Ứng phó với biến đổi khí hậu trong năng lượng và giao thông

1 ADB TA-7779 VIE ỨNG PHÓ VỚI BIẾN ĐỔI KHÍ HẬU TRONG NĂNG LƯỢNG VÀ GIAO THÔNG Hỏi & Đáp HÀ NỘI - 2014 2 ADB TA-7779 VIE Responding to Climate Change in the Energy and Transport Sectors Questions & Answers HANOI - 2014 3 LỜI NÓI ĐẦU Sách Hỏi-Đáp về Ứng phó với Biến đổi khí hậu trong lĩnh vực Năng lượng và Giao thông là một sản phẩm đầu ra của của Dự án “Hỗ trợ Chương trình mục tiêu quốc gia ứng phó với biến đổi khí hậu tập trung vào lĩnh vực Năng lượng và Giao thông (ADB TA-7779). Dự án là một Hỗ trợ kỹ thuật của Ngân hàng Phát triển Châu Á (ADB), dược thiết kế nhằm hỗ trợ Chính phủ Việt Nam trong cuộc chiến chống Biến đổi khí hậu (BĐKH). Dự án do Bộ Công thương là cơ quan điều hành thông qua Cục Kỹ thuật An toàn và Môi trường công nghiệp là đầu mối, phối hợp với Bộ Giao thông Vận tải, Bộ Tài nguyên và Môi trường và ba địa phương (Thành phố Đà Nẵng, Tỉnh Thanh Hóa và Thành phố Hồ Chí Minh) thực hiện. Dự án được triển khai trong 2 năm 6 tháng (2012-2014) với các mục tiêu cụ thể như sau: - Đánh giá các rủi ro do BĐKH trong lĩnh vực Năng lượng và Giao thông, xác định và xây dựng kế hoạch để thích ứng; - Kiện toàn Kế hoạch hành động Ứng phó với BđKH các Bộ và địa phương tham gia Dự án; - Đề xuất các chính sách và giải pháp để hỗ trợ cho việc thực hiện hiệu quả các hoạt động thích ứng và giảm nhẹ; - Xây dựng và hoàn thiện kế hoạch giảm phát thải KNK và thích ứng với BĐKH trong hai lĩnh vực năng lượng và giao thông; - Từng bước nâng cao nhận thức và năng lực cho các cán bộ của Việt Nam trong việc xây dựng đề xuất và thực hiện các giải pháp ứng phó với BĐKH trong lĩnh vực Năng lượng và Giao thông. Cuốn sách này được soạn thảo và phát hành là một trong những hoạt động nhằm góp phần thực hiện Mục tiêu Nâng cao nhận thức và năng lực cho các cán bộ của Việt Nam về Biến đổi khí hậu. Cuốn sách gồm 4 phần: Những vấn đề chung về BĐKH, Biến đổi khí hậu ở Việt Nam, Biến đổi khí hậu trong lĩnh vực Năng lượng và Giao thông và Các công cụ và mô hình dùng trong xây dựng kế hoạch hành động Ứng phó BĐKH. Nội dung Cuốn sách được thể hiện dưới hình thức hỏi-đáp để tiện cho mục đích sử dụng. Chúng tôi xin gửi lời cám ơn chân thành đến Dự án ADB TA-7779 đã tạo mọi điều kiện thuận lợi để biên soạn và phát hành cuốn sách. Hà nội, ngày 28 tháng 9 năm 2014 Các tác giả soạn thảo 4 MỤC LỤC (sẽ làm sau khi có market của nhà xuất bản) Danh sách các phần và câu hỏi I. NHỮNG VẤN ĐỀ CHUNG VỀ BIẾN ĐỔI KHÍ HẬU ....................................................................................... 10 1.1 Khoa học về biến đổi khí hậu ........................................................................................................... 10 1. Câu hỏi: Thời tiết và khí hậu khác nhau như thế nào ? ............................................................... 10 2. Câu hỏi: Hệ thống khí hậu là gì ? ................................................................................................ 10 3. Câu hỏi: Mô hình khí hậu là gì ? ................................................................................................. 11 4. Câu hỏi: Biến đổi khí hậu là gì ? ................................................................................................. 11 5. Câu hỏi: Biến đổi khí hậu đột ngột (abrupt climate change) là gì ? ............................................ 12 6. Câu hỏi : Vì sao khí hậu lại biến đổi ? ........................................................................................ 12 7. Câu hỏi: Sự ấm lên toàn cầu là gì ? ............................................................................................. 12 8. Câu hỏi: Có đúng là biến đổi khí hậu hiện nay là do các hoạt động của con người gây ra? ....... 13 9. Câu hỏi: Khí nhà kính là gì? ....................................................................................................... 14 10. Câu hỏi: Hiệu ứng nhà kính là gì ? ......................................................................................... 14 11. Câu hỏi: Tiềm năng gây nóng lên toàn cầu (GWP) của KNK là gì? ...................................... 15 12. Câu hỏi: Biểu đồ Keele là gì ? ................................................................................................ 15 13. Câu hỏi: Vì sao nồng độ khí nhà kính lại tăng lên? ................................................................ 15 14. Câu hỏi: Ở phạm vi toàn cầu, những lĩnh vực hoat động nào gây phát thải KNK ? ............... 16 15. Câu hỏi: Phát thải do con người (anthropogenic emissions) là gì ? ........................................ 17 16. Câu hỏi: KNK tự nhiên hình thành từ đâu ? ........................................................................... 17 17. Câu hỏi: Nồng độ khí nhà kính nguy hiểm (dangerous GHG concentration) là gì ? .............. 17 18. Câu hỏi: i t cácbon C là gì ? ........................................................................................ 