Ý thức xã hội

 YÙ THÖÙC XAÕ HOÄITRƯỜNG ĐẠI HỌC NGAÂN HAØNG TP. HCMKHOA LYÙ LUAÄN CHÍNH TRÒI. Tồn tại xã hội và ý thức xã hội1. Khái niệm tồn tại xã hộiKhái niệm: Tồn tại xã hội là sinh hoạt vật chất và những điều kiện sinh hoạt vật chất của xã hội.Điều kiện dân sốPhương thức sản xuấtĐiều kiện tự nhiênCác yếu tố cơ bản của tồn tại xã hộiTRƯỜNG ĐẠI HỌC NGAÂN HAØNG TP. HCMKHOA LYÙ LUAÄN CHÍNH TRÒ2. Khái niệm ý thức xã hội và kết cấu của ý thức xã hội2.1. Khái niệm: ý thức xã hội là mặt tinh thần của đời sống xã hội bao gồm những quan điểm, tư tưởng cùng những tình cảm, tâm trạng, truyền thống của một cộng đồng xã hội, nảy sinh từ tồn tại xã hội và phản ánh tồn tại xã hội trong những giai đoạn phát triển nhất định.TRƯỜNG ĐẠI HỌC NGAÂN HAØNG TP. HCMKHOA LYÙ LUAÄN CHÍNH TRÒ2.2. Kết cấu của ý thức xã hội2.2.1. Ý thức xã hội thông thường và ý thức lý luậnÝ thức xã hội thông thường: là những tri thức, những quan niệm của con người hình thành một cách trực tiếp trong hoạt động thực tiễn hàng ngày, chưa được hệ thống hoá, khái quát hoá.Ý thức lý luận: là những tư tưởng, quan điểm được hệ thống hoá, khái quát hoá thành các học thuyết xã hội, được trình bày dưới dạng những khái niệm, phạm trù, quy luật.TRƯỜNG ĐẠI HỌC NGAÂN HAØNG TP. HCMKHOA LYÙ LUAÄN CHÍNH TRÒ2.2.2. Tâm lý xã hội và hệ tư tưởngTâm lý xã hội: Bao gồm toàn bộ tình cảm, ước muốn, thói quen, tập quán của con người, của một bộ phận xã hội hoặc của toàn xã hội hình thành dưới ảnh hưởng trực tiếp của đời sống hàng ngày của họ và phản ánh đời sống đó.Đặc diểm của tâm lý xã hội:Phản ánh trực tiếp, ghi lại những mặt bề ngoài của tồn tại xã hội.Sự phản ánh mang tính kinh nghiệm, yếu tố trí tuệ đan xen với yếu tố tình cảm.Tâm lý xã hội mang tính phong phú, phức tạp và có tính đặc thù.Tâm lý xã hội có vai trò quan trọng trong ý thức xã hội.TRƯỜNG ĐẠI HỌC NGAÂN HAØNG TP. HCMKHOA LYÙ LUAÄN CHÍNH TRÒHệ tư tưởng xã hội: Là hệ thống những quan điểm, tư tưởng (chính trị, triết học, đạo đức, nghệ thuật, tôn giáo) được hệ thống hoá khái quát hoá thành lý luận thành các học thuyeát chính trị - xã hội phản ánh lợi ích của một giai cấp nhất định. Đặc điểm của hệ tư tưởng:Là trình độ cao của ý thức xã hội. Hệ tư tưởng có khả năng đi sâu vào bc các mối quan hệ XH. Hệ tư tưởng mang tính giai cấp sâu sắc.Hệ tư tưởng gồm có: hệ tư tưởng khoa học & hệ tư tưởng không khoa họcHệ tư tưởng ảnh hưởng lớn đến sự phát triển của khoa học.TRƯỜNG ĐẠI HỌC NGAÂN HAØNG TP. HCMKHOA LYÙ LUAÄN CHÍNH TRÒMối quan hệ giữa tâm lý xã hội và hệ tư tưởng xã hội:Hệ tư tưởng và tâm lý xã hội là 2 trình độ, 2 phương thức phản ánh khác nhau về tồn tại xã hội.Tâm lý xã hội tạo điều kiện cho sự hình thành và tiếp