu quốc tế, góp phần đưa Đại học Sài Gòn hòa nhập vào cộng đồng đại học khu vực và quốc tế. Nước ta đang bước vào thời kỳ hội nhập sâu rộng, trong đó giáo dục là một mũi nhọn. Những thông tin giáo dục quốc tế được chọn lọc, theo các chủ đề, những hoạt động giao lưu quốc tế sẽ giúp cán bộ quản lý và giảng viên nhà trường có cái nhìn rộng hơn, bao quát hơn về toàn cảnh bức tranh giáo dục, từ đó vượt lên khỏi tầm nhìn hạn hẹp bị giới hạn trong khuôn khổ 39 một trường, một vùng hay một quốc gia. Thời đại ngày nay không nắm được thông tin kịp thời, không có quan hệ giao lưu rộng rãi sẽ bị bỏ lại phía sau, trở thành lạc hậu, không chỉ trong giáo dục mà trong tất cả các lĩnh vực của đời sống. - Thông qua các lớp huấn luyện hay đào tạo ngắn hạn, Chương trình Phát triển Giáo dục nhằm đáp ứng nhu cầu học tập đa dạng của cán bộ và sinh viên trong và ngoài trường. Phát triển đúng và đầy đủ năng lực của từng cá nhân là một yêu cầu của nền giáo dục hiện đại. Mỗi cá nhân có nhu cầu phát triển khả năng, thế mạnh, năng khiếu của mình, muốn được học cái phù hợp với sở thích, năng lực của mình. Bởi vậy đa dạng hóa các hình thức đào tạo là một nhiệm vụ của nhà trường. Nếu các chương trình đào tạo chính qui không đáp ứng được thì cần có thêm những chương trình đào tạo khác để đáp ứng nhu cầu này. - Những hoạt động của Chương trình Phát triển Giáo dục không chỉ bó hẹp trong phạm vi Trường Đại học Sài Gòn, bởi vậy kết quả của việc thực hiện chương trình không chỉ nhằm nâng cao chất lượng của đội ngũ cán bộ giảng viên nhà trường, nâng cao chất lượng giáo dục – đào tạo của nhà trường mà còn tạo điều kiện để Đại học Sài Gòn phát huy uy tín và ảnh hưởng của mình đối với xã hội, góp phần vào sự nghiệp phát triển giáo dục đất nước. Để đạt được những mục tiêu trên đây Chương trình đề ra một số phương hướng, nhiệm vụ trọng tâm và kèm theo đó là những hoạt động cụ thể nhằm triển khai nhiệm vụ đặt ra. Đây chính là nội dung cơ bản của “Chương trình Phát triển Giáo dục”. 1. Tăng cường phổ biến thông tin giáo dục Hiện nay nhờ Internet và các trang mạng, thông tin được phổ biến nhanh chóng và tràn ngập. Tuy nhiên trong lĩnh vực giáo dục, thông tin chủ yếu vẫn là về các sự kiện, mang tính thời sự. Những thông tin theo chủ đề, được lựa chọn vẫn còn khó tiếp cận. Nhiệm vụ của chương trình là cung cấp cho cán bộ và giảng viên nhà trường những thông tin bổ ích về các vấn đề giáo dục chung, kết quả nghiên cứu giáo dục, tình hình và kinh nghiệm phát triển giáo dục của các nước trên thế giới. Những thông tin này thực hiện hai chức năng: vừa cung cấp thông tin, vừa định hướng, lôi kéo sự chú ý của thầy cô vào những vấn đề mới, cấp bách đang đặt ra. Nhiệm vụ này được triển khai bằng hai hoạt động. Thứ nhất, ấn hành Bản tin “Thông tin tham khảo giáo dục”. Bản tin bao gồm những bài viết hoặc bài dịch tập trung giới thiệu tình hình giáo dục các nước, kinh nghiệm phát triển và những kết quả nghiên cứu trong giáo dục phổ thông, giáo dục đại học ở các quốc gia phát triển. Bản tin không mang tính chất thời sự, cũng không có tính chất nghiên cứu hàn lâm. Bản tin được phát hành theo cấp phép của Sở Văn hóa – Thông tin Thành phố Hồ Chí Minh. Bản tin ra 1 – 2 số/tháng. Khi điều kiện cho phép, sẽ thực hiện bản tin online. Thứ hai, phát hành các Chuyên san giáo dục. Ngoài việc phổ biến những thông tin giới thiệu tình hình và kinh nghiệm phát triển giáo dục của các nước, việc đăng tải những bài nghiên cứu của các học giả trong và ngoài nước cũng rất cần thiết. Đây là dịp để