17 19. Câu hỏi: Mật độ cácbon là gì ? ............................................................................................... 18 20. Câu hỏi: Cường độ cácbon (carbon intensity) là gì ? .............................................................. 18 21. Câu hỏi: Ngân sách cácbon (carbon budget) là gì ? ................................................................ 18 22. Câu hỏi: Chu trình cácbon là gì ? ............................................................................................ 18 23. Câu hỏi: Bể hấp thụ cácbon là gì ? .......................................................................................... 19 24. Câu hỏi: Bể chứa cácbon là gì ? .............................................................................................. 19 25. Câu hỏi: Sol khí (aerosols) là gì ? ........................................................................................... 20 5 26. Câu hỏi: Bổ sung công nghệ (technological addtionality) là gì ? ........................................... 20 27. Câu hỏi: Kịch bản khí hậu là gì ? ............................................................................................ 20 28. Câu hỏi: Kịch bản phát thải KNK là gì ? ................................................................................ 20 29. Câu hỏi: Kịch bản về nồng độ khí CO2 trong khí quyển là gì ? ............................................. 21 1.2. Tác động và tác động tiềm tàng của biến đổi khí hậu ..................................................................... 22 30. Câu hỏi: Sự khác nhau giũa dự báo và dự tính khí hậu ? ........................................................ 22 31. Câu hỏi: Vì sao nước biển dâng lên ? ..................................................................................... 22 32. Câu hỏi: Theo Báo cáo đáng giá lần thứ 5 của IPCC nhiệt độ và mực nước biển dâng vào cuối thế kỷ sẽ xẩy ra như thế nào? ...................................................................................................... 23 33. Câu hỏi: Cực đoan kh hậu (sự kiện khí hậu/thời tiết cực đoan) là gì ? ................................. 23 34. Câu hỏi: Thiên tai là gì ? ......................................................................................................... 24 35. Câu hỏi: Rủi ro thiên tai là gì ? ............................................................................................... 24 36. Câu hỏi: Quản lý thiên tai là gì ? ............................................................................................ 24 37. Câu hỏi: Phòng tránh thiên tai là gì ? ...................................................................................... 24 38. Câu hỏi: Quản lý rui ro thiên tai là gì ? ................................................................................... 24 39. Câu hỏi: Giảm nhẹ rủi ro thiên tai là gì ? ................................................................................ 25 40. Câu hỏi: Phòng ngừa rủi ro thiên tai (Phòng ngừa thiên tai) là gì ? ........................................ 25 41. Câu hỏi: Hiểm họa là gì ? ........................................................................................................ 25 42. Câu hỏi: Thảm họa là gì ? ....................................................................................................... 25 43. Câu hỏi: Mức độ hứng chịu hiểm họa là gì ? .......................................................................... 25 44. Câu hỏi: Khả năng bị tổn thương (do tác động của biến đổi khí hậu) là gì ? .......................... 26 45. Câu hỏi: Tính dễ bị tổn thương là gì ? .................................................................................... 26 46. Câu hỏi: Tính kháng (resistence) (với B KH) là gì ? ............................................................ 26 47. Câu hỏi: T nh/độ nhạy (sensitivity) (với B KH) là gì ? ......................................................... 26 48. Câu hỏi: Tính chống chịu (resilience) là gì ? .......................................................................... 26 49. Câu hỏi: Biến đổi khí hậu có đem lại lợi ích gì không? .......................................................... 26 1.3. Ứng phó với biến đổi khí hậu ........................................................................................................... 27 50. Câu hỏi: C ng ước khung của LHQ về B KH (UNFCCC) là gì ? ........................................ 27 51. Câu hỏi: Mục tiêu chính của UNFCCC là gì ? ........................................................................ 27 52. Câu hỏi: Ban liên chính phủ về B KH (IPCC) là gì ? .......................................................... 27 53. Câu hỏi: Chức năng ch nh của IPCC là gì ? ........................................................................... 28 54. Câu hỏi: IPCC đã c ng bố bao nhiêu báo cáo ? ..................................................................... 