thu hệ tư tưởng, giúp cho lý luận bớt xơ cứng và sai lầm. Hệ tư tưởng gia tăng yếu tố trí tuệ cho tâm lý xã hội. Hệ tư tưởng không ra đời trực tiếp từ tâm lý xã hội.TRƯỜNG ĐẠI HỌC NGAÂN HAØNG TP. HCMKHOA LYÙ LUAÄN CHÍNH TRÒ3. Tính giai cấp của ý thức xã hội Trong xã hội có giai cấp, ý thức xã hội cũng mang tính giai cấp.Giai cấp khác nhau ý thức khác nhauTư tưởng thống trị là tư tưởng của giai cấp thống trịTính giai cấpcủa ý thức xã hộiTRƯỜNG ĐẠI HỌC NGAÂN HAØNG TP. HCMKHOA LYÙ LUAÄN CHÍNH TRÒII. Quan hệ biện chứng giữa tồn tại xã hội và ý thức xã hội1. Ý thức xã hội phản ánh tồn tại xã hội, do tồn tại xã hội quyết địnhTồn tại xã hội quyết định sự ra đời của ý thức xã hội.Tồn tại xã hội quyết định sự biến đổi ý thức xã hội. Tồn tại xã hội quyết định ý thức xã hội thường thông qua các khâu trung gian. Do đó: Không thể tìm nguồn gốc của tư tưởng, lý luận trong đầu óc con người mà phải tìm ở điều kiện vật chất.TRƯỜNG ĐẠI HỌC NGAÂN HAØNG TP. HCMKHOA LYÙ LUAÄN CHÍNH TRÒ2. Tính độc lập tương đối của ý thức xã hội2.1. Ý thức xã hội thường lạc hậu hơn so với tồn tại xã hộiV.I.Leânin vieát : « söùc maïnh cuûa taäp quaùn ñöôïc taïo ra qua nhieàu theá kyû laø söùc maïnh gheâ gôùm nhaát »Ý thức xã hội thường lạc hậu hơn so với tồn tại xã hội do những nguyên nhân sau: Một là: ý thức xã hội không phản ánh kịp hoạt động thực tiễn của con ngöời. Hai là: do sức mạnh của thói quen, truyền thống, tập quán cũng như do tính lạc hậu, bảo thủ của một số hình thái ý thức xã hội. Ba là: do vấn đề lợi ích cuûa nhöõng nhoùm, nhöõng taäp ñoaøn ngöôøi vaø nhöõng giai caáp nhaát ñònh trong XHTRƯỜNG ĐẠI HỌC NGAÂN HAØNG TP. HCMKHOA LYÙ LUAÄN CHÍNH TRÒMột số tập quán lạc hậuTRƯỜNG ĐẠI HỌC NGAÂN HAØNG TP. HCMKHOA LYÙ LUAÄN CHÍNH TRÒ2.2. Ý thức xã hội có thể «vượt trước » tồn tại xã hộiTrong những điều kiện nhất định, tư tưởng của con người, đặc biệt là những tư tưởng khoa học tiên tiến có thể vượt trước, dự báo sự phát triển của tồn tại xã hội, có tác dụng tổ chức, chỉ đạo hoạt động thực tiễn.Tư tưởng khoa học tiên tiến không thoát ly tồn tại xã hội.TRƯỜNG ĐẠI HỌC NGAÂN HAØNG TP. HCMKHOA LYÙ LUAÄN CHÍNH TRÒ2.3. Ý thức xã hội có tính kế thừa trong sự phát triển của mìnhTính kế thừa trong sự phát triển của ý thức xã hội thể hiện những quan điểm, lý luận của mỗi thời đại đều dựa trên cơ sở tài liệu lý luận của thế hệ trước. Kế thừa thể hiện tính tất yếu khách quan, tính tiến lên trong sự phát triển.Do ý thức có tính kế thừa nên khi giải thích một tư tưởng nào đó thì không chỉ dựa vào những quan hệ kinh tế mà còn phải chú ý đến các giai đoạn phát triển tư tưởng trước đó.Trong xã hội có giai cấp, tính chất kế thừa của ý thức xã hội gắn với tính chất giai cấp của nó. TRƯỜNG ĐẠI HỌC NGAÂN HAØNG TP. HCMKHOA LYÙ LUAÄN CHÍNH TRÒHội Lim (Bắc Ninh)TRƯỜNG ĐẠI HỌC NGAÂN HAØNG TP. HCMKHOA LYÙ LUAÄN CHÍNH TRÒUống nước nhớ nguồnTRƯỜNG ĐẠI HỌC NGAÂN HAØNG TP. HCMKHOA LYÙ LUAÄN CHÍNH TRÒLễ hội chọi trâuTRƯỜNG ĐẠI HỌC NGAÂN HAØNG TP. HCMKHOA LYÙ LUAÄN CHÍNH TRÒ2.4. Sự tác động qua lại giữa các hình thái ý thức xã hội trong sự phát triển của chúng.