các giảng viên trong Trường có điều kiện công bố những kết quả nghiên cứu của mình, đồng thời cũng là cơ hội để các thầy cô giáo được tiếp xúc với những công trình nghiên cứu giáo dục nước ngoài thông qua 40 các bản dịch, giúp họ mở rộng tầm nhìn cũng như học hỏi về phương pháp, thao tác nghiên cứu. Hiện tại, Trường Đại học Sài Gòn đang có Tạp chí Khoa học được lưu hành rộng rãi. Nếu tái cấu trúc lại Tạp chí theo hình thức chủ đề (Toán – Lý, Khoa học tự nhiên, Khoa học xã hội và Nhân văn, Kinh tế – Tài chính), mỗi năm chúng ta có thể có 1 – 2 số chuyên về Giáo dục. Ngoài ra, Tạp chí Khoa học Đại học Sài Gòn có thể ấn hành các chuyên san riêng về giáo dục dựa trên kết quả nghiên cứu được tập hợp và tuyển chọn từ các Hội thảo về giáo dục do các đơn vị trong Trường tổ chức. 2. Đẩy mạnh công tác nghiên cứu giáo dục Như Nghị quyết Trung ương đã chỉ ra, nghiên cứu giáo dục là một khâu yếu trong giáo dục nước ta hiện nay. Trường Đại học Sài Gòn có truyền thống lâu năm về sư phạm, do đó có điều kiện phát triển hoạt động nghiên cứu giáo dục để góp phần nâng cao chất lượng giáo dục – đào tạo của Trường, đồng thời đóng góp vào việc thúc đẩy công tác nghiên cứu giáo dục của cả nước. Bên cạch các vấn đề lý thuyết giáo dục, Chương trình tập trung vào hai định hướng chính: a/ Nghiên cứu những vấn đề đặt ra trong thực tiễn giáo dục – đào tạo ở Trường Đại học Sài Gòn và b/ Nghiên cứu những vấn đề cấp bách của giáo dục nước ta hiện nay như: dạy thêm học thêm, thi cử, tuyển sinh, cải cách giáo dục Nhiệm vụ nghiên cứu giáo dục được triển khai qua nhiều hoạt động khác nhau: - Phối hợp với các Khoa và các đơn vị, trước hết là Khoa Sư phạm, khuyến khích giảng viên đăng ký và thực hiện các đề tài về giáo dục, từ đề tài cấp Trường đến đề tài cấp Thành phố, cấp Bộ. - Tổ chức các Hội thảo khoa học về giáo dục với sự tham gia của các nhà giáo dục trong và ngoài Trường, trong và ngoài nước. Hội thảo khoa học nếu được chuẩn bị và tổ chức tốt, sẽ mang lại nhiều bổ ích. Nó tạo cơ hội cho những người nghiên cứu có điều kiện gặp gỡ, tiếp xúc, trao đổi với nhau, đồng thời có tác dụng động viên khuyến khích, khơi dậy không khí nghiên cứu khoa học trong nhà trường cũng như trong giới. Kết quả của Hội thảo được in lại trong Kỷ yếu là những tài liệu tham khảo bổ ích, đánh dấu từng bước trong việc nghiên cứu một vấn đề giáo dục cụ thể. - Tọa đàm khoa học cũng là một hình thức có tác dụng thúc đẩy công tác nghiên cứu giáo dục. Tọa đàm là hình thức gọn nhẹ hơn Hội thảo nhưng nhiều khi hiệu quả lại rất cao, bởi vì ở đây quá trình trao đổi, thảo luận thuận tiện hơn, bớt hình thức hơn, người tham dự có điều kiện thảo luận, trao đổi kỹ hơn về các vấn đề đặt ra. - Báo cáo chuyên đề cũng là một sinh hoạt khoa học mang lại hiệu quả lớn, vừa có tác dụng phổ biến những thành quả trong nghiên cứu giáo dục, vừa góp phần nâng cao nhận thức của cán bộ, giảng viên nhà trường về các vấn đề đặt ra trong lý luận hay thực tiễn giáo dục của nước ta. Để hoạt động này đạt được kết quả mong muốn, khách mời báo cáo phải là những người thực sự có nghiên cứu và có đóng góp về mặt khoa học. Nếu diễn giả là nhà nghiên cứu giáo dục đến từ nước ngoài thì càng tốt. 3. Thúc đẩy giao lưu giáo dục quốc tế Cùng với thông tin giáo dục quốc tế, giao lưu quốc tế có ý nghĩa quan trọng. Trên phương diện vĩ mô, nó thúc đẩy quá trình hội nhập, đưa giáo dục Việt Nam vào quỹ đạo chung của giáo dục toàn cầu, hoà 41 vào những chuẩn mực chung, nhận ra vị trí và chỗ đứng của mình trong bảng xếp hạng