28 6 55. Câu hỏi: Nghị đinh thư Kyoto (Kyoto Protocol) là gì ? ......................................................... 29 56. Câu hỏi: Nội dung chính của Nghi định thư Kyoto là gì ? ...................................................... 29 57. Câu hỏi: Sự khác nhau giữa Phụ lục I và Phụ lục II của UNFCCC là gì ? ............................. 29 58. Câu hỏi: Hội nghị các bên nước tham gia UNFCCC (C P) và Nghi định thư Kyoto (CMP) là gì ? 30 59. Câu hỏi: COP 17 có những quyết định quan trọng gì ? .......................................................... 31 60. Câu hỏi: COP 19 có những quyết định quan trọng gì ? .......................................................... 31 61. Câu hỏi: Cơ chế phát triển sạch (the Clean Development Mechanism - CDM) là gì ? .......... 32 62. Câu hỏi: iều kiện để các nước tham gia CDM là gì? ............................................................ 32 63. Câu hỏi: Dự án CDM là gì? .................................................................................................... 33 64. Câu hỏi: Chu trinh dự án CDM gồm những giai đoạn nào ? .................................................. 33 65. Câu hỏi: ối tượng nào có thể tham gia các dự án CDM? ..................................................... 34 66. Câu hỏi: iều kiện để xây dựng các dự án CDM ở Việt Nam là gì? ..................................... 35 67. Câu hỏi: Thị trường cácbon và mua bán phát thải là gì? ........................................................ 36 68. Câu hỏi: Giới hạn phát thải (emission cap) là gì? ................................................................... 36 69. Câu hỏi: Thuế cácbon là gì ? ................................................................................................... 36 70. Câu hỏi: Thích ứng (adaptation) (với biến đổi khí hậu) là gì ? ............................................... 36 71. Câu hỏi: Giảm nhẹ (mitigation) biến đổi khí hậu là gì ? ......................................................... 37 72. Câu hỏi: Ứng phó (response) với biến đổi khí hậu là gì ?....................................................... 37 73. Câu hỏi: ối phó với biến đổi khí hậu (coping with climate change) là gì ? .......................... 37 74. Câu hỏi: ánh giá th ch ứng (adaptation assessment) (với B KH) là gì ? ............................ 37 75. Câu hỏi: Năng lực (ứng phó với B KH) là gì ? ..................................................................... 37 76. Câu hỏi: Năng lực thích ứng (adaptive capacity) là gì ? ......................................................... 38 77. Câu hỏi: Các tổn hại kinh tế do biến đổi khí hậu là bao nhiêu? .............................................. 38 78. Câu hỏi: Chúng ta tính toán các tổn hại do tác động của biến đổi khí hậu như thế nào? ........ 38 79. Câu hỏi: Hàm thiệt hại là gì? .................................................................................................. 38 80. Câu hỏi: Hiện có công cụ nào thường được sử dụng nhằm hỗ trợ cho việc lựa chọn các phương án th ch ứng với biến đổi khí hậu? ......................................................................................... 39 81. Câu hỏi: Các biện pháp thích ứng tối cần thiết là gì ............................................................... 39 82. Câu hỏi: Các phương án th ch ứng “kh ng hối tiếc” và “ t hối tiếc” là gì? ............................ 39 83. Câu hỏi: ể hỗ trợ cho đầu tư vào các dự án/hoạt động thích ứng với biến đổi khi hậu, hiện đang có các nguồn vốn nào? ............................................................................................................... 39 7 84. Câu hỏi:Làm thế nào để khắc phục được tính bất định của các tác động do biến đổi khí hậu trong quá trình ra quyết định về đầu tư cho các c ng trình th ch ứng? ............................................... 40 II. BIẾN ĐỔI KHÍ HẬU Ở VIỆT NAM .............................................................................................................. 40 85. Câu hỏi: Việt Nam đã ban hành các kịch bản biến đổi khí hậu nào? ..................................... 40 86. Câu hỏi: Kịch bản B KH và nước biển dâng của Việt Nam được xây dựng trên cơ sở nào? 41 87. Câu : Theo kịch bản trung bình (B2) thì nhiệt độ trung bình và nước biển dâng sẽ như thế nào trong những thập kỷ tới ? .................................................................................................................... 42 88. Câu hỏi: Nước biển dâng được dự t nh như thế nào ? ............................................................ 42 89. Câu hỏi: Dưới tác động của B KH, nước biến dâng không giống nhau trên lãnh thổ Việt Nam ? 42 90. Câu hỏi: Tại sao Việt Nam lại được dự đoán là một trong số rất ít quốc gia bị tác động nặng nề nhất của biến đổi khí hậu? .............................................................................................................. 