ý thức chính trịý thức pháp quyềný thức đạo đứcý thức khoa họcý thức thẩm mỹý thức tôn giáoTRƯỜNG ĐẠI HỌC NGAÂN HAØNG TP. HCMKHOA LYÙ LUAÄN CHÍNH TRÒCác hình thái ý thức xã hội không thể thay thế cho nhau nhöng aûnh höôûng, xâm nhập vào nhau và đều tác động trở lại tồn tại xã hội.Tuỳ theo hoàn cảnh lịch sử cụ thể có những hình thái ý thức xã hội nào đó nổi lên hàng đầu và tác động mạnh đến các hình thái ý thức xã hội khác tạo nên sự phát triển không đồng nhất với tồn tại xã hội. TRƯỜNG ĐẠI HỌC NGAÂN HAØNG TP. HCMKHOA LYÙ LUAÄN CHÍNH TRÒ2.5. Ý thức xã hội tác động trở lại tồn tại xã hội Sự tác động của ý thức xã hội có thể theo hai khuynh hướng đối lập nhau: Tư tưởng khoa học và tiến bộ góp phần thúc đẩy tồn tại xã hội phát triển.Nếu ý thức xã hội lạc hậu, phản động sẽ cản trở sự phát triển tồn tại xã hội. TRƯỜNG ĐẠI HỌC NGAÂN HAØNG TP. HCMKHOA LYÙ LUAÄN CHÍNH TRÒMức độ tác động của ý thức xã hội đối với tồn tại xã hội phụ thuộc vào:Điều kiện lịch sử cụ thể.Tính chất các mối quan hệ kinh tế làm nảy sinh những tư tưởng đó.Vai trò của giai cấp đề ra tư tưởng đó.Mức độ phản ánh đúng đắn của tư tưởng đó và mức độ triển khai thực hiện tư tưởng đó trong quần chúng.Tóm lại: Nguyên lý của CNDVLS về tính độc lập tương đối ý thức xã hội chỉ ra bức tranh phức tạp của lịch sử phát triển ý thức xã hội và đời sống tinh thần xã hội nói chung. TRƯỜNG ĐẠI HỌC NGAÂN HAØNG TP. HCMKHOA LYÙ LUAÄN CHÍNH TRÒIII. Các hình thái ý thức xã hội 1. Ý thức chính trị Ý thức chính trịÝ thức về quan hệ chính trịÝ thức về quan hệ kinh tế xã hội giữa các giai cấpý thøc vÒ quan hÖ d©n téc vµ nhµ n­ícTRƯỜNG ĐẠI HỌC NGAÂN HAØNG TP. HCMKHOA LYÙ LUAÄN CHÍNH TRÒIII. Các hình thái ý thức xã hội 2. Ý thức pháp quyềnÝ thức pháp quyềnTư tưởng, quan điểm của giai cấp về bản chất và vai trò của pháp luật.Quyền và nghĩa vụ của nhà nước, các tổ chức xã hội và công dân. Tính hợp pháp và không hợp pháp của hành vi con người trong xã hội.TRƯỜNG ĐẠI HỌC NGAÂN HAØNG TP. HCMKHOA LYÙ LUAÄN CHÍNH TRÒIII. Các hình thái ý thức xã hội 3. Ý thức đạo đứcÝ thức đạo đức Quan niệm về thiện, ác, tốt, xấu, lương tâm, trách nhiệm, công bằng, hạnh phúc,...Các qui tắc, đánh giá, điều chỉnh hành vi ứng xử giữa các cá nhânvới nhau và với xã hội..TRƯỜNG ĐẠI HỌC NGAÂN HAØNG TP. HCMKHOA LYÙ LUAÄN CHÍNH TRÒ