chung của các quốc gia trên thế giới. Về phương diện cá nhân, giao lưu quốc tế giúp mở rộng tầm nhìn của cán bộ, giảng viên trong nhà trường, cởi bỏ tâm lý tự ti hoặc tự tôn, tạo điều kiện cho việc giao tiếp giữa các nhà khoa học, trao đổi thông tin và kết quả nghiên cứu cũng như hỗ trợ nhau về tài chính hay phương tiện nghiên cứu. Hoạt động giao lưu giáo dục quốc tế có thể được thực hiện với nhiều hình thức khác nhau: - Mời chuyên gia nước ngoài đến Trường giảng dạy, báo cáo chuyên đề hay tham dự Hội thảo, nói chuyện. Kinh nghiệm cho thấy, các Giáo sư hay chuyên gia giáo dục nước ngoài thường là những cầu nối quan trọng giữa nhà trường với các tổ chức giáo dục quốc tế. Những quan hệ cá nhân ban đầu có thể phát triển thành những quan hệ giao lưu quốc tế mang lại lợi ích lớn cho nhà trường. - Tổ chức tham quan nghiên cứu giáo dục ở nước ngoài. Hoạt động này có thể do trường cấp kinh phí, có thể cùng phối hợp với đối tác nước ngoài hoặc do công đoàn và nhà trường cùng đứng ra lo. - Liên kết với đối tác quốc tế đồng tổ chức Hội thảo. Đây là hình thức giao lưu có ý nghĩa khoa học nhất. Ở đây không chỉ có sự giao tiếp về mặt con người, thể chế mà còn là giao lưu học thuật, trực tiếp trao đổi thành tựu và kinh nghiệm trong nghiên cứu và thực hành giáo dục. - Trao đổi sách báo, tài liệu là công việc cần thiết, giúp Thư viện nhà trường mở rộng kho tài liệu, tạo điều kiện cho các nhà khoa học trong trường có thể tham khảo, tra cứu khi thực hiện các đề tài khoa học. 4. Đa dạng hóa hoạt động học tập và tư vấn Việc tổ chức các lớp học, khóa huấn luyện ngoài chương trình đạo tạo chính qui dành cho sinh viên trong Trường và những người ngoài Trường là hoạt động rất cần thiết. Nó đáp ứng nhu cầu phát triển năng lực của sinh viên, đáp ứng sự phát triển những kỹ năng mềm do đòi hỏi của thị trường tuyển dụng, đồng thời tạo điều kiện để Trường Đại học Sài Gòn mở rộng các chương trình đào tạo, góp phần vào việc nâng cao dân trí xã hội. Đặc biệt các khóa học ngắn hạn, nhất là các khóa học về văn hóa – nghệ thuật có tác dụng lớn trong việc giúp sinh viên phát triển toàn diện phát triển nhân cách – một trong những vấn đề cấp bách đang đặt ra trong đời sống xã hội nước ta hiện nay. - Đặc biệt cần phải mở sớm các khóa học phát triển kỹ năng như: Kỹ năng học tập (kỹ năng đọc nhanh, kỹ năng viết tự luận, kỹ năng học ngoại ngữ), kỹ năng nghiên cứu, kỹ năng giao tiếp, kỹ năng làm việc (Kỹ năng làm việc nhóm, kỹ năng lập kế hoạch, kỹ năng giải quyết xung đột), kỹ năng sống (kỹ năng giao tiếp, kỹ năng quản lý bản thân), kỹ năng xin việc - Tổ chức các hoạt động tư vấn dưới hình thức các buổi gặp gỡ, thuyết trình, giải đáp thắc mắc, khuyến nghị. Chủ đề tư vấn thường xuyên thay đổi để cập nhật với thực tế và đáp ứng nhu cầu tâm lý của giới trẻ. Các lớp bồi dưỡng kiến thức và các khoá huấn luyện về kỹ năng mềm có thể thu phí, còn hoạt động tư vấn sẽ được tổ chức miễn phí. Chương trình phát triển giáo dục không phải là chiến lược phát triển hay kế hoạch tổng thể để phát triển Đại học Sài Gòn mà chỉ là một chương trình nhỏ, hướng vào một số mảng hoạt động cụ thể (thông tin, nghiên cứu giáo dục, giao lưu quốc tế, đa dạng hóa hình thức học tập) nhằm góp phần đẩy mạnh công tác giáo 42 dục – đào tạo của nhà trường. Tuy nhiên, muốn thực hiện được chương trình phải có những điều kiện nhất định. Trước hết là về nhận thức. Lãnh đạo nhà trường, đứng đầu là Hiệu trưởng phải thấy rõ tính cấp thiết và lợi ích của việc xây dựng và thực hiện Chương trình, từ đó có