43 91. Câu hỏi: Việt Nam đóng góp vào phát thải KNK toàn cầu như thế nào? ............................... 44 92. Câu hỏi: Các lĩnh vực nào đóng góp ch nh vào phát thải KNK ở Việt Nam? ........................ 44 93. Câu hỏi: Chiến lược quốc gia về biến đổi khí hậu được phê duyệt khi nào và có những mục tiêu gì ? ................................................................................................................................................ 44 94. Câu hỏi: Kế hoạch hành động quốc gia về biến đổi khí hậu được ban hành khi nào ? và có bao nhiêu mục tiêu và nhiệm vụ /dự án để thực hiện ? ....................................................................... 46 95. Câu : Chương trình mục tiêu quốc gia ứng phó với B KH được ban hành khi nào và gồm những nội dung gì ? ............................................................................................................................ 47 96. Câu hỏi: Ủy ban Quốc gia về B KH được thành lập khi nào và có những chức năng gì? .... 49 97. Câu hỏi: Chương trình KH-CN quốc gia về B KH được ban hành khí nào và có mục tiêu gì ? 50 III. BIẾN ĐỔI KHÍ HẬU TRONG LĨNH VỰC NĂNG LƯỢNG VÀ GIAO THÔNG ................................................ 51 98. Câu hỏi: Năng lương là gì ? .................................................................................................... 51 99. Câu hỏi: Hệ thống năng lương là gì ? .................................................................................... 51 100. Câu hỏi: Tiềm năng nguồn năng lượng (Potential energy ) là gì ? ......................................... 53 101. Câu hỏi: Hệ thống điện là gì ? ................................................................................................. 53 102. Câu hỏi: Cân bằng năng lượng là gì ? ..................................................................................... 53 103. Câu hỏi: Cường độ năng lượng là gì ? .................................................................................... 54 104. Câu hỏi: Năng lượng sơ cấp là gì ? ......................................................................................... 54 105. Câu hỏi: Năng lượng thứ cấp là gì ? ....................................................................................... 54 106. Câu hỏi: Năng lượng cuối cùng là gì ? .................................................................................... 55 8 107. Câu hỏi: Năng lượng thương mại là gì? ................................................................................. 55 108. Câu hỏi: Năng lượng hữu ích là gì ? ....................................................................................... 55 109. Câu hỏi: Năng lượng tái tạo (Renewables Energy) là gì ? và gồm những loại nào ? ............. 55 110. Câu hỏi: Năng lượng thay thế (alternative Energy) là gì ? ..................................................... 56 111. Câu hỏi: Năng lượng tiềm năng sẵn có (available potential energy ) là gì ? ......................... 56 112. Câu hỏi: Kiểm kê KNK là gì ? ................................................................................................ 56 113. Câu hỏi: Việt Nam có bao nhiêu thông báo quốc gia cho UNFCCC? .................................... 56 114. Câu hỏi:Phát thải KNK là gì ? Có những dạng phát thải nào? ................................................ 57 115. Câu hỏi: Mô hình LEAP là gì? ................................................................................................ 58 116. Câu hỏi: ường phát thải cơ sở là gì ? .................................................................................... 58 117. Câu hỏi: Chương trình Mục tiêu quốc gia về sử dụng năng lượng tiết kiệm và hiệu quả giai đoạn 2006-2015 ban hành khi nào và có những nội dung quan trong gì? .......................................... 59 118. Câu hỏi: ề án Phát triển nhiên liệu sinh học đến năm 015, tầm nhìn đến năm 0 5 có những nội dung gì ? ............................................................................................................................ 59 119. Câu hỏi: Chiến lược Sản xuất sạch hơn trong c ng nghiệp đến năm 0 0 ( 009) ban hành khi nào và có những nội dung quan trong gì ? .......................................................................................... 60 120. Câu : Luật Sử dụng năng lượng tiết kiệm và hiệu quả ban hành khi nào và có những nội dung quan trong gì? ..................................................................................................................................... 61 121. Câu hỏi: Chiến lược tăng trưởng xanh của Việt Nam thời kỳ 2011-2020 và tầm nhìn đến năm 2050 gồm những nội dung gì? ........................................................................................................... 62 122. Câu hỏi: Hiện nay Việt Nam đã có bao nhiêu dự án CDM đang được triển khai ? ................ 63 123. Câu hỏi: Sản xuất sạch hơn là gì? ......................................