chủ trương và quyết định về tổ chức, nhân sự, tài chính để đảm bảo triển khai các hoạt động của Chương trình. Phát triển giáo dục (tức giáo dục – đào tạo) là nhiệm vụ chung của toàn Trường, liên quan đến tất cả các đơn vị trong Trường. Vì vậy, thực hiện Chương trình không phải chỉ là trách nhiệm của một đơn vị nào đó mà là trách nhiệm chung của toàn Trường. Không có sự tham gia và phối hợp của các Khoa, các Phòng, Ban và các tổ chức, đoàn thể trong Trường, Chương trình Phát triển Giáo dục khó đạt được kết quả mong muốn. Phát triển giáo dục là nhiệm vụ của toàn xã hội. Mỗi cơ sở giáo dục, mỗi trường đại học đều có trách nhiệm góp phần vào sự nghiệp phát triển giáo dục nước nhà thông qua việc làm tốt công tác giáo dục và đào tạo của nhà trường. Thực hiện Chương trình Phát triển Giáo dục với những mục tiêu, nhiệm vụ và hoạt động nêu trên sẽ là một nỗ lực mới của Trường Đại học Sài Gòn trong việc không ngừng nâng cao trình độ cán bộ, giảng viên và chất lượng đào tạo của nhà trường, từ đó tăng thêm uy tín của Trường trong xã hội. Chú thích: (1) Thuật ngữ “Chương trình Phát triển Giáo dục” có thể được hiểu nhiều nghĩa khác nhau, không nhất thiết chỉ gắn với chiến lược phát triển giáo dục quốc gia. Nhiều tổ chức giáo dục nước ngoài sử dụng cụm từ khác “Chương trình phát triển giáo dục” với những nội dung khác nhau, ví dụ: - Educational Development Program – EDP (State University of New York at Fredonia, USA): Chương trình Phát triển Giáo dục. Đây là tổ chức hỗ trợ sinh viên khó khăn về tài chính và thiếu kỹ năng học đại học. - International Educational Development Program – IEDP (University of Pennsylvania, USA): Chương trình phát triển giáo dục quốc tế. Đây là đơn vị đào tạo Cao học về giáo dục. Tên gọi “Chương trình Phát triển Giáo dục” được sử dụng trong bài này cũng có nội hàm riêng, gắn với nội dung cụ thể của chương trình, thể hiện trong mục tiêu và những hoạt động của chương trình. (2) Chữ “Chương trình” có nhiều nghĩa (chương trình học, chiến lược, kế hoạch làm việc, kế hoạch hoạt động...). Ở đây, “Chương trình” được sử dụng để chỉ một kế hoạch hoạt động. TÀI LIỆU THAM KHẢO Tài liệu: 1. “Chiến lược phát triển giáo dục 2011 – 2020” (Quyết định số 711/QĐ-TTg của Thủ tướng Chính phủ) (13/06/2012). 2. “Dự án Phát triển Giáo dục Trung học cơ sở II” của Bộ Giáo dục – Đào tạo (2009). 3. Nghị quyết Hội nghị Trung ương 8 về “Đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục và đào tạo” (04/11/2013). 4. Bản tin “Thông tin Tham khảo Giáo dục” số 1, 2, 3, Trung tâm TTTT&PTGD, Trường Đại học Sài Gòn. 5. The Education Digest Magazine. 6. Education Next. 7. Draft Education Development Plan 2012 – 2020 (Montserrat Ministry of Education). 8. Educational Development Plans – EDPs (Michigan Department of Education). 9. Educational Development Plan (Henry Ford Academy). 10. Educational Development Program – EDP (State University of New York at Fredonia, USA). 11. International Educational Development Program – IEDP (University of Pennsylvania, USA). 12. Educational Development Program. 13. The EDP Connection (Educational Development Plan). 14. Draft Education Development Plan 2012 – 2020. 43 Website: 1. 2. iedv.edu.vn 3. ired.edu.vn 4. educationnext.org 5. scs.hfli.org 6. uq.edu.au/tedi 7. iprcua.com 8. vention/violence/global_campaign/en/ education.cua.edu/ 9. www.jobwebkenya.com 10. www.dlsu.edu.ph 11. www.centreforglobaleducation.com 12. www.edc.org 13. Ngày nhận bài: 31/5/2015 Biên tập xong: 15/7/2015 Duyệt đăng: 20/7/2015